1.5.2. Иккиёқлама ёзув Иккиёқлама ёзув тизимига - биринчи марта 1497 йилда Итальян роҳиби Лука Пачоли асос солган.
23-слайд.
Иккиёқлама ёзув орқали счетлар ўртасидаги ўзаро боғланишни белгилаш счетлар корреспонденцияси дейилади. Дебетланувчи ва кредитланувчи счет ҳамда операция суммасининг кўрсатилиши бухгалтерия проводкаси деб аталади.
Бухгалтерия проводкаси икки хил: оддий проводка ва мураккаб проводгага бўлинади.
Оддий проводка деб, бир счетнинг дебетланиши, иккинчи счетнинг кредитланишига айтилади. Дт 2010, Кт 1010 -2000 м.сўм.
Мураккаб проводка деб, бир неча счет дебетланиб, битта счетнинг кредитланиши ёки бир счетнинг дебетланиши, бир неча счетнинг кредитланишига айтилади.
Дт 2010, Дт 2310, Дт 2510 Дт 9420 Кт 6710
Кт 5110 Дт 6010, Дт 6410, Дт 6510, Дт 6810,
Бухгалтерия ҳисоби регистрлари ва шакллари Слайд-24
Слайд-25
Айланма қайднома
Счет номи
01.09.09 й бошига қолдиқ
Ой давомида оборот
01.09.09 й охирига қолдиқ
Дебет
Кредит
Дебет
Кредит
Дебет
Кредит
Шахматли қайднома
Кредитланувчи
счетлар
Дебетланувчи счетлар
0110-0199
Асосий воситалар
1010-1090 Материал-лар
2010 Асосий ишлаб чиқариш
2810 Тайёр маҳсулот
5110 Хисоб-китоб счети
-
Дебет бўйича жами
Асосий воситалар
Материаллар
Тайёр маҳсулот
Хисоб-китоб счети
Бюджет билан хисоб-китоблар
-
Кредит бўйича жами
Слайд-26
Слайд-4
“Касса” 1-мемориал-ордери
2009 йил октябр ойи учун
Операция мазмуни
Дебет
Кредит
Суммаси
1. Кассага пул олинди
5010
5110
50 000
2. Сотишдан тушум
5010
4010
50 000
3. Иш ҳақи берилди
9710
5010
40 000
4. Хисоб-китоб счетига кассадан пул топширилди
5110
5010
60 000
Кредит бўйича жами
Мемориал-ордерларни рўйхатга олиш китоби
Счет номи_________
М/О рақами
Сана
Операция мазмуни
Суммаси
“Бош дафтар” журнали
2009 йил октябр ойи учун
М/О №
М/О бўйича сумма
Счет_________
Счет_________
Счет_________
Жами оборотлар
01.10.09 йилга сольдо
Дт
Кт
Дт
Кт
Дт
Кт
Дт
Кт
1
2
3
4
Жами оборот
01.11.09 йилга сольдо
2-Мавзу. Бухгалтерия баланси
2.1. Бухгалтерия баланси тўғрисида тушунча
1-слайд
2-слайд.
“Баланс” атамаси лотинча bis- “икки марта”, banx- “тарози палласи” сўзларидан таркиб топган бўлиб, том маънода “икки палла” деган маънони англатади ва тенглик, мувозанат тушунчаси сифатида ишлатилади.
3-слайд.
4-слайд
2.2.Баланснинг тузилиши ва унинг моддалари
5-слайд.
6-слайд.
«Актив» атамаси лотинча фаолиятли, амал қилиш, мавжуд бўлиш деган маънони англатиб, маблағлар қандай амал қилаётганлигини, ишлаётганлигини кўрсатувчи маблағлар гуруҳланиши тушунилади.
Активлар - бу олдинги амалга оширилган муаммоларни ёки олдин содир бўлган воқеалар натижасида корхонага келиб тушган ва улар келажакда фойда келтирадиган иқтисодий ресурслардир.
7-слайд
8-слайд
«Пассив» атамаси ҳам лотинча фаолсиз, холис турмоқ, тушунтириш каби сўзлардан олинган бўлиб, фақат корхона мажбуриятларини тавсифлабгина эмас, балки маблағлар турларини қандай мақсадларга мўлжалланганлигини ҳам тавсифлайди.
9-слайд
10-слайд
Актив ва пассивнинг хар бир элементи маблағлар тури ёки уларнинг манбаи баланс моддаси деб аталади.
Актив моддалари жуда аниқ бўлиб, уларнинг мазмуни кўп тушунтиришларни талаб қилмайди.
