CəMİYYƏt və tarix ustad Şəhid Mütəhhəri

6. TARİXİ MATERİALİZM ÖZÜNÜ İNKAR EDİR

Tarixi materializmə əsasən, hər bir fikir, düşüncə, elmi nəzəriyyə və əxlaq sistemi xüsusi iqtisadi və maddi şəraitin tərənnümü olduğu və xüsusi şəraitə bağlı olduğu üçün, mütləq etibar və dəyərə malik ola bilməz. Çünki, özünə xas dövrə məxsusdur və o dövrə keçdikdən sonra, həmçinin iqtisadi-maddi şərait dəyişdirildikdə həmin fikir, həmin düşüncə, həmin elmi-nəzəriyyə və həmin əxlaq sistemi də öz etibarını əldən verir və gərək, başqa bir fikir və ya sistemlə əvəz olunsun.

Tarixi materializm də bu ümumi qanuna tabedir. Çünki, əgər bu ümumi qanuna tabe olmazsa, deməli istisna mövcuddur və bəzi elmi qanun və ya qanunlar vardır ki, heç bir iqtisadi bazisə tabe deyillər. Əgər tarixi materializm bu qanuna tabedirsə, deməli tarixi materializm, etibar və qiymət baxımından yalnız məhdud bir zamanda və xas bir dövrdə doğrudur. Bu da, onun yarandığı dövrdür. Deməli hər halda tarixi materializm inkar olunur (və ya naqis olur). Yəni, tarixi materializm bir nəzəriyyə olaraq, ya özündən başqa şeyə aid olub özü-özünü inkar edir və yaxud özünə və başqalarına da aid olur. Sair dövrlərdə nə özünə aid olur, nə də başqalarına. Bu irad, həm də hərəkət və qarşılıqlı bağlılıq prinsiplərini hər bir şeyə, hətta elmi üsullara aid edən dialektik materializmə də aiddir. Biz fəlsəfənin prinsipləri və realizmin gedişi kitabında (1 və 2-ci cildlər) bu barədə söhbət açmışıq. Buradan aydın olur ki, dünya dialektik materializm və cəmiyyət tarixi materializm sərgisidir – sözləri nə qədər əsassızdır.

Tarixi materializmin digər iradları da vardır. Biz, hələlik onlara toxunmuruq. Mən təəccübümü gizlədə bilmirəm ki, bu qədər əsassız və etibarsız bir nəzəriyyə, necə elmi nəzəriyyə adına layiq olur.

Təbliğat bacarığı diqqətə layiqdir.