Co to jest triz

Zadanie 45. Przy produkcji mikrokulek z tworzywa sztucznego nie wszystkie mają prawidłowy, sferyczny kształt. Należy oddzielić prawidłowe kulki od wadliwych. Stanowisko do produkcji kulek ma wydajność do 10 tys. kulek na godzinę, dlatego maszyna sortująca musi być wysokowydajną. Próbowano staczać kulki po nachylonej powierzchni – dobre powinny się staczać, a wadliwe pozostawać na miejscu. Dobry pomysł, ale uzyskano niską wydajność z powodu małego ciężaru kulek ( niewielka prędkość staczania) Próbowano wibrować nachyloną powierzchnie – nie pomogło. Wtedy, dla zwiększenia szybkości staczania, zaproponowano sypać kulki na obracający się dysk – siły odśrodkowe powinny w znacznym stopniu przyśpieszyć proces separacji. Ale tu natknięto się na TS: przy wysokiej prędkości obrotowej pojawiała się pożądana wydajność, ale z dysku spadały także nieprawidłowe kulki; przy obniżeniu prędkości obrotowej dysku spadały tylko prawidłowe kulki, ale wydajność znów była za mała. Co robić?

Kontrolna odpowiedź ( patent 539 517) „Urządzenie dla rozdzielenia sferycznych i niesferycznych kulek, zawierające dysk, posadowiony z możliwością obrotu wokół pionowej osi, położonego nad dyskiem podajnika i ramienia zrzucającego kulki do położonych na obwodzie dysku pojemników, znamienne tym, że w celu podniesienia efektywności separacji posiada rozmieszczone pod dyskiem szczotki, kontaktujące się z dolną powierzchnią dysku, przy czym dysk i szczotki wykonane są z materiału izolacyjnego”.

Piękne rozwiązanie – dysk elektryzuje się, kulki „przyklejają się” do niego ( niektóre zostają na miejscu, a okrągłe staczają się pod działaniem sił odśrodkowych) nie trzeba żadnych dodatkowych źródeł energii.



Czwarty poziom ( 10³ – 10⁴ prób) poważne wynalazki. Powstaje nowy system techniczny. Ponieważ system ten nie zawiera technicznych sprzeczności, to powstaje wrażenie, że wynalazek powstał bez pokonania sprzeczności TS. W rzeczywistości TS była, ale w prototypie – w starym systemie technicznym. W zadaniach czwartego poziomu sprzeczności rozwiązuje się środkami leżącymi poza obszarami nauki, w których powstało zadanie ( np. mechaniczne zadanie rozwiązuje się środkami chemicznymi). Często nowa, wynaleziona zasada staje się środkiem rozwiązywania wielu innych zadań drugiego i trzeciego poziomu ( na przykład wykorzystanie magnetycznych płynów).

Oto kilka przykładów syntezy nowych systemów technicznych.

W 1963 roku G.M. Grover ( Komisja do spraw energii atomowej USA) otrzymał patent USA 3 229 759 na nowe urządzenie , posiadające unikalną przewodność cieplną, które on nazwał „rura termiczna”. Zewnętrznie ono rzeczywiście przypominało zwykłą metalową rurę, zaspawana na obu końcach. Szybkość przekazu ciepła wzdłuż tej rury była kolosalna ( równa prędkości dźwięku) – setki i tysiące razy większa niż w prętach z miedzi lub srebra, o tej samej średnicy. W Grover demonstrował takie doświadczenie: jeden koniec rury wprowadzał do elektrycznego łuku, a drugi – do pojemnika z woda, woda momentalnie wrzała. Następnie koniec rury zanurzał w ciekły azot i woda natychmiast zamarzała. Rura termiczna była na tyle prosta i efektywna, że jej masowe wykorzystanie zaczęło się już w 1964 roku, a w 1967 r. była wykorzystana w aparatach kosmicznych. Obecnie system ten znalazł powszechne zastosowanie. (m.in. do chłodzenia procesorów w komputerach osobistych przyp. tłum.)

