Bug'doydoshlar (boshoqdoshlar) (roaseaye) (gramineae) oilasi

www.arxiv.uz

Reja:

1. 
   Salobnamolar qabilasi, salobdoshlar oilasi
   
2. 
   Xilolnamolar qabilasi, xiloldoshlar oilasi
   
3. 
   Bugdoynamolar qabilasi bug`doydoshlar, qabilasi.
   
4. 
   Sinfcha (a5kdodcha) palmanakabilar palmanomalar qabilasi, palmadoshlar oilasi
   
5. 
   Ko`chalanamolar qabilasi. Ko`chaladoshlar oilasi
   
6. 
   Poyabargdoshlar oilasi
   
7. 
   Kuganamolar qabilasi. Kugadoshlar oilasi.
   
8. 
   Solabnamolar (orchidales) qabilasi salobdoshlar (orchidaceae) oilasi
   

Bu oilaga 750 turkum , 20000 tur kiradi. O`zbyokistonda 5 ta turkumga oid, 9 ta uUR o`sadi. Bu oila vakillari yer yuzida keng tarqalgan. Ularga asosan ko`p iillik o`tlar, lianalar, butalar va ba`zi epifit o`simliklar kiradi.Barglari xilma-xil , yoki reduksiyalashgan .Tupgullari boshoqsimon , shingilsimon yoki ruvaksimon tupgullarda o`rnashgan, ba`zan yakka gulli. Gullari asosan ikki yeli va zigomorf, gulqurg`oni 6 ta bo`lakdan iborat. Changchilarining iplari qo`shilib o`sgan. Mevasi ko`p urug`li ko`sakcha. Solabdoshlarning ayrim turlari manzaraligi bilan ajralib turadi. Shuning uchun ular xonalarida ko`plab o`stiriladi.

Xilolnamolar (cuperales) qabilasi. Qabila bitta oilani o`z ichiga oladi.

Xiloldoshlar (cuperaceae) oilasi.

Bu oilaga 100 ta turkumga mansub 4000 tadan ortiq tur kiradi.Ular yer yuzida keng tarqalgan ko`p yillik o`tlardan iborat.O`zbyokistonda 16 ta turkumga ovd 90 ta turi o`sadi.Oilaga ko`p yillik ildizpoyali o`tlar kiradi. Barglari ingichka , qattiq. Gullari mayda , kurimsiz, ikki jinsli yoki bir jinsli , boshoqchalarda joylashgan. Gulqurg`oni 6 ta yoki 3 ta tangachadan iborat. Bu oilaga O`zbyokistonda keng tarqalgan rang (Sagex) , Salomalaykum ( Cuperis) kabi turkumlar kiradi.

Oila vakillari yem-xashak o`simlik sifatida muhim ahamiyat kasb etadi. Papirus deb ataladigan kogoz tayyorlanadigan o`simlik ham shu oilaga kiradi BUGDOYNAMOLAR (BOSHOQNAMOLAR) -(POALES) QABILASI. Bu qabilaga faqat bitta oila kiradi.

Bu oilaga 650 turkumga mansub , 10000 tur kiradi. O`zbyokistonda esa 87 ta turkumga kiruvchi 252 turi uchraydi. Oilaga juda ko`p kosmopolit turlar kiradi. Ularning aksariyat qismini bir va ko`p yillik o`tlar tashqil etadi.Bo`lar orasida buyi 30-40 m ga yetadigan dunyoda eng tez o`suvchi o`simlik bambuk ham bor. Poyalari (somonpoya) bugimli, bugim oraligining ichi bush. Barglari ketma-ket joylashgan. Barg bandi novasimon bo`lib, poyani urab turadi., paralel tomirlangan. Gullari ikki jinsli , ayrim turlari bir jinsli.

Tup guli-- murakkab boshoq.Mevasi don. Bug`doydoshlar oilasiga xalk xo`jaligida muhim ahamiyatiga ega bo`lgan bugdoy ( Triticum), sholi (Oruza) , makkajuxori ( Zea), suli (Avena) , tarik ( Prosa) , arpa (Hordeum ) kabi turkumlarning vakillari kiradi. 43 -rayem .

