Buxgalteriya hisobi va audit

Komponentlar bo„yicha muhimlik darajasini aniqlash jarayoni multiplikatori

Komponentlar soni	KMUMni aniqlash maqsadida umumguruh muhimlik darajasi multiplikatori
2	1,5
3-4	2,0
5-6	2,5
7-9	3,0
10-14	3,5
15-19	4,0
20-25	4,5
26-30	5,0
31-40	5,5
41-50	6,0
51-64	6,5
65-80	7,0
81-94	7,5
95-110	8,0
111-130	8,5
131+	9,0

Quyidagi jadvalda keltirilgan ma‘lumotdan ko’rinib turibdiki, komponent bo’yicha umumiy muhimlik multiplikatori, guruh bo’yicha umumiy muhimlik darajasiga nisbatan 1 mln so’mdan 5 mln so’m oralig’ida belgilanishi mumkin. Boshqacha so’z bilan aytganda, har bir sho’ba korxona uchun optimal muhimlik darajasini aniqlash algaritmi multiplikatorini aniqlashdan boshlanadi, ya‘ni barcha komponentlar bo’yicha muhimlik darajasini guruhlar bo’yicha umumiy muhimlik darajasiga nisbati yo’li bilan aniqlanadi.

Komponentlar bo’yicha muhimlik darajasini aniqlash jarayonida multiplikatorni ―eng yaxshi amaliyot‖da keltirilgan KMUM jadvalidan foydalanish tavsiya etiladi.
Guruh komponentlari bo’yicha muhimlik darajasini aniqlashda guruhlar bo’yicha umumiy muhimlik darajasiga 8-jadvalda keltirilgan multiplikator ko’paytirilib KMUM aniqlanadi. Keyin esa aniqlangan KMUM komponentlarga taqsimlanadi.
Yuqoridagi jadval ma‘lumotlarini bizning misolimizga qo’llasak, KMUMni 12,5 mln so’m (guruhlar bo’yicha umumiy muhimlik darajasi * 2,5 mln so’m multiplikator) qilib belgilanishi shart. Shundan kelib chiqqan holda har bir komponent bo’yicha muhimlik darajasi 2,5 mln so’mni tashkil etadi (1 mln so’m yoki 5 mln so’m emas). Ushbu ko’rsatkich aniqlangan KMUMni 5 ta komponentga taqsimlash yo’li bilan aniqlandi (barcha sho’ba korxonalar hajm jihatdan tengligi inobatga olingan).
Endi biroz misolimizni murakkablashtirsak. Guruh 5 ta sho’ba korxonadan tashkil topgan. Guruhlar bo’yicha umumiy tushum – 200 mln so’mni tashkil etsin. Guruhlar bo’yicha umumiy muhimlik darajasi ularning daromad va xarajat moddalariga nisbatan 0,5% miqdorida ya‘ni 1 mln so’m qilib belgilandi.
Avvalo multiplikatorni aniqlaymiz. 10-jadval ma‘lumotidan foydalanib u 2,5 ga tengligini belgilab olamiz. KMUMni aniqlaymiz:
KMUM=Guruhlar bo‗yicha umumiy muhimlik darajasi* multiplikator.
KMUM= 1*2,5=2,5 mln so‗m.