Hydroekstruzyjna obróbka metali ( grupa radzieckich wynalazców 1956 – 1958 r.) pozwala przejść od starej technologii obróbki skrawaniem, z ogromną ilością odpadów, do bezodpadowej technologii plastycznej deformacji ( metal jest wyciskany jak plastelina). Taki automat zastąpił na jednym z zakładów 400 pras, na innym cały wydział z setką obrabiarek skrawających do metali. Hydroekskruzyjne stanowisko o masie 25 t zastępuje prasy o ciężarze 25 000 t, a jego koszt zwraca się po… 20 minutach pracy! ( patrz. Zagadnienia wynalazczości – 1985 r. str. 11)

A. Pilkington ( Wielka Brytania) znalazł w 1953 roku nowy sposób otrzymywania wielkoformatowych szyb szklanych, metodą odlewania szkła na płynną powierzchnię roztopionej cyny - metodę, którą obecnie stosuje się na całym świecie. On, w tym czasie nie wiedział, ze sposób ten był opatentowany w USA jeszcze w roku 1902. („Wynalazca i racjonalizator” – 1977 r nr 7, str. 30)

           Piąty poziom ( 10⁵ i więcej prób) - najpoważniejsze wynalazki. Wynalazki tego poziomu generują zasadniczo nowy system techniczny. Środki ich rozwiązania leżą poza obszarami współczesnej nauki ( najpierw trzeba zrobić odkrycie, a później, opierając się na nowych naukowych danych, rozwiązać zadanie wynalazcze).

Powstały nowy system, stopniowo obrasta wynalazkami mniej doniosłymi – tworzy się złożony system (nadsystem). Tak powstaje nowa gałąź techniki, na przykład lotnictwo (samoloty) radioelektronika (radio) technika komputerowa (komputery osobiste), optyka kwantowa (lasery), kinematografia (filmy). Do niższych poziomów piątego stopnia można odnieść wiele efektów fizycznych, powodujących przewrót we współczesnej technice, na przykład: odkrycie O. Łosiewa w 1922 roku właściwości półprzewodników, odkrycie elektretów przez japońskiego fizyka M. Eguchi w 1924 roku, odkrycie efektu pamięci kształtu w metalach i ich stopach ( G.W. Kurdiumow, Ł.G. Handros, 1848 r.), nowa metoda diagnostyki obrazowej – tomografia - Ł.A. Iwanow, zgłoszenie patentowe w 1960 roku, odrzucone, patent wydano dopiero w 1984 r.), elektrohydrauliczny efekt ( patent 105 011, 1950 r ) i inne.
Zadanie 46. Trzeba zaproponować „podziemiochód”, zdolny do poruszania się w ziemi z prędkością 10 km/h, o zasięgu 500 km.
Tu bardzo dobrze widać cechy zadań piątego poziomu:

1. 
   w momencie postawienia zadania środki do jego rozwiązania leżą poza granicami współczesnej nauki, niewiadome są te efekty fizyczne, zjawiska i zasady, na podstawie których może być stworzony podobny system techniczny;
   
2. 
   warunki zadania nie zawierają prostych wskazań na sprzeczności, ponieważ nie ma ST – prototypu – nie ma czego ulepszać.
   

Sprzeczność powstaje w procesie tworzenia zasadniczo nowego systemu technicznego. Ale jak przystąpić do stworzenia takiego systemu? Od czego zacząć?

Po pierwsze, konieczna jest analiza charakteru wzajemnych oddziaływań innych środków transportu ze środowiskiem zewnętrznym (otoczeniem): jak poruszają się systemy w kosmosie ( rakiety), w rozrzedzonym powietrzu ( dla wysokości 30 – 100 km do dziś nie ma idei latającego aparatu), w powietrzu ( samoloty), w strefie wodno powietrznej ( wodoloty) w wodzie ( łodzie podwodne), na wilkach głębokościach ( batyskafy), w mieszaninach ziemno – wodnych ( są systemy odwrotne – dla przetaczania iłu, ziemi, zanieczyszczeń), w powierzchniowych gruntach (wiercenia geologiczne, wbijanie pali), w górotworach ( wiercenie). A jakie są sposoby wnikania w metal (obróbka metali)? Analiza potrzebna jest nie dlatego, żeby wypracować jakąś koncepcję – to beznadziejna droga, ponieważ każde środowisko zawsze twardo dyktuje swoje zasady poruszania się i można zawczasu postawić krzyżyk na idei typu podziemna rakieta, podziemna łódź (płynie, upłynniając wokół siebie glebę) itp. Taka analiza może naprowadzić na jakąś ogólną ideę wzajemnego oddziaływania podziemiochodu z gleba lub górotworem.

