Kümes hayvanları yetiştiriciliğinde temel, bütün yetiştiriciliklerde olduğu gibi hayvanların sağlıklı olarak yaşamalarını temin etmektir.
Kümes hayvanları yetiştiriciliğinde temel, bütün yetiştiriciliklerde olduğu gibi hayvanların sağlıklı olarak yaşamalarını temin etmektir.
Özellikle tavukçuluk sektöründe koruyucu önlemlerin alınması tedaviden çok daha önemlidir.
Neden ?
Çünkü;
Sorun teşkil eden hastalıkların çoğu viral kökenli ve bulaşıcıdır, tedavi söz konusu değildir.
Bakteriyel hastalıklarda ise hastalık etkenini her zaman yok etmek mümkün olmamakta (Salmonella hastalıkları) veya hastalık kaynağı ortadan kaldırılmadıktan sonra hastalık çeşitli antibiyotiklere cevap verse bile ilacın kesilmesinden sonra hastalık tekrar ortaya çıkabilmektedir (E.coli hastalıkları)
Sonuç olarak,
Sürü halinde yetiştirilen hayvanlar bir çok bulaşıcı hastalık etkeniyle karşı karşıyadır.
Herhangi bir hastalığın girmesi durumunda tedavi zor veya imkansız olmakta, hastalığı geçiren hayvanlarda gelişme geriliği, verim düşüklüğü ortaya çıkmakta, kümesler hastalıkla bulaşık olmakta dolayısıyla karlılık ve verimlilik olumsuz yönde etkilenmektedir.
Verimlilikte esas, yetiştiriciliği yapılan hayvanların üretici firma tarafından belirlenen performans standartlarına ulaştırılmasıdır.
Sonuç olarak,
Diğer taraftan kanatlı yetiştiriciliğinin büyük entegrasyonlar şeklinde yapılandığı ve belirli bölgelerde yoğunlaştığı da dikkate alınırsa, çiftlik idaresi ve biyo-güvenlik adı altında yapılan uygulamaların, yani koruyucu önlemlerin alınmasıyla ilgili çalışmaların, kanatlı hayvan endüstrisinde çok önemli olduğu sonucu ortaya çıkmaktadır.
Kümes ve Çiftlikler
Sağlıklı ve karlı yetiştirme için işletmelerin kurulacağı arazinin isabetli seçilmesi, kümeslerin hayvanların her türlü ihtiyacını temin edecek ve biyo-güvenlikle ilgili yaklaşımlara uygun bir şekilde planlanarak inşa edilmesi ilk şarttır.
Kümes ve Çiftlikler
İyi bir işletmenin kuruluşu arazi seçimiyle başlar.
Ucuz olması bakımından tarıma elverişli olmayan kumlu veya çakıllı taban suyu alçak, aşırı soğuk olmayan ve sert rüzgarlar almayan ayrıca yol, su, elektrik imkanları bulunan araziler seçilmelidir.
Kurulacak işletmeler yerleşim yerlerinden uzak olmalı ve yola çok yakın olmamalıdır. İşletmenin etrafı çevrilmeli, mümkünse ağaçlandırılarak bir izolasyon seti kurulmalı, giriş ve çıkışlar ciddi bir şekilde kontrol altına alınmalıdır.
Kanatlı işletmeleri, yem fabrikaları, kanatlı mezbahaları ve diğer kanatlı kuruluşlarından mümkün olduğunca uzağa kurulmalıdır.
Kümes ve Çiftlikler
Her işletmenin bir imha çukuru veya yakma fırını mutlaka bulunmalı, kümesler ve yem üniteleri, ziyaretçiler için yasak bölge ilan edilmelidir.
Hastalık Kaynakları
Hastalıkların bir sürüye girişinde çeşitli kaynaklar söz konusudur.
Bunları sırayla inceleyecek olursak;
İnsanlar
İnsanların hareketli oluşları, görevleri, kaynağını insanlardan alan dikkatsizlik, ilgisizlik, bilgisizlik, merak gibi davranışlardan dolayı insanlar, sürülerin, barınakların, tesislerin enfeksiyon etkenleriyle bulaştırılmalarında en büyük potansiyel sebeplerden birini teşkil etmektedirler.
Hasta / Taşıyıcı Hayvanlar:
Gerek ithal döllü yumurtalardan çıkan civcivler gerek ise ithal civcivler damızlık işletmelerde önce anaç haline getirilirler.
