Ceza muhakemesi

CEZA MUHAKEMESİ

KANUNU

CEZA MUHAKEMESİ

KANUNU
Kanun No: 5271 Kabul Tarihi: 4.12.2004

BİRİNCİ KİTAP

Genel Hükümler
BİRİNCİ KISIM

Kapsam, Tanımlar, Görev ve Yetki

BİRİNCİ BÖLÜM

Kapsam ve Tanımlar

Kanunun kapsamı

MADDE 1.– (1) Bu Kanun, ceza muhakeme­si­nin nasıl yapılacağı hususundaki kurallar ile bu sürece katılan kişilerin hak, yetki ve yükümlülük­lerini düzenler.

Tanımlar

MADDE 2.– (1) Bu Kanunun uygulanma­sında;

a) Şüpheli: Soruşturma evresinde, suç şüphesi altında bulunan kişiyi,

b) Sanık: Kovuşturmanın başlamasından itiba­ren hükmün kesinleşmesine kadar, suç şüphesi altında bulunan kişiyi,

c) Müdafi: Şüpheli veya sanığın ceza muha­ke­mesinde savunmasını yapan avukatı,

d) Vekil: Katılan, suçtan zarar gören veya malen sorumlu kişiyi ceza muhakemesinde temsil eden avukatı,

e) Soruşturma: Kanuna göre yetkili mercilerce suç şüphesinin öğrenilmesinden iddianamenin kabulüne kadar geçen evreyi,

f) Kovuşturma: İddianamenin kabulüyle başla­yıp, hükmün kesinleşmesine kadar geçen evreyi,

g) İfade alma: Şüphelinin kolluk görevlileri veya Cumhuriyet savcısı tarafından soruşturma konusu suçla ilgili olarak dinlenmesini,

h) Sorgu: Şüpheli veya sanığın hâkim veya mahkeme tarafından soruşturma veya kovuşturma konusu suçla ilgili olarak dinlenmesini,

i) Malen sorumlu: Yargılama konusu işin hükme bağlanması ve bunun kesinleşmesinden sonra, maddî ve malî sorumluluk taşıyarak hük­mün sonuçlarından etkilenecek veya bunlara kat­lanacak kişiyi,

j) Suçüstü:

1. İşlenmekte olan suçu,

2. Henüz işlenmiş olan fiil ile fiilin işlenme­sin­den hemen sonra kolluk, suçtan zarar gören veya başkaları tarafından takip edilerek yakalanan kişi­nin işlediği suçu,

3. Fiilin pek az önce işlendiğini gösteren eşya veya delille yakalanan kimsenin işlediği suçu,

k) Toplu suç: Aralarında iştirak iradesi bulun­masa da üç veya daha fazla kişi tarafından işlenen suçu,

l) Disiplin hapsi: Kısmî bir düzeni korumak amacıyla yaptırım altına alınmış olan fiil dolayı­sıyla verilen, seçenek yaptırımlara çevrilemeyen, ön ödeme uygulanamayan, tekerrüre esas olma­yan, şartla salıverilme hükümleri uygulanamayan, er­telenemeyen ve adlî sicil kayıtlarına geçirilme­yen hapsi,

İfade eder.

İKİNCİ BÖLÜM

Görev

Görev

MADDE 3.– (1) Mahkemelerin görevleri ka­nunla belirlenir.

Re’sen görev kararı ve görevde uyuşmazlık

MADDE 4.– (1) Davaya bakan mahkeme, gö­revli olup olmadığına kovuşturma evresinin her aşamasında re’sen karar verebilir. 6 ncı madde hükmü saklıdır.

(2) Görev konusunda mahkemeler arasında uyuşmazlık çıktığında, görevli mahkemeyi ortak yüksek görevli mahkeme belirler.

Görevsizlik kararı verilmesi gereken hâl ve sonucu

MADDE 5.– (1) İddianamenin kabulünden sonra; işin, davayı gören mahkemenin görevini aştığı veya dışında kaldığı anlaşılırsa, mahkeme bir kararla işi görevli mahkemeye gönderir.

(2) Adlî yargı içerisindeki mahkemeler bakı­mından verilen görevsizlik kararlarına karşı itiraz yoluna gidilebilir.

Görevsizlik kararı verilemeyecek hâl

MADDE 6.– (1) İddianamenin kabulünden sonra, yargılamanın alt dereceli bir mahkemeye ait olduğu gerekçesiyle görevsizlik kararı verile­mez.