Po drugie, korzystnie jest zapoznać się z ideami literatury science fiction. Fantastyka to jedyna dziedzina gdzie podziemiochód dawno istnieje i z jego pomocą odbywają się zadziwiając podróże…

MICHAŁ ANIOŁ KONTRA MEDICI
Michał Anioł był jednym z przywódców florenckiego powstania, które zostało okrutnie stłumione przez księcia Medyceusza. Wszyscy przywódcy zostali zgładzeni, jedynemu Michałowi Aniołowi darowano życie, ale poddano go okrutnym torturom: Papież Rzymski chciał, żeby mu wybudował kaplice Medyceuszów, wewnątrz której powinny być umieszczone rzeźbiarskie portrety książęcej rodziny. Wyrzeźbić zwykłe rzeźby – znaczy uwiecznić swojego wroga, tępego, despotycznego wielmożę, a wykonać karykatur nie można, po prostu je zniszczą. Poddać się – niehonorowo, a wydrwić nie można – silna sprzeczność. Co robić?
„ ALE OTO ROZLEGŁ SIĘ POTĘŻNY GŁOS”

powiedziano w poemacie A.S. Puszkina „Rusłan i Ludmiła” o głosie Głowy. W operze M. Glinki pod tym samym tytułem też trzeba było pokazać ten „potężny głos”. W duecie Rusłana i Głowy głos Głowy powinien brzmieć głośniej, niż głos Rusłana. Ale zasady operowego śpiewu są takie, że wszyscy wykonawcy śpiewają z maksymalną głośnością. Co robić?

SPRÓBUJEMY OCENIĆ SZTUKĘ
Piąty poziom – wynalezienie nowego gatunku lub nawet nowego rodzaju sztuki. Malarstwo: gatunek portretu, grafiki ( A. Dürer ) pejzażu ( P. Breugel). Muzyka: w końcu XVI wieku pojawiło się oratorium ( G.F. Haendel), opera ( A. Scarlatti), symfonia ( J. Haydn). Literatura: poemat, fantastyka naukowa ( J. Verne). Kino: komedia, western, musicall.

Czwarty poziom – wynalezienie nowego typu środków wyrazowych, nierzadko przy tym powstaje nowy podgatunek. Malarstwo: portret profilowy ( rosyjskie malarstwo XVII w.) pejzaż historyczny ( A. Wasniecow), perspektywa linearna ( F. Brunelleschi), perspektywa powietrzna ( L. da Vinci). Muzyka nowy sposób modulacji ( W.A. Mozart) symfonia z udziałem chóru ( L. Beethoven). Literatura: poemat obyczajowy ( „Hrabia Nulin” A.S. Puszkin), fantastyka socjalna ( G. Wells). Kino: zasada wewnętrznego Mo enologu ( A. Dowżenko), dramat jako podstawa komedii filmowej (E. Riazanow).

Trzeci poziom – wynalezienie konkretnego środka wyrazu lub nowe, oryginalne zastosowanie znanego już środka. Malarstwo: żeby pokazać „rozjaśnioną twarz”, O. Renoir w „portrecie artystki Jeanny Samary” zaciemnia ręce i dolną część sylwetki; żeby przekazać „drapieżny” charakter zewnętrznie interesującej kobiety, L. da Vinci daje jej w ręce znane z drapieżności zwierzę – gronostaja – nadaje kobiecie i gronostajowi jednakowe pozy („Dama z gronostajem”). Muzyka: Musorgski wprowadził zadzierzysty rosyjski taniec (trepak) do mrocznej „Pieśni o tańcu śmierci”; w operze de Falli „Krótkie życie” chór nie uczestniczy w akcji, a jedynie ją komentuje. Literatura: żeby rytm dużego poematu nie był zbyt monotonny, A.S. Puszkin w „Eugeniuszu Onieginie” w każdej strofie łączy kilka rodzajów rytmu. Kino: zwykle śmierć bohatera na wojnie pokazują jako upadek z jednoczesnym obrotem, a w filmie „Lecą żurawie” obraca się krajobraz wokół umierającego.