Bunlardan sağlanan döllü yumurtalardan elde edilen hibrit civcivler günlük olarak ticari işletmelere satılırlar. Ayrıca bu civcivler bazı işletmelerde yumurta dönemine kadar büyütüldükten sonra yarka olarak da satılabilmektedirler.
İşte bu sistem içerisinde gerek damızlık gerekse ticari işletmelerde amaç işletmeye girecek hayvanların sağlıklı olmasıdır ki bu da yeni hayvanlar kümeslere girmeden önce yapılacak kontrollerle sağlanabilir.
Kemirgenler
Kemirgenler dışkılarıyla, yem ve altlığa hastalık bulaştırabilirler. Bu hayvanlarda salmonella hastalıkları sıklıkla tesbit edildiğinden salmonella kontrolünde kemirgenlerle mücadele önemlidir.
Binalarda çatlakların, yarıkların ortadan kaldırılması,
Çöp yığınlarının fazla biriktirilmeden uzaklaştırılması,
Alınacak önlemler arasında sayılsa bile bu hayvanların işletmelerden tamamı ile ve sürekli bir şekilde temizlenmesi zordur. Ancak yinede kemirgenlerle mücadele edilmelidir.
Sinek ve Böcekler
Sinek ve böcekler de hastalığın yayılmasına sebep olurlar bunların bir kısmı kan veya bağırsak paraziti iken diğer bir kısmı ısırma alışkanlıkları itibariyle hastalıkları mekanik olarak taşırlar.
Sinek ve böceklerle de kemirgenlerde olduğu gibi mücadele etmeliyiz.
Ekipman/Araçlar
Hastalıkların ve hayvanlarda bulunan parazitlerin ekipmanla taşınmaları yaygın bir durumdur.
Dışarıdan alınan yeni ekipman temizlenip dezenfekte edildikten sonra kullanılmalıdır.
İşletme içerisinde dahi olsa bir kümesin malzemesi başka bir kümeste iyice dezenfekte edilmeden asla kullanılmamalıdır.
Devre Sonu Kümes Temizliği
Devre sonu temizliği aşağıdaki sıraya göre yapılmalıdır.
Sürü kesime gittikten hemen sonra kümeslerin içi bir dezenfektanla dezenfekte edilmelidir.(Yemlik, suluk, altlık, duvarlar)
Dezenfeksiyondan sonra önce yemlik ve suluklar toplanmalıdır.
Daha sonra altlık çıkartılarak bir traktör römorkuna doldurulmalı ve üzeri bir brandayla örtülerek kümeslerden uzaklaştırılmalıdır. Bu işlemler yapılırken tüy ve tozların etrafa saçılmamasına dikkat edilmelidir.
Kümesin her tarafı tavanda dahil suyla iyice yıkanılarak kirli kısımların yumuşatılması sağlandıktan sonra süpürgeyle temizlenmelidir.
Devre Sonu Kümes Temizliği
Kümes ve tüm ekipman dezenfektanlı ılık suyla yıkanmalıdır. (yemlik, suluk)
Kümes tabanı tamamen alevden geçirilmelidir.
Kümesin içine ve dışına sönmemiş kireçle badana yapılmalıdır.
Kümes daha sonra kurumaya bırakılmalıdır.
Altlık, yemlik, suluk yerleştirilmeli ve daha sonra formol fumigasyonu uygulanmalıdır.
Kümes en az 24 saat bekletildikten sonra havalandırılmalıdır.
Yem
Yem içerikleri üretimlerinin her hangi bir safhasında veya muhafaza edildikleri yerlerde hastalık etkenleri ile bulaşabilirler. Yemlerin hastalık etkenlerinden arındırılması için uygulanan çeşitli metotlar vardır fakat bunlarda son ürün maliyetini artırmaktadırlar.
Peletleme ısı işleminden dolayı hastalık bulaştırmayı büyük ölçüde azaltan pratik uygun bir metot olmakla birlikte, tam sterilizasyona göre güvenilir değildir.
Yem
Bunun için;
Ciddi sorunu olmayan firmalardan yem alınmalıdır.
İşletmelerde en fazla 10 günlük yem stoğu yapılmalıdır.
Ayrıca yem depoları; kuru, rutubetsiz, serin ve gerektiğinde kolaylıkla yıkanabilir yerler olmalıdır.
Su
Hayvancılıkta ve özellikle kanatlı hayvancılığında su vazgeçilmez bir unsurdur. Sudaki bakteriyel bulaşmalar ve kimyasal bozulmalar verim düşüklüğü, gelişme geriliği, ishal ve ölümlerle kendini gösterir. Bu nedenle;
Hayvanlara verilecek su, temiz, renksiz, kokusuz, mikroplardan arınmış olmalıdır.
