Çevre ceza hukuku ders notlari

c) Suçun manevi unsuru: Suçun manevi unsuru kasttır. TCK m. 181 f. 2’de düzenlenen atık ve atıkların izinsiz olarak ülkeye sokulması suçu da, doğrudan veya olası kastla işlenebilir.

1. 3. Tüzel Kişiler Hakkında Güvenlik Tedbirleri (TCK mad. 181/5)

181. maddenin son fıkrasında ise, 2, 3 ve 4. fıkralarda tanımlanan suçlardan dolayı tüzel kişiler hakkında bunlara özgü güvenlik tedbirlerine hükmedileceği kabul edilmiştir. Tüzel kişiler hakkındaki güvenlik tedbirleri TCK’nın 60. maddesinde düzenlenmiştir. TCK’nın 60. maddesinin metni şu şekildedir:

“(1) Bir kamu kurumunun verdiği izne dayalı olarak faaliyette bulunan özel hukuk tüzel kişisinin organ veya temsilcilerinin iştirakiyle ve bu iznin verdiği yetkinin kötüye kullanılması suretiyle tüzel kişi yararına işlenen kasıtlı suçlardan mahkûmiyet hâlinde, iznin iptaline karar verilir. (2) Müsadere hükümleri, yararına işlenen suçlarda özel hukuk tüzel kişileri hakkında da uygulanır. (3) Yukarıdaki fıkralar hükümlerinin uygulanmasının işlenen fiile nazaran daha ağır sonuçlar ortaya çıkarabileceği durumlarda, hâkim bu tedbirlere hükmetmeyebilir. (4) Bu madde hükümleri kanunun ayrıca belirttiği hâllerde uygulanır.”

Çevre suçlarının büyük bir kısmı tüzel kişiler tarafından işlenmektedir. Dünyada ve Avrupa düzeyinde geçerli olan genel eğilim de tüzel kişilerin ceza sorumluluğunun kabulü yönündedir. Öte yandan, tüzel kişilerce işlenen suç dolayısıyla cezalara hükmedilmesi Anayasa’nın 38. maddesinde yer alan ceza sorumluluğunun şahsiliği ilkesine aykırı bir durum ortaya çıkaracaktır. Bu durumu göz önünde bulunduran yasa koyucu TCK’de tüzel kişiler hakkında güvenlik tedbiri niteliğinde yaptırımlara hükmedileceğini belirtmiştir. 60. maddede öngörülen ilk güvenlik tedbiri faaliyet izninin iptalidir. Bunun için bir iznin verilmiş olması şarttır. Bu izin, bir özel hukuk tüzel kişisine belirli bir faaliyette bulunabilmesine yönelik olarak verilmiş olmalıdır. İkinci koşul ise, bu iznin sağladığı yetkinin kötüye kullanılması suretiyle tüzel kişi yararına kasıtlı bir suçun işlenmesidir. Özel hukuk tüzel kişileri için öngörülen diğer bir güvenlik tedbiri ise müsaderedir. Müsadere TCK 54 ve 55. maddelerinde eşya müsaderesi ve kazanç müsaderesi başlıkları altında ele alınmıştır. Tüzel kişilere ilişkin olarak müsadere hükümlerine başvurulabilmesi için, TCK md. 55 veya 54’de belirtilen şartların gerçekleşmesi haricinde suçun tüzel kişi yararına işlenmiş olması gerekmektedir.