Drugi poziom - zwykła zastosowanie znanych środków wyrazu. Malarstwo: obraz G.Griwy - „Zanie” - dziewczynka z królikiem na ręku, pozy dziewczynki i królika jednakowe ( por. z „Damą z gronostajem”). Muzyka: w balecie „Dziadek do orzechów” P. Czajkowskiego dla żywego, zadzierzystego tańca wykorzystano trepak. Literatura: powieść J.Verne’a „Mathias Sandorf” – jest analogiem powieści A. Dumasa „Hrabia Monte Christo” z charakterystycznymi dla J. Verne’a detalami ( elektryczne statki itd.). Kino: film „Front w ojcowskim domu” w pełni powtarza styl pierwszego radzieckiego westernu o wojnie „Nikt nie chciał umierać”.

Pierwszy poziom – proste powtórzenie środków wyrazu niemal do granicy plagiatu. Przykłady na tyle powszechne, że wydzielać pojedyncze przypadki byłoby niesprawiedliwością wobec innych: muzyka, literatura, kino, itd. – w 90% to powtórzenie „zajeżdżonych” motywów, powielanie elementów masowej kultury…

OD CZEGO ZACZYNA SIĘ SYSTEM

Moment rodzenia się nowego systemu technicznego – to najbardziej odpowiedzialna chwila w całym jego „życiu”. Przy tworzeniu systemu pojedyncze jego elementy łączą się w jedną całość i pojawiają się nowe ( systemowe) właściwości, całkowicie odbiegające od własności poszczególnych elementów. I tak, system „samolot” posiada właściwość „latania”, którą nie dysponuje żaden z elementów składowych. Ale taką właściwością nie dysponuje także prosta suma tych elementów, ponieważ dla stworzenia systemu potrzebny jest szczególny całokształt wzajemnie powiązanych elementów. Dobór i wzajemne powiązanie elementów powinno być realizowane celowościowo. Tylko wtedy można oczekiwać pojawienia się systemowej właściwości ( „ekstra właściwości” tj. nieoczekiwanego, o dużym ciężarze gatunkowym dodatku nowych właściwości do sumy właściwości elementów). Wg jakich zasad powinno się budować systemy?

Ustalono trzy proste prawa, określające moment rodzenia się i życia ST. Rozpatrzymy pierwsze z nich – prawo kompletności części systemu: koniecznym warunkiem zasadniczej zdolności do „życia systemu technicznego” jest obecność i minimalna zdolność do pracy podstawowych części systemu. Każdy ST powinien zawierać cztery części: silnik, transmisję, organ roboczy i organ sterowania. Dla syntezy ST konieczna jest obecność tych czterech części i ich minimalna przydatność do wypełnienia funkcji systemu. Jeżeli brakuje chociaż jednej części systemu, to to jeszcze nie jest ST, jeśli chociaż jedna część nie pracuje, to ST nie jest zdolny „do przeżycia”.

To pojęcie ST jest szersze niż pojęcie wepola. Wepole to model minimalnego systemu technicznego, w którym wyraża się „walka” i wzajemne oddziaływanie substancji i pól ( tego wystarcza tylko dla znajdowania idei rozwiązania). Realny ST powinien się poruszać, obrabiać detale lub informacje, przekształcać energię itd., dlatego przy przejściu od modelu do naturalnego systemu wymaga się wprowadzenia uzupełniających elementów.