Suyun kalitesi kadar miktarı da önemlidir tavukların su depolama imkanları olmadığından önlerine her an ve rahatlıkla içebilecekleri su koyulmalıdır.
İşletme sularının hiç olmasa 6 ayda bir mikrobiyolojik analizlerinin yapılması gerekmektedir.
Su depoları, 6 ayda bir, suluklar haftada birkaç kez temizlenip dezenfekte edilmelidir.
Kanatlı endüstrisinde kuluçkalık yumurta bir hastalık kaynağı olarak çok önemlidir.
Bazı hastalık etkenleri hayvanların yumurtalıklarını veya yumurta follüküllerini hasta ederek hastalıklı yumurtaların çıkmasına sebep olurlar.
Bazı hastalık etkenleriyle bulaşık yumurtalarda kuluçkahanelere hastalığı bulaştırdıkları gibi hastalık etkenlerinin diğer yumurta kabuklarından içeri girerek yumurtalara ve civcivlere hastalığı bulaştırarak düşük çıkış yüzdesine sebep olurlar.
Kayıt Tutma
Çiftlik yönetimi içerisinde sürülere ait kayıtların tutulması, sürülerin gözlenmesi de çok önemli bir husustur.
Sürülere ait kayıtlar hayvanlar geldikleri günden itibaren elden çıkarılıncaya kadar dikkatli bir şekilde tutulmalıdır.
Bu kayıtlar, hayvanların doğum tarihleri, alındığı işletme, hayvanların ırkı, sayıları, ölümler, uygulanan aşılar, antibiyotikler, yemdeki değişiklikler, gaga kesimleri, kümes değişimleri, broyler sürülerinde günlük tüketilen yem, su miktarları, gelişme hızları, canlı ağırlık artışları, damızlık veya yumurta yönlü sürülerde verime başlama zamanı yumurta kalitesi, ağırlığı gibi bilgileri içermelidir.
Sürünün Gözlenmesi
Sürünün gözlenmesi esnasında, hayvanların sağlık durumlarının tespitinde belli başlı şu sorular sorulabilir:
1-Hayvanlarda gözle görülebilen bir değişiklik var mı ?
Sürünün Gözlenmesi
Sürünün Gözlenmesi
2-Bu gün ve son günlerde kaç adet hayvan öldü?
Bunun için ölüm kayıtlarının kümes kartlarına düzenli bir şekilde işlenmesi gerekir.
Ölen hayvanlar derhal sürüden uzaklaştırılmalı Veteriner Hekimin muayenesi için soğuk ve serin bir yerde muhafaza edilmelidirler. (özellikle sıcak yaz günlerinde)
Sürünün Gözlenmesi
3-Sürüde daha önceden bir hastalık gözlendi mi?
Gözlendi ise uygulanan ilaçlar,aşılar. (Bütün bunlar kümes kayıt formlarına işlenmelidir)
4-Kümes ortamında veya kümesin bulunduğu çevrede hayvanlar üzerinde değişikliğe sebep olacak bir durum oldu mu?
Aşırı sıcak, aşırı soğuk, kümesin içerisine vahşi hayvan girmesi, aşırı gürültü v.s. Bu gibi olağan dışı durumlar ve sonuçları mutlaka kümes kayıtlarına işlenmelidir.
Sürünün Gözlenmesi
5-Kümese yeni yem girişi oldu mu?
Kümese gelen yemlerin geliş tarihleri, miktarları, ne zaman tüketime başlandı, yem formunda değişiklik var mı? gibi sorulara karşılık olacak bilgiler de mutlaka kümes kartlarına işlenmelidir.
6-Hayvanların yem su tüketimlerinde bir değişiklik oldu mu?
Değişiklikler günlük olarak mutlaka kümes kartlarına işlenmelidir.
Sürünün Gözlenmesi
7-Yumurta veriminde bir düşme veya kabuk kalitesinde bir bozulma oldu mu?
Günlük üretim verileri dikkatli bir şekilde kayıt edilmeli, her gün toplanan yumurtaların kabuk kaliteleri, özellikleri, toplama ve viyolleme esnasında dikkatli bir şekilde incelenmeli, bir değişiklik var ise daha sonra veteriner hekimlerin incelemesi için ayrılmalıdırlar.
Sürünün Gözlenmesi
8-Hayvanların dışkılamalarında veya dışkının görüntüsünde veya kıvamında bir değişiklik var mı ?
Dışkının kıvam ve görüntüsü çeşitli hastalıklarda değişir.
