Burcu Aydoğdu

10.2ŞANTİYE ŞEFİNİN GÖREV VE SORUMLULUKLARI

1. 
   Yapı müteahhidi ve şantiye şefi; yapıyı, tesisatı ve malzemeleriyle birlikte bu Kanuna, ilgili diğer mevzuata, uygulama imar planına, ruhsata, ruhsat eki etüt ve projelere, standartlara ve teknik şartnamelere uygun olarak inşa etmek, neden olduğu mevzuata aykırılığı gidermek mecburiyetindedir. Yapı müteahhidi ve şantiye şefi, ilgili fenni mesullerin denetimi olmaksızın inşaat ve tesisatlarına ilişkin yapım işlerini sürdüremez, inşaat ve tesisat işlerinde yetki belgesi olmayan usta çalıştıramaz. (3194 Sayılı İmar Kanunu Madde:28)
   
2. 
   Şantiye şefi; yapıyı ilgili mevzuat hükümlerine, ruhsata ve eki projelere, denetçi mimar ve mühendis ile kontrol ve yardımcı kontrol elemanlarının talimatlarına uygun olarak inşa ettirmek, yapı denetimi sırasında bizzat hazır bulunarak, denetimin uygun şartlar altında yapılmasını sağlamak, ek-10'da gösterilen form-8'e uygun yapı denetleme defterini şantiyede muhafaza etmek, bu defterin ilgili bölümünü ve yapı denetim kuruluşunca düzenlenen diğer tutanak ile belgeleri imzalamakla yükümlüdür.(Yapı Denetimi Uygulama Yönetmeliği Madde:9/(3)
   
3. 
   Şantiye şefi, yapı müteahhidi adına, yapım işinin ruhsata ve ruhsat eki etüt ve projelere uygun olarak gerçekleştirilebilmesi için gerekli olan inşaat ve iş organizasyonunu sağlamak, mevzuatın öngördüğü her türlü tedbiri almak, uygulamak ve uygulatmakla sorumludur. (Yapı Müteahhitlerinin Kayıtları ile Şantiye Şefleri ve Yetki Belgeli Ustalar Hakkında Yönetmelik Madde:10/(6)
   
4. 
   Şantiye şefi, inşaat ve tesisat işlerinde yetki belgeli usta çalıştırılmasından sorumludur. (Yapı Müteahhitlerinin Kayıtları ile Şantiye Şefleri ve Yetki Belgeli Ustalar Hakkında Yönetmelik Madde:10/(7)
   
5. 
   Şantiye şefi görev aldığı yapım işine dair yapı ruhsatı ve yapı kullanma izin belgesini imzalamakla yükümlüdür. (Yapı Müteahhitlerinin Kayıtları ile Şantiye Şefleri ve Yetki Belgeli Ustalar Hakkında Yönetmelik Madde:10/(11)
   
6. 
   Yapı müteahhidi veya onu temsilen görevlendirilen şantiye şefi, inşaatta herhangi bir imalata başlamadan en az bir gün önce, yapılacak imalatı yapı denetim kuruluşuna haber vermek zorundadır. Aksi takdirde, işin denetimsiz ilerlemesinden doğabilecek her türlü sorumluluk yapı müteahhidine ve onu temsilen görevlendirilen şantiye şefine aittir. (Yapı Denetimi Uygulama Yönetmeliği Madde:9/(6)
   
7. 
   Şantiye şefi görev aldığı yapım işinde iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili eksiklik ve kusurları, öneri ve önlemleri belirlemek, yapı müteahhidine rapor etmek ve şantiyede görev alan ilgili kişilere bildirmekle yükümlüdür. Raporda yer alan hususların yerine getirilmemesinden yapı müteahhidi sorumludur. (Yapı Müteahhitlerinin Kayıtları ile Şantiye Şefleri ve Yetki Belgeli Ustalar Hakkında Yönetmelik Madde:10/(8)
   
8. 
   Yapı müteahhidi ve onu temsilen görevlendirilen şantiye şefi, yapım işlerindeki kusurlardan dolayı müteselsilen sorumludur. (Yapı Denetimi Uygulama Yönetmeliği Madde:9/(5)
   
9. 
   İşveren adına hareket eden, işin ve işyerinin yönetiminde görev alan işveren vekilleri, İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun uygulanması bakımından işveren sayılır. (6331 İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu Madde 3/2)
   
10. 
    İşveren adına hareket eden, işin ve işyerinin yönetiminde görev alan işveren vekilleri, İş Kanununun uygulanması bakımından işveren sayılır. İş Kanununda işveren için öngörülen her çeşit sorumluluk ve zorunluluklar işveren vekilleri hakkında da uygulanır. (4857 İş Kanunu, Madde: 2)
    
11. 
    Kusurlu ve hukuka aykırı bir fiille başkasına zarar veren, bu zararı gidermekle yükümlüdür. Zarar verici fiili yasaklayan bir hukuk kuralı bulunmasa bile, ahlaka aykırı bir fiille başkasına kasten zarar veren de, bu zararı gidermekle yükümlüdür. (6098 Türk Borçlar Kanunu, Madde: 49)
    

10.3Şantiyelerde İş Sağlığı ve Güvenliği

Şekil 9.1. Güvenlik önlemlerinin yeterliliği

Şantiyelerde güvenlik önlemlerinin yeterliliği ile ilgili şekil 9.1.’de gösterilmiştir. Buna göre katılımcıların %67’lik bölümü güvenlik önlemlerinin yeterli olduğunun düşünürken, %33’lük bölümü bu önlemlerin yetersiz olduğunu düşünmektedir.

