Byudjet hisobi

2. Asosiy vositalar kirimini hisobga olish va xujjatlashtirish. 
Asosiy vositalarning analitik hisobi AV-6-son shakldagi va AV-8-son shakldagi inventar
kartochkalarda yuritiladi. Kartochkalar har bir inventar ob’ekt (predmet) bo‘yicha yuritiladi. Bir
turdagi
predmetlar
AV-9-son
shakldagi
kartochkalarda
hisobga
olinadi.
AV-6, AV-8 va AV-9-son shakldagi inventar kartochkalari AV-10-son shakldagi asosiy vositalar
hisobi bo‘yicha inventar kartochkalar ro‘yxatida xatlashdan o‘tkaziladi. Ushbu ro‘yxat bir nusxada
yuritiladi. Undagi yozuvlar asosiy vositalarni guruhlarga bo‘lib, kartochkalar ochilgan yilni
ko‘rsatib amalga oshiriladi. Har bir guruh uchun tegishli miqdorda sahifa ajratiladi. Raqamlash
har bir guruh bo‘yicha 1 dan boshlanadi. Asosiy vositalar hisobdan chiqarilganda va joydan-joyga
ko‘chirilganda xatlash ro‘yxatining “Izoh” grafasida memorial orderning sanasi (kun, oy, yil)
hamda
raqami
ko‘rsatiladi.
Inventar kartochkalar kartotekalarda saqlanadi. Ular tegishli subschyotlar va guruhlar bo‘yicha
hamda o‘z ichida moddiy javobgar shaxslarga bo‘lingan holda joylashtiriladi.
AV-6-son shakldagi inventar kartochka turar-joy imoratlar (010 subschyot), noturar joy
imoratlar (011 subschyot), inshootlar (012 subschyot), mashina va jihozlar (013 subschyot),
transport vositalari (015 subschyot)ni hisobga olish uchun mo‘ljallangan. Inventar kartochkalarni
yuritishdan maqsad asosiy vositalarni barcha tavsifini va ulardagi o‘zgarishlarni aks ettirishdan
iborat.
Inventar kartochka buxgalteriyada har bir alohida ob’ekt uchun ochiladi va asosiy vositalarni qabul
qilish-topshirish dalolatnomasi, mazkur ob’ekt uchun tayyorlovchi zavodning pasportlari, texnik
va
boshqa
hujjatlari
asosida
to‘ldiriladi.
Asosiy vositalar ob’ektiga ilova qilinadigan hujjatlarga muvofiq inventar kartochkada ob’ektning
belgilari, ya’ni, ob’ektning inventar raqami, chizmasi, loyihasi, modeli, xili, markasi, zavod (yoki
boshqa) raqami, chiqarilgan (tayyorlangan) sanasi, qabul qilish dalolatnomasining sanasi va
raqami, dastlabki (tiklash) qiymati, xarid va qayta baholash hujjatlari bo‘yicha eskirishi
to‘g‘risidagi ma’lumotlar ko‘rsatiladi. Asbob-uskunalar, priborlar, hisoblash teknikasi, muzey
qimmatliklari va boshqalar tarkibida qimmatbaho metallar bor bo‘lsa, tarkibida qimmatbaho
metall bor bo‘lgan detallar ro‘yxati, pasportda ko‘rsatilgan detallarning nomi va metall og‘irligi
ko‘rsatiladi.
Inventar kartochkaning orqa tomonida asosiy vositalarning kelib tushishi (ob’ektni qabul qilish-
topshirish dalolatnomasi asosida), joyini o‘zgartirilishi (asosiy vositalar ob’ektining ichki
joylashishi joyini o‘zgartirish yukxati asosida), ob’ektlarning hisobdan chiqarilishi (asosiy
vositalar ob’ektini (avtotransport vositalaridan tashqari) hisobdan chiqarish to‘g‘risidagi
dalolatnoma yoki avtotransport vositalarini hisobdan chiqarish to‘g‘risidagi dalolatnoma asosida
asosiy vositalar ob’ektining chiqib ketishida yoki hisobdan chiqarilishida) to‘g‘risidagi

ma’lumotlar, ob’ektning o‘ziga hos qisqacha tavsifi, uni tashkil qiluvchi predmetlar ro‘yxati va