Wszystkie pierwsze ST rozwijały się z narzędzie pracy: konieczne było powiększenie korzystnej funkcji procesów roboczych, a człowiek nie mógł zapewnić potrzebnej mocy. Wtedy siłę człowieka zastąpiono silnikiem, pojawiła się transmisja ( więź, która przekazuje energię od silnika na organ roboczy), i narzędzie pracy przekształcało się w organ roboczy maszyny. A człowiek spełniał jedynie rolę organu sterowania. Na przykład motyka i człowiek – to nie ST. Powstanie ST związane jest z wynalezieniem pługa w neolicie: pług ( roboczy organ) obrabia ziemię, dyszel ( transmisja) zaprzęgnięty do zwierzęcia ( silnik: wół lub koń), a rękojeścią pługa kieruje człowiek (organ sterowania). Początkowo pługiem tylko spulchniano glebę. Parametry środowiska zewnętrznego ( na przykład, parametry gleby: twardość, wilgotność, głębokość) zmuszały do szukania najlepszego kształtu pługa. Zwiększyły się potrzeby: dla usuwania chwastów skibę należało nie tylko spulchnić, ale i odwrócić. Wynaleziono odkładnicę( ukośnie ustawiona i odpowiednio wygięta deska lub blacha, na którą napiera podniesiony lemieszem fragment skiby i odwraca się na bok).Rozwijając się odkładnica przybrała płynnie wygięty kształt ( półcylindryczny lub śrubowy). W XVIII wieku pojawił się całkowicie metalowy pług, a w XX wieku – traktor.

Znajomość prawa pozwala bezbłędnie określić, czy dany zestaw elementów jest ST.

ST pojawia się, jak tylko do organu roboczego dobudujemy transmisję i silnik. Przy czym silnika nie należy mieszać ze źródłem energii ( one niekiedy się pokrywają, ale nie zawsze) – energia może pochodzić także z zewnątrz ( w tym także od człowieka), w silniku ona przekształca się w potrzebny dla ST rodzaj.

Na przykład łuk – to ST, ponieważ posiada w komplecie elementów Ro ( strzała) Tr ( cięciwa) i S ( naciągnięta cięciwa i zgięty łuk), a człowiek to źródło energii i organ sterowania. Zauważcie, że jeden z elementów ( cięciwa) wypełnia podwójną funkcję ( Tp i S). Tę szczególną cechę ( łączenie dwóch lub więcej funkcji) często spotyka się na pierwszym etapie rozwijania się ST ( przekształcania się w złożony system) i na etapie zwijania ST

(daleko odstającym od początku rozwoju - etapie „upraszczania” systemu drogą zamiany podsystemu i samego ST „rozumnymi” substancjami).O zwijaniu ST będzie mowa później. A na razie przytoczymy przykłady częściowego łączenia funkcji elementów ST: w zadaniu o zmierzeniu wysokości jaskini – balonik S, nitka (Tr i Ro – miernik wysokości), człowiek Os; w zadaniu 6 – siła, niszcząca ampułkę ( Os włączająca zapachowa substancję), zapachowa substancja Ro, strumień wychodzących zapachowych gazów Tr i S, nos człowieka ( detal „obrabiany” roboczym organem); w zadaniach 11,17,23,25 – magnetyczne pole S, przestrzeń przekazywania pola Tr, ferromagnetyki Ro, człowiek lub automat Os.

Jeśli do schematu włączyć obrabiany detal, to otrzymamy pełny, zasadniczy schemat pracującego ST.


     Linią kropkowana obwiedziono zestaw zapewniający minimalną zdolność do wykonywania pracy przez ST, zapewniający jego „przetrwanie”.

Wniosek z prawa 1: żeby ST był sterowalny, konieczne jest, żeby chociaż jedna jego część była sterowalna. Być sterowalnym to znaczy zmieniać swoje właściwości tak jak to potrzebne temu, kto steruje.

