Cihan bulut elçin SÜleymanov döVLƏt maliYYƏSİ Bakı 2015

3.Performans büdcə sistemi
Bu büdcələr geniş mənada dövlət dairələri tərəfindən bir maliyyə ili ərzində edilən xərclərlə nə ediləcəyini, başqa sözlə, büdcənin fəaliyyəti ilə çatmaq istənilən hədəfi göstərən bir büdcə olaraq tərifləndirilməkdədir.
4.Proqram büdcə sistemi
Proqram büdcə bir maliyyə ili ərzində dövlət dairələri tərəfindən yerinə yetiri-lən əsas funksiyaları və bu funksiyaların həyata keçməsi ilə çatmaq istənilən hədəf-ləri göstərən bir büdcə sinifləndirməsidir.
Proqram büdcə ilk olaraq 1960-cı ilin əvvəllərinə qədər ABŞ-da tətbiq edilmiş-dir. ABŞ xaricində Skandinaviya ölkələrində və Qərbi Avropa ölkələrində sürətli bir şəkildə yayılmışdır⁵⁰.
5.Planlama-proqramlama büdcə sistemi
Planlama-proqramlama büdcə sistemi dövlətin mövcud olan qaynaqlarının hə-dəflərə uyğun şəkildə hazırlanan, göstərilən proqramlara ödənməsində idarəçilər tərəfindən lazımlı qərarların verilməsinə imkan verən və beləliklə, dövlət idarəsinin göstərilən hədəflərə çatmasını həyata keçirən bir idari və büdcə sistemidir.
6. İnvestisiya büdcələri
Dövlətin iqtisadi həyata getdikcə daha çox müdaxilə etməsi və xərclərin müx-təlifləşməsi qarşısında, investisiya xərcləmələrinin ayrı bir büdcə içində hazırlan-ması məcburiyyəti meydana gəlmişdir. Bu büdcə növü klassik iqtisadçı-maliyyə-çilərin qəbul etdiyi, fövqəladə büdcələrin yenidən canlanan bir şəkli olaraq qəbul edilir. Fövqəladə büdcə anlayışında fövqəladə xərcləri normal xərclərdən ayıraraq borc almağı müvafiq görərək büdcə kəsirinin qarşısını almaq, parlament nəzarətin-dən qaçmaq və bəzi xərclərin borc yolu ilə qarşılanmasını təmin etmək kimi nəzə-riyyələrə yer verə bilmişdir.
İnvestisiya büdcələri lehinə və əleyhinə müxtəlif fikirlər söylənilmişdir. Lehinə fikirlərə görə, bu büdcələr dövlət fəaliyyətlərinin iqtisadi analizə uyğun tutulma-sını, xalqın büdcəni daha yaxşı başa düşməyini təmin etmək üçün faydalıdır. Ayrı-ca, bu büdcələr iqtisadi qaynaqları daha çox hərəkətə keçirəcək dövlət nəzarətinin çatışmazlıqlarını əvəz edəcək. İnvestisiya büdcələrinin ən əsas maliyyə qaynağı borcdur. İnvestisiya büdcələrinin əleyhinə isə büdcədə birlik prinsipini pozacağı, büdcə kəsirlərinin gizlənməsinə yol açacağı, maliyyə qaydalarını və iqtisadi sabit-liyi təhdid edəcəyi kimi fikirlər irəli sürülür.
Bu büdcələr cəmiyyətin sonsuz olan ehtiyaclarını tükənən ehtiyatlarla ödəmək və iqtisadi inkişaf üçün böyük investisiyalar qoymaq məcburiyyətində olan dövlə-tin bu investisiyaları həyata keçirməli olan büdcəsidir.