uning asosiy sifat hamda miqdor ko‘rsatkichlari, shuningdek dalolatnomalar va ilova qilinadigan
texnik hujjatlar ma’lumotlari asosida eng kerakli taqab qurilgan binolari, moslamalari va jihozlari
keltiriladi.
AV-8-son shakl inventar kartochka boshqa asosiy vositalarni (019 subschyot) hisobga olish uchun
xizmat qiladi.
Kartochka qabul qilish dalolatnomalari asosida (xarid qilish hujjatlari bo‘yicha) ochiladi va
unda boshqa asosiy vositalarning, jumladan hayvonlarning yoshi, rangi (tusi), tamg‘asi, oti va h.k.
ko‘rsatilgan holda o‘ziga hos tavsifi keltiriladi.
Ko‘p yillik o‘simliklar turi, o‘tqazilgan birliklar soni va maydoni ko‘rsatilgan holda inventar
ob’ektlari bo‘yicha hisobga olinadi.
AV-9-son shakldagi inventar kartochka aynan bir xil ishlab chiqarish ahamiyatiga, texnik
tavsifga ega bo‘lgan asosiy vositalar ob’ektlarining bir xil guruhlari: kutubxona fondlari va
sahnaga qo‘yish vositalarini hisobga olish uchun mo‘ljallangan. Kartochkadagi yozuvlar miqdor
va summa ifodasida yozib boriladi.
Inventar kartochka asosiy vositalar ob’ektlari guruhlarini qabul qilish-topshirish
dalolatnomasi, asosiy vositalar ob’ektlarini ichki joylashish joyini o‘zgartirish yukxati asosida
ochiladi va har bir moddiy javobgar shaxs bo‘yicha yuritiladi. Ob’ektlarni hisobdan chiqarish
hisobdan
chiqarish
to‘g‘risidagi
dalolatnoma
asosida
amalga
oshiriladi.
Kutubxona fondlari uchun bitta inventar kartochka ochiladi. Unda hisob umumiy qiymati bo‘yicha
faqat pul ifodasida yuritiladi.
Sahnaga qo‘yish vositalari hisobi soni va ob’ektlarning qiymati bo‘yicha inventar
kortochkalarda yuritiladi.
Asosiy vositalar quyidagilar natijasida tashkilot balansiga kirim qilinadi:
o
oldi-sotdi shartnomasi bo’yicha ob’ektni sotib olish;
o
kapital qo’yilmalar tugaganidan so’ng tiklangan ob’ektni qabul qilish-topshirish;
o
beg’araz kelib tushish;
o
tovar-moddiy zahiralar tarkibidan o’tkazish;
o
asosiy vositalarning ortiqcha (hisobga olinmagan) ob’ektlarini aniqlash;
o
qonunchilikda nazarda tutilgan boshqa hollar.
Asosiy vositalarni buxgalteriya hisobiga kirim qilinishi asosiy vositalarning dastlabki
qiymati bo’yicha amalga oshiriladi.
Cotib olingan asosiy vositalar, tugallangan qurilishlar va inshootlar, shuningdek,
tashkilotning o’zida tayyorlangan asosiy vositalarning dastlabki qiymatiga ularning sotib olish
narxi va ularga qilingan barcha xarajatlarning to’liq summasida, jumladan, mazkur asosiy
vositalarni foydalanish uchun ishchi holatiga keltirish bilan bevosita bog’liq bo’lgan etkazib
berish va montaj qilish, o’rnatish, ishga tushirish va boshqa xarajatlarni hisobga olgan holda
kiritiladi.
Sotib olingan asosiy vositalarning dastlabki qiymati quyidagi xarajatlardan tashkil
topadi:
- etkazib beruvchilarga hamda shartnoma bo’yicha qurilish-montaj ishlarini bajarganlik
uchun pudratchilarga to’lanadigan summalar;
- asosiy vositalarni sotib olish (qurish) munosabati bilan qonunchilikda belgilangan
tartibda to’langan soliqlar va boshqa majburiy to’lovlar summalari, shu jumladan bojxona bojlari
va yig’imlari (agar ular qoplanmasa);
- asosiy vositalarni sotib olish (qurish) bilan bog’liq axborot va maslahat xizmatlari uchun
to’langan summalar;
- asosiy vositalarni etkazib berish (qurish) xatarini sug’urtalash bo’yicha xarajatlar;
- asosiy vositalar ob’ektini sotgan vositachilarga to’lanadigan haqlar;
- asosiy vositalarni o’rnatish, montaj qilish, sozlash va ishga tushirishga oid xarajatlar;
- aktivdan foydalanish uchun uni ishchi holatga keltirish bilan bevosita bog’liq bo’lgan
boshqa xarajatlar.