Görevli olmayan hâkim veya mahkemenin işlemleri

MADDE 7.– (1) Yenilenmesi mümkün olma­yanlar dışında, görevli olmayan hâkim veya mah­kemece yapılan işlemler hükümsüzdür.

 

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

Bağlantılı Davalar

 

Bağlantı kavramı

MADDE 8.– (1) Bir kişi, birden fazla suçtan sanık olur veya bir suçta her ne sıfatla olursa olsun birden fazla sanık bulunursa bağlantı var sayılır.

(2) Suçun işlenmesinden sonra suçluyu kayırma, suç delillerini yok etme, gizleme veya değiştirme fiilleri de bağlantılı suç sayılır.

Davaların birleştirilerek açılması

MADDE 9.– (1) Bağlantılı suçlardan her biri değişik mahkemelerin görevine giriyorsa, bunlar hakkında birleştirilmek suretiyle yüksek görevli mahkemede dava açılabilir.

Görülmekte olan davaların birleştirilmesi ve ayrılması

MADDE 10.– (1) Kovuşturma evresinin her aşamasında, bağlantılı ceza davalarının birleşti­rilmesine veya ayrılmasına yüksek görevli mah­kemece karar verilebilir.

(2) Birleştirilen davalarda, bu davaları gören mahkemenin tâbi olduğu yargılama usulü uygula­nır.

(3) İşin esasına girdikten sonra ayrılan dava­lara aynı mahkemede devam olunur.

Geniş bağlantı sebebiyle birleştirme

MADDE 11.– (1) Mahkeme, bakmakta olduğu birden çok dava arasında bağlantı görürse, bu bağlantı 8 inci maddede gösterilen türden olmasa bile, birlikte bakmak ve hükme bağlamak üzere bu davaların birleştirilmesine karar verebilir.
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

Yetki

Yetkili mahkeme

MADDE 12.– (1) Davaya bakmak yetkisi, su­çun işlendiği yer mahkemesine aittir.

(2) Teşebbüste son icra hareketinin yapıldığı, kesintisiz suçlarda kesintinin gerçekleştiği ve zin­cirleme suçlarda son suçun işlendiği yer mah­ke­mesi yetkilidir.

(3) Suç, ülkede yayımlanan bir basılı eserle iş­lenmişse yetki, eserin yayım merkezi olan yer mahkemesine aittir. Ancak, aynı eserin birden çok yerde basılması durumunda suç, eserin yayım merkezi dışındaki baskısında meydana gelmişse, bu suç için eserin basıldığı yer mahkemesi de yet­kilidir.

(4) Soruşturulması ve kovuşturulması şikâyete bağlı olan hakaret suçunda eser, mağdurun yerle­şim yerinde veya oturduğu yerde dağıtılmışsa, o yer mahkemesi de yetkilidir. Mağdur, suçun iş­lendiği yer dışında tutuklu veya hükümlü bulunu­yorsa, o yer mahkemesi de yetkilidir.

(5) Görsel veya işitsel yayınlarda da bu madde­nin üçüncü fıkrası hükmü uygulanır. Görsel ve işitsel yayın, mağdurun yerleşim yerinde ve otur­duğu yerde işitilmiş veya görülmüşse o yer mah­kemesi de yetkilidir.

Özel yetki

MADDE 13.– (1) Suçun işlendiği yer belli de­ğilse, şüpheli veya sanığın yakalandığı yer, yaka­lanmamışsa yerleşim yeri mahkemesi yetkilidir.

(2) Şüpheli veya sanığın Türkiye’de yerleşim yeri yoksa Türkiye’de en son adresinin bulunduğu yer mahkemesi yetkilidir.

(3) Mahkemenin bu suretle de belirlenmesi olanağı yoksa, ilk usul işleminin yapıldığı yer mahkemesi yetkilidir.

Yabancı ülkede işlenen suçlarda yetki

MADDE 14.– (1) Yabancı ülkede işlenen ve kanun hükümleri uyarınca Türkiye’de soruşturul­ması ve kovuşturulması gereken suçlarda yetki, 13 üncü maddenin birinci ve ikinci fık­rala­rına göre belirlenir.

(2) Bununla birlikte Cumhuriyet savcısının, şüphelinin veya sanığın istemi üzerine Yargıtay, suçun işlendiği yere daha yakın olan yer mahke­mesine yetki verebilir.

(3) Bu gibi suçlarda şüpheli veya sanık Tür­ki­ye’de yakalanmamış, yerleşmemiş veya adresi yoksa; yetkili mahkeme, Adalet Bakanının istemi ve Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısının başvurusu üzerine Yargıtay tarafından belirlenir.

