4. Pulun tədiyə vasitəsi funksiyası Əmtəə istehsalının və tədavülünün inkişafı ilə əlaqədar olaraq əmtəələrin kre-ditə satılması zərurəti yarandı. Pulun tədiyə funksiyası rolunu – əmtəələrin kreditə satılması təşkil edir.
Əmtəələr kreditə satılarkən pul əmtəə tədavülündə fəaliyyət göstərir. Lakin pul tədiyə vasitəsi kimi əmtəə tədavülündən kənarda –əmək haqları və maliyyə öhdə-likləri verilən zaman fəaliyyət göstərir.
Pulun tədiyə vasitəsi funksiyasından kredit pullar – veksellər, banknotlar, çek-lər törəyir. Kağız pullar banknotlardan bir neçə xüsusiyyətinə görə fərqlənir.
I – Kağız pullar tədavül funksiyasını yerinə yetirir, banknotlar isə tədiyə vasitəsidirlər.
II – Kağız pulları dövlət buraxır, banknotları isə mərkəzi emissiya bankları çap edir.
Pul kütləsinin həcminin hesablanması. Pul aqreqatı İqtisadi sistemdə dövr edən pulun kəmiyyətinin hesablanması real məhsul istehsalının həcminə, qiymətlərin səviyyəsinə, məşğulluğa və başqa iqtisadi dəyi-şənlərə təsir göstərə bilər. Ancaq bu məsələ o qədər də asan deyil. Məsələ ondadır ki, müasir iqtisadiyyatda müxtəlif aktivlər müəyyən dərəcədə pulun bütün funksi-yalarını yerinə yetirə bilirlər. Ona görə də biz pul və digər aktivlər arasında sərhəd çəkə bilmərik. Bu bölmədə biz pul aqreqatlarını nəzərdən keçirəcəyik.
Pul aqreqatı – pulun alternativi kimi çıxış edən istənilən spesifik aktivlər qru-puna deyilir.
Pul aqreqatı dar şəkildə - pul tədavül vasitəsi kimi ABŞ-ın timsalında iqtisadiyyatda müxtəlif pul aqreqatlarının payına baxaq.
1999-cu il üçün ABŞ-da M1 və M2 parametrlərinə baxaq. (milyard dollar)
Nağd pullar 232
Transaksion əmanətlər 563
Tələb olunana qədər qoyulan əmanətlər 277
Digər çek depozitləri 285
Ümumi M 795
Pul bazarının ümumi fondları 318
Pul bazarının depozit hesabları 485
Əmanət kassaları 410
Təcili əmanətlər 1143
Birgünlük borcgötürmə haqqında razılaşmalar 64
Avroyla və s.-lə ifadə olunmuş birgünlük istiqrazlar 17
Ümumi M 3232