Пассивдаги ҳар бир модданинг мазмунини аниқ кўз олдига келтириш учун пассив умуман нимани акс эттиришини яхши билиб олиш лозим. Юқорида айтилганидек, пассив активда кўрсатилган корхона маблағларининг манбаини акс эттиради.
Ҳар бир хўжалик юритувчи субъект ўз фаолиятини амалга ошириш жараёнида кўплаб хўжалик операцияларини содир этилиб, улар балансга таъсир қилиб, баланс моддалари суммаларини ўзгартириб юборади.
11-слайд
12-слайд
Фараз қилайлик, 01.09.2009 йил ҳолатига корхонанинг
БАЛАНСИ
м.сўмда
Актив
Пассив
Маблағлар тури ва уларнингжойланиши
Сумма
Маблағлар манбаи ва уларнинг тайинланиши
Сумма
Асосий воситалар
35000
Устав капитали
40000
Хом ашё ва материаллар
10000
Фойда
3000
Касса
100
Банк кредитлари
2000
Ҳисоб-китоб счёти
4990
Мол етказиб берувчи ва пудрат-чилар билан ҳисоблашишлар
5000
ЖАМИ
50000
ЖАМИ
50000
Ой давомида қуйидаги хўжалик жараёнлари содир бўлган.
Биринчи операция. Кассадан корхона ходимига ҳисобдорлик шарти билан 60 м. сўм берилди. Пул берилгандан кейин «Касса» да 60 м.сўмга камайди ва 40 (100-60) м. сўмни қолди. Шу билан бир вақтда пулларнинг ҳисобдорлик шартлари билан берилиши ҳисобдор шахснинг ушбу корхонага қарзининг пайдо бўлишига олиб келади.
БАЛАНС (биринчи операциядан кейин) м.сўмда)
Актив
Сумма
Пассив
Сумма
Асосий воситалар
35000
Устав капитали
40000
Хом ашё ва материаллар
10000
Фойда
3000
Касса
40
Банк крелитлари
2000
Ҳисоб-китоб счёти
4990
Мол етказиб берувчи ва пудратчилар билан ҳисоблашишлар
5000
Дебиторлар
60
ЖАМИ
50000
ЖАМИ
50000
Иккинчи операция. Соф фойданинг бир қисми (1000 м. сўм) ҳисобидан корхона ишининг натижаларини якунлашда қабул қилинган қарорга биноан захира капитали ташкил этилган. Мазкур операция корхонанинг тақсимланмаган фойдасини 1000 сўмга камайтиради, лекин балансда янги модда пайдо бўлади: худди шу суммага захира капитали кўпаяди. Демак, энди фойда миқдори 2000 (3000-1000) сўмни, захира фонди эса 1000 сўмни ташкил қилади.
БАЛАНС (иккинчи операциядан кейин) (м.сўмда)
Актив
Сумма
Пассив
Сумма
Асосий воситалар
35000
Устав капитали
40000
Хом ашё ва материаллар
10000
Захира капитали
1000
Касса
40
Фойда
2000
Ҳисоб-китоб счёти
4990
Банк кредитлари
2000
Дебиторлар
60
Мол етказиб берувчи пудрат-чилар билан ҳисоблашишлар
5000
ЖАМИ
50000
ЖАМИ
50000
Учинчи операция. Мол етказиб берувчилардан сотиб олинган 2500 м. сўмлик материаллар корхонага келиб тушди, лекин пули тўланмади. Мазкур операция, биринчидан, материалларнинг миқдори кўпайишига олиб келади.
БАЛАНС (учинчи операциядан кейин) (м.сўмда)
Актив
Сумма
Пассив
Сумма
Асосий воситалар
35000
Устав капитали
40000
Хом ашё ва материаллар
12500
Захира капитали
1000
Касса
40
Фойда
2000
Ҳисоб-китоб счёти
4990
Банк кредитлари
2000
Дебиторлар
60
Мол етказиб берувчи ва пудрат-чилар билан ҳисоблашишлар
7500
ЖАМИ
52500
ЖАМИ
52500
Тўртинчи операция. Ҳисоб-китоб счётидан банкка кредит бўйича қарзни узиш учун 2000 м. сўм ўтказилган.
БАЛАНС (тўртинчи операциядан кейин) (м.сўмда)
Актив
Сумма
Пассив
Сумма
Асосий воситалар
35000
Устав капитали
40000
Хом ашё ва материаллар
12500
Захира капитали
1000
Касса
40
Фойда
2000
Ҳисоб-китоб счёти
2990
Банк кредитлари
-
Дебиторлар
60
Мол етказиб берувчи ва пудрат-чилар билан ҳисоблашишлар