(4) Yabancı ülkelerde bulunup da diploma­tik bağışıklıktan yararlanan Türk kamu görevlile­rinin işledikleri suçlardan dolayı yetkili mahkeme An­kara mahkemesidir.

Deniz, hava ve demiryolu taşıtlarında veya bu taşıtlarla işlenen suçlarda yetki

MADDE 15.– (1) Suç, Türk bayrağını taşıma yetkisine sahip olan bir gemide veya böyle bir taşıt Türkiye dışında iken işlenmişse, geminin ilk uğra­dığı Türk limanında veya bağlama lima­nında bu­lunan mahkeme yetkilidir.

(2) Türk bayrağını taşıma hakkına sahip olan hava taşıtları ile demiryolu taşıtları hakkında da yukarıdaki fıkra hükümleri uygulanır.

(3) Ülke içerisinde deniz, hava veya demiryolu taşıtlarında ya da bu taşıtlarla işlenen suçlarda, bunların ilk ulaştığı yer mahkemesi de yetkilidir.

(4) Çevreyi kirletme suçu, yabancı bayrağı ta­şıyan bir gemi tarafından Türk kara suları dışında işlendiği takdirde, suçun işlendiği yere en yakın veya geminin Türkiye’de ilk uğradığı limanın bulunduğu yer mahkemesi yetkilidir.

Bağlantılı suçlarda yetki

MADDE 16.– (1) Yukarıdaki maddelere göre her biri değişik mahkemelerin yetkisi içinde bulu­nan bağlantılı ceza davaları, yetkili mahkemeler­den herhangi birisinde birleştirilerek görülebilir.

(2) Bağlantılı ceza davalarının değişik mah­ke­melerde bakılmasına başlanmış olursa, Cumhu­riyet savcılarının istemlerine uygun olmak koşu­luyla, mahkemeler arasında oluşacak uyuşma üze­rine, bu davaların hepsi veya bir kısmı bu mahke­melerin birinde birleştirilebilir.

(3) Uyuşulmazsa, Cumhuriyet savcısı veya sa­nığın istemi üzerine ortak yüksek görevli mah­keme birleştirmeye gerek olup olmadığına ve ge­rek varsa hangi mahkemede birleştirileceğine karar verir.

(4) Birleştirilmiş olan davaların ayrılması da bu suretle olur.

Yetkide olumlu veya olumsuz uyuşmazlık

MADDE 17.– (1) Birkaç hâkim veya mah­keme arasında olumlu veya olumsuz yetki uyuş­mazlığı çıkarsa, ortak yüksek görevli mahkeme, yetkili hâkim veya mahkemeyi belirler.

Yetkisizlik iddiası

MADDE 18.– (1) Sanık, yetkisizlik iddiasını, ilk derece mahkemelerinde duruşmada sorgu­sun­dan, bölge adliye mahkemelerinde inceleme­nin başlamasından ve duruşmalı işlerde ince­leme rapo­runun okunmasından önce bildirir.

(2) Yetkisizlik iddiasına ilişkin karar, ilk de­rece mahkemelerinde sanığın sorgusundan önce, bölge adliye mahkemelerinde duruşmasız işlerde incele­menin hemen başlangıcında, duruşmalı işlerde inceleme raporu okunmadan önce verilir. Bu aşa­malardan sonra yetkisizlik iddiasında bulu­nulama­yacağı gibi mahkemeler de bu hususta re’sen karar veremez.

(3) Yetkisizlik kararlarına karşı itiraz yoluna gidilebilir.

Davanın nakli

MADDE 19.– (1) Yetkili hâkim veya mah­keme, hukukî veya fiilî sebeplerle görevini yerine getiremeyecek hâlde bulunursa; yüksek görevli mahkeme, davanın başka yerde bulunan aynı de­recede bir mahkemeye nakline karar verir.

(2) Kovuşturmanın görevli ve yetkili olan mahkemenin bulunduğu yerde yapılması kamu güvenliği için tehlikeli olursa, davanın naklini Adalet Bakanı Yargıtaydan ister.

Yetkili olmayan hâkim veya mahkemenin işlemleri

MADDE 20.– (1) Yetkili olmayan hâkim veya mahkemece yapılan işlemler, sadece yetkisizlik nedeniyle hükümsüz sayılmaz.

Gecikmesinde sakınca bulunan hâllerde ya­pılan işlemler

MADDE 21.– (1) Bir hâkim veya mahkeme, yetkili olmasa bile, gecikmesinde sakınca bulunan hâllerde, yargı çevresi içerisinde gerekli işlemleri yapar.