Şekil 9.2. İş Sağlığı ve Güvenliği eğitimi

Şekil 9.2 ’deki veriler iş sağlığı ve güvenliği eğitimleri ile ilgili cevaplarını göstermektedir. Tablodaki değerlere göre katılımcıların %52,4’ü konu ile ilgili eğitim alırken, % 47,6’sı herhangi bir eğitim almamışlardır.

Şekil 9.3 Mevzuatı takip etme sıklığı

Şekil 9.3 ’teki veriler şantiye şeflerinin mevzuatı ne sıklıkta takip ettiklerini göstermektedir. Şekilden de görüldüğü gibi şantiye şeflerinin büyük çoğunluğu iş güvenliği mevzuatı ile ilgili gelişmeleri sık sık takip ederken, hiç takip etmeyen %15’lik bir grup da mevcuttur.

10.3.1 Şantiyede Güvenlik Önlemleri

Şekil 9.4. Şantiyede güvenlik önlemleri alınırken göz önünde tutulan etkenler

Şekil 9.4.’teki veriler şantiyede güvenlik önlemleri alınırken göz önünde tutulan etkenleri göstermektedir. Histogram sonuçlarından katılımcıların %83,3’ünün yönetmeliklere öncelik verdiği, tecrübenin de en az mevzuat kadar önemli olduğu (%71,4), maliyetin (%35,7) ise diğer etkenler kadar önem arz etmediği görülmektedir. İş güvenliği tedbirleri alınırken maliyetin diğer etkenlere nazaran en az öneme sahip olması olumlu bir sonuç olarak değerlendirilebilirken, maliyetin yine %35,7’lik bir kesim tarafından önemli bir etken olarak değerlendirilmesi uygulamalar açısından endişe vericidir.

Şekil 9.5. Güvenlik önlemleri alınırken işçiyi ikna yöntemi

Şekil 4.5.’teki veriler şantiyede güvenlik önlemleri alırken işçiyi ikna yöntemlerinin ne sıklıkta kullanıldığını göstermektedir. Görüldüğü üzere en çok uygulanan yöntemler “ikaz” (%81) ve “ceza” (%66,7) olarak dikkat çekmektedir. Bunların dışında bazı katılımcılar (%12); uyarılara rağmen işçilerin ikna olmama durumlarında ilerine son verildiğini belirtmişlerdir.

Şekil 9.6. Şantiyelerde karşılaşılan problemler (İş kazaları)

Şekil 9.6.’daki verililer şantiyelerde karşılaşılan problemlerin ne sıklıkta meydana geldiğini göstermektedir. Anket sorusu Likert skalasına göre düzenlenmiş olup; 4-“çok sık”, 3-“sık”, 2-“nadir” ve 1-“çok nadir” şeklinde cevaplar alınmıştır. Şekle bakıldığında en büyük değer (yani en sık karşılaşılan problem) 2,38’lik dereceyle “yüksekten malzeme düşmesi”, en küçük değer (yani en nadir karşılaşılan problem) 1,17’lik dereceyle “göçmelerdir.

Şekil 9.7. Şantiyelerde meydana gelen kazaların sebepleri

Şekil 9.7.’deki veriler inşaat sektöründe meydana gelen kazaların sebeplerine göre hangilerinin daha çok önem arz ettiğini göstermektedir. Sorunun, 5’li Likert skalasına göre cevapları istenmiş olup 1’den 5’e kadar sıralanan şıklarda 1 en çok, 5 ise en az önem arz eden durumu belirtmiştir. Dolayısıyla cevaplarda 2,12 önem derecesiyle gösterilen ”işçinin kişisel yaklaşımı/önlemlere uymama inatçılığı” kaza sebeplerinin en önde geleni olarak görünmektedir. Kaza sebepleri arasında en az önemli olan ise “iş güvenliği mevzuatının yetersiz kalması” olarak görünmektedir. Yani katılımcılara göre şantiyede meydana gelen kazalar sistemden çok kişisel nedenlerden kaynaklanmaktadır.

Şekil 9.8. Güvenlik önlemlerinin toplam inşaat maliyetine oranı

Şekil 9.8.’deki veriler genel güvenlik önlemlerinin toplam inşaat maliyetine oranını göstermektedir. Katılımcıların verdiği cevaplara bakıldığında genel güvenlik önlemleri inşaat maliyetlerinin çok küçük bir kısmını oluşturmaktadır. Verilen cevaplarda, 30 şantiye şefi (%72), toplam inşaat maliyetinin sadece %1-3’ü arasında bir maliyetle şantiyelerde güvenlik önlemleri alınabileceğini belirtmektedir.

Ülkemizde bu sektörde denetimin yeterli ölçüde yapılamadığı, kamu kurumlarının bu konuya el atması gerektiği şeklinde görülmüştür.. Denetimin yanı sıra şantiyelerde iş sağlığı ve güvenliği konusunda teknik elemanların bilinçlendirilmesi ve işçilerin eğitilmesi konusunun çok daha sıkı bir şekilde üzerine gidilmesinin şart olduğu vurgulanmıştır. Ayrıca ceza uygulamasının caydırıcı seviyede olması gerektiği de söz konusudur.

İş sağlığı ve güvenliği konusunda şantiye şeflerinin sorumluluklarıyla ilgili 18 adet Yargıtay kararı toplanmıştır. Kararların bu tez konu ile ilgili olan tarafı nihai sonuçlarından çok iş sağlığı ve güvenliği konusunda şantiye şeflerini ilgilendiren kısımlarıdır. Derlenen Yargıtay kararları incelenecek olursa: