Buxgalteriya hisobi va audit

 
Amaldagi pul-kredit siyosati instrumentlarini takomillashtirish va zamonaviy 
bozor insturmentlarini joriy etish 
Inflyatsion targetlash rejimiga o‘tish jarayonida samarali pul-kredit siyosatini amalga 
oshirish, o‘z navbatida, pul-kredit siyosati instrumentlari ta’sirini cheklovchi omillarni 
aniqlash va bartaraf qilishni talab etadi. Iqtisodiyotda narxlar barqarorligini ta’minlash 
vazifasi pul-kredit siyosati instrumentlari samaradorligiga hamda uning transmission 
mexanizmini ko‘rilayotgan choralarni iqtisodiyotning boshqa tarmoqlariga o‘z vaqtida 
va to‘liq o‘tkazish imkoniyatiga bog‘liq. Pul-kredit siyosatini rivojlantirishning hozirgi 
bosqichida zamonaviy pul-kredit instrumentlarini joriy etish, amaldagilarini 
takomillashtirish va ularning ta’sir mexanizmini mustahkamlash, shuningdek ichki 
iqtisodiy cheklovlarni bartaraf etish bo‘yicha kompleks chora-tadbirlarni amalga 
oshirishga ustuvor ravishda e’tibor qaratiladi. 
Majburiy zaxira talablari 
Yangi iqtisodiy voqelikda pul-kredit instrumentlaridan foydalanish samaradorligini 
oshirish chora-tadbirlari kompleksida majburiy zaxira talablarini takomillashtirish ham 
ko‘zda tutilgan. Bunda, amaldagi majburiy zaxiralash tartibi banklarning likvidligiga 
qo‘yilgan prudensial talablarni hisobga olgan holda zaxiralash me’yorlari, valyutasi va 
hisoblash bazalarini optimallashtirish orqali takomillashtiriladi. Majburiy zaxiralashning 
amaldagi tartibiga muvofiq, zaxiralash valyutasi tijorat banklari tomonidan mustaqil 
tanlanadi. Mazkur amaliyot banklarga valyuta aktivlarini majburiy zaxiraga yo‘naltirish 
orqali saqlash va buning natijasida bo‘shaydigan milliy valyutadagi mablag‘lardan 
foydalanish imkoniyatini yaratmoqda. Bugungi kunda tijorat banklarining Markaziy 
bankdagi majburiy zaxiralari tarkibida xorijiy valyutaning ulushi umumiy summaning 
90 foizidan ziyodini tashkil etayotganligi ushbu instrumentning so‘m likvidligini 
tartibga solish samaradorligini pasaytirmoqda. Natijada tijorat banklari milliy 
valyutadagi qo‘shimcha moliyaviy resurslarga ega bo‘lishi pul-kredit siyosati 
instrumentlari ta’sirchanligining kamayishiga hamda bank tizimi likvidligini 
boshqarishdagi majburiy zaxiralash instrumenti samaradorligining pasayishiga olib 
kelmoqda. Xalqaro tajribani o‘rganish natijalari mazkur instrument samaradorligini 
oshirish va qo‘llanilayotgan me’yorlarning bank tizimi likvidligiga ta’sirini aniq 
baholash maqsadlarida tijorat banklari tomonidan zaxiralash valyutasini erkin tanlash 
imkoniyatini chegaralash maqsadga muvofiqligini ko‘rsatmoqda. Majburiy zaxiralar 
shakllantiriladigan majburiyatlar ro‘yxatini qayta ko‘rib chiqilishi, jumladan, ro‘yxatga 
jismoniy shaxslar depozitlari va boshqa moliyaviy resurs manbalarining kiritilishi 
zaxiralash tartibidagi mavjud tafovut va nomutanosibliklarni kamaytirish imkonini 
beradi. Depozit va kreditlarlarning umumiy hajmida xorijiy valyutadagi depozit va 
kreditlar ulushining yuqoriligi pul-kredit siyosati instrumentlarining samaradorligini 
cheklovchi yana bir omil hisoblanib, amaldagi majburiy zaxiralash tartibining 
takomillashtirilishini taqozo qiladi. Shu bilan birga, Bazel III qoidalarida ko‘zda 
tutilgan talablardan tashqari banklar likvidligiga qo‘shimcha prudensial talablarning 
o‘rnatilishi majburiy zaxiralash me’yorlarining aniq ta’siriga baho berishni 
qiyinlashtiradi. Bu borada yuzaga kelishi mumkin bo‘lgan takrorlanishlarning oldini 
olish maqsadida zaxiralash talablariga tegishli tuzatishlar kiritilishi talab etiladi. 

---

73 
Majburiy zaxiralash tartibini takomillashtirish va talablarning maqsadli darajalarini 
belgilashda bank tizimidagi likvidlik hajmi va tijorat banklarining moliyaviy holati 
hisobga olinadi. Shuningdek, iqtisodiyotdagi inflyatsion xatarlarning pasayib borishini 
va bank tizimidagi mavjud vaziyatni hisobga olgan holda majburiy zaxira talablarini 
o‘rtachalash tartibini joriy etish masalasi ko‘rib chiqiladi. Bu esa, o‘z navbatida, 
banklarning moliyaviy holatini mustahkamlashga va moliyaviy resurslarning qiymatini 
maqbullashtirishga xizmat qiladi.