PALMASIMONLAR (ARECIDAE) SINFCHA (AJDODCHA)

Bu sinfcha 4 ta qabila, 7 ta oila, 344 ta turkum va 6500 to`rni birlashtiradi.

PALMANAMOLAR (ARALES) qABILASI. Bu qabilaga bitta oila kiradi.

PALMADOSHLAR(ARECACEAE) OILASI.

Bir urug`pallalilar ichida faqat palmalar daraxt shakliga ega. Palmalarning barglari juda yirik, patsimon. Tupgullari ancha katta, meva va urug`lari ham yirikligi bilan ajralib turadi. Bu oilaga 210 turkumga va Ular 3000 tur kiradi. Ular tropik va subtropik xududlarda o`sadi. gZalaoning buyi 60 metrga yetadi. Gullari bir jinsli . Palmaning urug`idan yolinadi `YOg`ochi kurilish materiali sifatida ishlatiladi. Finik mevasi tarkibida 70 % ga yaqin kand bor . Shuning uchun tuyimli ozik-ovqat sifatida ishlatiladi.

KO`CHALANAMOLAR (ARALES) QABILASI.

Bu qabila 2 ta oilani o`z ichiga oladi.

KO`CHALADOSHLAR (ARACEAE) OILASI .

Oilaga asosan epifitlar , lianalar , ildizpoyali yoki ildiz tuganakli o`tlar kiradi. Ularning barglari yirik, ildiz bugzida joylashadi. Gullari aktinomorf, ikki jinsli ё"ki bir jinsli. Bir uyli, tupgulli yug`on suta. Gulqurg`oni 4-6 bo`lakli changchisi 4-6 ta. Mevasi rezavor. Bu oilaning yer sharila 110 turkumga oid 1800 turi o`sadi O`zbyokistonda 3 turkumga mansub, 5 turi tarqalgan.

Igir (Acorus) turkumiga ildizpoyali, uzun kilichsimon bargli, yashil, xushbuy o`tlar kiradi. Ularning gullari ikki jinsli, gulqurg`oni 6 bargchali, changchisi 6 ta tugunchasi 3 uyali . O`zbyokistonda xushbuy igir (Acorus calamus) asosan Samarkand, Xorazm viloyatlarida sernam joylarda o`sadi. Dorivor o`simlik.

POYABARGDOSHLAR. (LEMNACEAE) OILASI.

Bu oila vakillari gulli o`simliklar orasidagi eng kichigi xisoblanadi. Uning ildizi, poyasi, bargi yaxshi taraqqiy kilmagan. Ular syokin okadigan suvlarda o`sadi. Guli ayrim jinsli. Gulqurg`oni yuk. Changchisi 1 ta yoki 2 ta . Asosan vegetativ yo`l bilan ko`payadi. Urug`i suv ostida yetiladi. Bu oilaga 6 ta turkumga mansub, 6 ta tur kiradi. O`zbyokistonda bitta turkum, 3 ta turi o`sadi. Poyabarglar suvda yashovchi parrandalar va boshqalar uchun ozuka xisoblanadi. Bundan tashqari uy xayvonlarini bokishda yem-xashak sifatida ham ishlatiladi.

KUGANAMOLAR (TYPHALES) QABILASI. Bu qabila 2 ta oilani o`z ichiga oladi.

Kugadoshlar (Tuphaceae) oilasi.

Bu oilaga ildizpoyasi yug`on, suvli muxitda , ayniqsa botqoqlarda o`suvchi , buyi ikki metrgacha yetadigan ko`p yillik o`tlar kiradi. Barglari uzun, lentasimon. Gullari mayda, bir jinsli , gulqurg`onsiz, boshoqsimon sutadan joylashgan. Urug`chi gullari sutaning ostki , yug`on qismida, changchi gulllari esa ustki ingichka qismida joylashgan. Changchi guli 3 ta changchi , urug`chi guli 1 ta mevachabargdan iborat. Bu oilaga bitta turkum , 15 tur kiradi.Yer sharida keng tarqalgan .O`zbyokistonda kuga(Tira) turkumiga kiruvchi 6 ta tur o`sadi.