C. M. Keyns və onun davamçılarının adı ilə bağlı olub, iqtisadi nəzəriyyədə "inqilabi dəyişikliklər" P. Samuel­

6.3.İşsizliklə inflyasiyanın qarşılıqlı əlaqəsi və
Fillips əyrisi


İnflyasiya prosesi ayrı-ayrı ölkələrdə həmişə müx­təlif çətinliklər və problemlər yaradır. İnflyasiya ilə qar­şılıqlı əlaqədə meydana çıxan milli iqtisadiyyatın və bü­tövlükdə cəmiyyətin qayğıları özünü təkcə iqtisadi sahədə deyil, eyni zamanda ictimai-sosial, hətta siyasi, mənəvi, əxlaqi proseslərdə də göstərir.
İnflyasiyanın ən həssas, ağrılı nəticə və ölkə əha­lisi arasında sosial narazılıq yaradan cəhəti, bu proseslə işsiz­lik arasında olan asılılıqdır. Bu asılılıq əlaqəsi 1958-ci ildə Avstraliya iqtisadçısı və sonralar İngiltə­rədə yaşamış Ar­tur Filips tərəfindən öyrənilərək irəli sürülmüşdür. Onun fikrincə, inflyasiya ilə işsizlik ara­sında mənfi asılılıq, yaxud tərs mütənasiblik vardır. Bu mənada inflyasiya və işsizlik iqtisadiyyatın real vəziyyətini əks etdirən iki əsas alternativ kəmiy­yət­lər­dir. Mühüm makroiqtisadi əlaqələr­dən biri kimi səciy­yə­ləndirilən bu maraqlı asılılıq qrafik şəkildə öz ifa­dəsini «Filips əyrisi»ndə tapmışdır.


F ilips əyrisi


«Filips əyrisi»ndən aydın olur ki, işsizliyin səviy­yəsinin aşağı olduğu dövrlərdə, adətən ölkədə inflya­siya­nın səviyyəsi yüksəlməyə doğru meyl edir, əksinə inflya­si­yanın səviyyəsi aşağı olduqda, ölkədə işsizlərin sayı artmağa doğru gedir. Başqa sözlə, ölkənin təsər­rüfat həya­tında inflyasiya baş verdikdə, qiymətlərin ba­ha­laş­ma­sı nə­ti­cə­sində məcmu təklifin artması, iş yer­lərinə olan tələbin, habelə əhlinin əmtəə-xidmətlərə tələbatını çoxal­dır. Əksi­nə, ölkədə inflyasiyanın səviy­yə­si sabit qaldıqda, yaxud aşağı düşdükdə isə iş yerlə­rinə olan tələ­bat azalır, işsizlik səviyyəsi yüksəlir. De­mə­li, ya inflyasiya, yaxud da işsizlik dilemması, «olum ya ölüm» kimi qarşıya çıxaraq öz həl­lini tələb edir. Təsadüfi deyildir ki, iqtisadçılar «Filips əy­ri­si»ni siya­sətçilər üçün qaçılmaz bir seçim olduğunu qeyd edirlər.
Lakin, dəyişib-yeniləşən və canlı orqanizmi xatır­la­dan bazar münasibətləri iqtisadi sisteminin qeyri-sa­bitliklə səciyyələnən inkişaf xüsusiyyətləri sübut edir ki, inflya­si­ya ilə işsizlik səviyyəsi arasındakı «Filips əyrisi» prinsi­pi­nə uyğun vəziyyət, yalnız «qısa müd­dətli» dövr üçün doğ­ru sayıla bilər. «Uzun müddətli» dövr üçün, ölkədə inflya­siya ilə işsizlik səviyyəsi ara­sında tərs asılılığın olması ideyası özünü doğrultmur.
Müasir dövrdə ayrı-ayrı ölkələrin təsərrüfat həyatı təcrübəsində, həm yüksək inflyasiya, həm də işsizliyin art­ması proseslərinə eyni zamanda rast gəlinir. Bu mürəkkəb və ziddiyyətli proses «staqflyasiya» adlanır. Eyni zamanda inflyasiya ilə işsizlik arasında asılılıq «diskomfort», yəni narahatlıq indeksi kimi qiymət­lən­dirilir. Məsələn, müəy­yən bir ölkədə inflyasiyanın illik səviyyəsi 18% və işsizlik səviyyəsi 17%-dirsə, deməli cəmiyyətin diskomfort indeksi 35%-dir. Son vaxtlar bu rəqəm həm də ölkə əhali­sinin müasir standartlar baxı­mından yoxsulluq səviyyəsini müəyyənləşdirmək üçün istifadə olunur.