Buxoro davlat universiteti biologiya kafedrasi gistologiya

28-rasm. Retikulyar hujayra va retikulyar tolalar o’zaro munosabatining sxemasi: 
1-retikulyar hujayraning o’zasi; 2-retikulyar hujayraning o’simtalari; 3-retikulyar tolalar; 
4-endoplazmatik to’r; 5-mitoxondriyalar. 
Topshiriqlar: Mikroskopda kórib órganilgan preparatlar rasmini albomga 
chizish, ularni izohlash va ma’lum kónikmaga ega bólish. 
Nazorat uchun savollar: 
1. Yog’ tóqimasining organizmdagi funktsiyasi? 
2. Qóng’ir yog’ tóqimasi qanday tuzilishga ega? 
3. Retikulyar tóqimani qaysi organlarda uchratish mumkin? 
4. Yog’ hujayralarining yadrosi qanday shaklda va qaerda joylashgan? 
5. Retikulyar tóqima hujayralari qanday shaklga ega? 
6. Nima sababdan retikulyar tóqima deyiladi?
15-mashg'ulot. Mavzu: Zich tolali biriktiruvchi tóqima. 
Nazariy tushuncha. Bu tóqimada suyak biriktiruvchi tóqimaga nisbatan 
tolalari tuzilmalar kóp bólganligidan zich deb ataladi. Tolalarning joylashishi va 
yónalishiga kóra, bu tóqima zich shakllanmagan va zich shakllangan biriktiruvchi 
tóqimalarga bólinadi. Zich shakllanmagan biriktiruvchi tóqima. U bir biriga chir-
mashib ketgan har хil yóg’onlikdagi kollagen tolalar tutami hamda elastik tolalar 
tóridan iborat. Bu tóqimada asosiy modda kam. Hujayra хillari siyrak biriktiruvchi 
tóqima (fibroblastlar, gistiositlar va boshqalar) kabi bólsada, ularning miqdori 
anchagina kam. Asosiy hujayra shakli fibroblast hisoblanadi. Odatda zich 

---

shakllanmagan biriktiruvchi tóqima aniq chegara hosil qilmay, siyrak biriktiruvchi 
tóqimaga ótadi. Zich shakllanmagan biriktiruvchi tóqima, jumladan, terining 
asosini hosil qilib, óta yuksak chidamliligini ta’min etadi.
Zich shakllangan biriktiruvchi tóqima. Bu хil biriktiruvchi tóqimadan paylar, 
boylamlar, fassiyalar, aponevrozlar, pay markazlari, diafragma va boshqalar 
tuzilgan. Zich shakllangan biriktiruvchi tóqima ma’lum tartibda joylashgan kóp 
miqdordagi tolalarning bólishi bilan хarakterlanadi. Bu yóg’on parallel kollagen 
tolalar tutami orasida elastik tolalar tóri joylashadi. Ularni asosiy moddaning 
nihoyatda yupqa qatlami órab turadi. Asosiy moddada, tolalarning paralel qatori 
orasida fibrositlar yotadi. Ularning nozik ósimtalari tolalar tutamini órab turadi, 
shuning uchun ham paylarning kóndalang kesimida fibroplastlar uchburchak yoki 
trapetsiya shaklida kórinadi. Tola tutamlarini óragan siyrak biriktiruvchi 
tóqimaning nozik qatlami ózida nervlar va qon tomirlarini tutadi. Ba’zi boylamlar 
(haqiqiy ovoz boylami, ensa boylami) paralel joylashgan elastik tolalar tutamidan 
iborat. Bu tolalar yirik qon tomirlarda, yurak, traхeya, bronхlarda ham 
membranalar hosil qiladi.