Nivelirlar va ularning turlari. Nivelir nisbiy balandlikni gorizontal ko‘rish nuri orqali aniqlashda ishlatiladigan geodezik asbobdir. GOST 10528-69 ga binoan, nivelir aniqligi jihatdan juda aniq, aniq va texnik nivelirlarga bo‘linadi. Tuzilishi jihatidan uch tipda chiqariladi:
1) ko‘rish o‘qi silindrik adilak yordamida gorizontal holatga keltiriladigan nivelirlar (H1, H2, N3, NT kabi);
2) o‘zicha o‘rnashuvchi nivelirlar (NS2, NS3, NS4, NTS kabi);
3) qiya ko‘rish nurli nivelir (NL3).
Nivelirlar turi qabul qilingan shifriga qarab aniqlanadi. SHifrdagi «N» nivelir—so‘zidan, «N» dan keyingi raqam shu asbob nivelirlashning qaysi klassiga mo‘ljallanganligini ko‘rsatadi. Masalan, III klassda ishlatiladigan nivelir shifri N3 bo‘ladi.
Nivelir tipi shifriga raqam bilan birga qo‘shib yoziladigan harfga qarab ajratiladi. O‘zicha o‘rnashuvchi nivelirlarga «S» harfi qo‘shib yoziladi; masalan, IV klassda ishlatiladigan o‘zicha o‘rnashadigan nivelir shifri NS4 bo‘ladi. Texnikaviy nivelirga «T» harfi qo‘shib yoziladi. Masalan, NTS—o‘zicha o‘rnashuvchi texnikaviy nivelir. 15.1-jadvalda GOST 10528-69 ga binoan chiqariladigan nivelirlar tipi, bir kilometr masofani nivelirlashdagi o‘rta kvadratik xatolar ko‘rsatilgan.
Adilakli nivelirlar GOST 10528-76 ga ko‘ra N—05, N—3 va N—10 shifrlar bilan chiqariladi.
15.1-j ad v a l
Nivelirlashning aniqligi va tuzilishi jihatidan bo‘linishi
