Cihan bulut elçin SÜleymanov döVLƏt maliYYƏSİ Bakı 2015

4. Digər Gəlir Mənbələri
Dövlətin maliyyə tarazlığı (T-Cg-Ig)-Bö+Bd+DM şəklində ifadə edilə bilər. Burada T - vergiləri, Cg - Dövlət istehlak xərclərini, Ig - Dövlət investisiya xərclə-rini, Bö - daxili borcları, Bd - xarici borcları, DM - pul ehtiyatındakı müxtəlifliyi göstərməkdədir. Buna görə bərabərliyin sol tərəfi maliyyə kəsirini göstərməkdədir. Dövlət xərclərindəki artımın maliyyə kəsirinə təsir etməməsi bu bərabərlikdəki vergilərin artımı (T) ilə mümkündür. Ancaq kəsir yüksəlsə, bu dəfə bərabərliyin sa-ğında dəyişmə olacaq, dövlət ya özəl sektordan, ya da xarici ölkələrdən borclanacaq və ya emissiyaya müraciət edəcək. Bunların reallaşması və iqtisadi təsirləri daha əvvəl ələ alınmışdır. Dövlətin büdcə kəsirlərini maliyyələşdirə biləcəyi başqa gəlir mənbələri də vardır. Bunlar valyuta ehtiyatlarının istifadə edilməsi, dövlət əmlaklarının satılması və s-dir.
Valyuta ehtiyatlarının istifadə edilməsi: ehtiyatların istifadəsi, xəzinənin mər-kəzi bankda tapılan xarici mənbələrdən dövlət xərclərində istifadə etməsi ilə reallaşmaqdadır. Milli bank müxtəlif əməliyyatlar nəticəsini kassasında saxladığı valyuta ehtiyatlarını, ölkə pulunun dəyərini sabitlik içində tuta bilmək üçün istifadə etməkdədir. Lazım olduğunda bazara valyuta satışı və bazardan valyuta satınalmasını həyata keçirərək tarazlığı təmin edici müdaxilələr də vardır. Milli Bankın valyuta kursu üzərində meydana gələ biləcək spekulyativ hərəkətləri önləmək məqsədi ilə etdiyi bu əməliyyatların davam etdirilə bilməsi üçün kafi miqdarda qızıl və xarici valyuta ehtiyatına sahib olması lazımdır.
Valyuta ehtiyatlarının istifadə edilməsi büdcə kəsirlərinin inflyasiya təsirini gecikdirə bilər. Lakin bu tətbiq ilə birgə aşağı inflyasiyaya istiqamətli iqtisadi siya-sətlər reallaşdırılmsa, mövcud ehtiyat istifadəsinin davam etdirilməsi çətindir. Çünki sahib olunan ehtiyat miqdarı, xərcləri davamlı olaraq qarşılayacaq qədər çox deyil, məhduddur. Ehtiyatların tükənməsi ölkədə devalvasiya gözləməsini artıraca-ğından, iqtisadiyyatda sərmayə qaçışına, ödəmələr tarazlığında böhrana səbəb ola biləcək.
Büdcə kəsirlərinin maliyyəsində valyuta ehtiyatlarının istifadəsi ölkənin sahib olduğu valyuta miqdarını azaltdığından, bunun səbəb olacağı nəticələrin yaxşı qiymətləndirilməsi lazımdır. Xüsusilə günümüzdə meydana gələn inflyasiyanın ümumiyyətlə, sərmayə bazarı ilə əlaqəli olması bu mövzunun əhəmiyyətini daha da artırmaqdadır. Hal-hazırda, ümumiyyətlə, sabit və ya rəhbərlikli dalğalanmağa söy-kənən valyuta kursu siyasəti tətbiq edən ölkələrdə meydana gələn inflyasiyalar beynəlxalq sərmayə bazarı ilə əlaqəlidir. 1994-cü il Meksika, 1997-ci il Tailand, İndoneziya, Koreya, 1998-ci il Rusiya və Braziliya, 2000-2001-ci illər Argentina və Türkiyədə baş verən inflyasiyaların səbəbi bu cür valyuta kursu siyasətlərinin nəticəsində ortaya çıxmışdır.