Na przykład balon dla wznoszenia to system sterowalny, ponieważ z pomocą zaworu, wypuszczającego gaz z powłoki, i woreczków z piaskiem ( balastu) możemy, chociaż niezbyt dokładnie, sterować podnoszeniem i opuszczaniem się balonu. Ale wystarczy sformułować dla balonu podniesione wymagania, spróbować zwiększyć korzystne funkcje i pomyśleć o sterowaniu w poziomie i balon zmieni się w niesterowalny system. Balon zostanie niesterowalnym systemem dopóty, dopóki do ST nie będzie wprowadzony dodatkowy, sterowalny element, na przykład silnik ze śmigłem.
Zadanie 47. Rury wydechowe dużych samochodów mają duże średnice, dlatego trzeba je zakrywać kołpaczkami w czasie postoju dla ochrony przed wpadaniem w nie zanieczyszczeń i jakichkolwiek postronnych przedmiotów ( w jednym z filmów mały chłopiec wsunął do rury burak…) Zdejmowane kołpaki szybko się gubią, a odchylające się pod wpływem gazów wydechowych są nieefektywne, ponieważ zawias i sprężyna zamykająca obrastają nagarem, zanieczyszczeniami i przestają pracować. Potrzebna niezawodnie pracująca pokrywa. Wasza propozycja?
W analizie wepolowej mamy tylko substancję ( pokrywka) trzeba dobudować wepole. Przy czym grzechem byłoby nie wykorzystać istniejącego już w systemie darmowego pola - strumienia gorących gazów. Mechaniczne pole gazowego strumienia próbowano już wykorzystać – nie wyszło. Znaczy jest pokrywka - S₁ – detal, który trzeba obrobić ( odkryć, zakryć)

Jest cieplne pole P_T - źródło energii od wyrzucanych gazów S₂ . Nie ma silnika, transmisji, organu roboczego, organu sterowania. Funkcja sterowania O_S – dawać komendę na otwarcie pokrywki, kiedy zaczynają uchodzić gazy i zamykanie , gdy gazów nie ma. Niech więc same gazy ( fakt ich pojawienia się lub nieobecności) sterują pracą systemu. A pracować system powinien korzystając z energii cieplnego pola. Wszystko skupia się więc na silniku, który powinien przekształcać energię cieplną w mechaniczna ( dla otwierania i zamykania). Zadanie w ogólności proste - na dobudowę tepola, a w tepolach zawsze wykorzystuje się efekty przekształcenia jakimś sposobem cieplnej energii w mechaniczną ( patrz: tablica efektów fizycznych).

Najprościej zastosować płytkę bimetaliczną, która przy nagrzewie odegnie się i odkryje pokrywkę, a przy ochłodzeniu zamknie. Tak więc system będzie się składał z cieplnego pola (źródło energii Ź_E, ), bimetalicznej płytki ( S, T_R, R_O ) i pokrywki - Detal (D). Można jeszcze bardziej zwinąć ST. Jeśli wykorzystać stop nitinol ( stop tytanu z niklem, posiadający właściwość pamięci kształtu): w systemie zostanie tylko cieplne pole (Ź_E, O_S) i pokrywka z nitinolu ( S, T_R, R_O, D) skręcająca się w rurkę ( lub odginająca się) przy nagrzewaniu i rozprostowująca się przy ostyganiu.

Dowolne zadania, łatwe i trudne – to zadania na rozwój techniki. Dlatego w podstawach TRIZ leżą prawa rozwoju systemów technicznych. Znajomość praw jest potrzebna dla praktycznego rozwiązywania zadań, żeby prawidłowo prowadzić analizę w trakcie rozwiązywania.

Pierwsze prawo jest oczywiste i elementarne: dowolny system techniczny powinien mieć cztery części, wszystkie części powinny być zdolne do wykonywania pracy i chociaż jedna z nich – dobrze sterowalna.

Jednakże przy tworzeniu i ulepszaniu ST jest ono często naruszane. Prawa techniki, niestety można naruszać, w odróżnieniu od np. praw fizycznych, których naruszanie jest niemożliwe, nawet przy wielkich chęciach i prawnych, których naruszanie jest karalne.

CAŁY PROBLEM W RURZE
Podczas remontu miejskich sieci wodociągowych często stwierdzamy, że awaryjny odcinek rurociągu, położonego w ubiegłym stuleciu, wykonany jest z…drewnianych warstwowo klejonych elementów, wzmacnianych obręczami metalowymi. Obręcze skorodowały, utworzyły się szczeliny. Z firmy przyszło polecenie: odkryć rurociąg na całą długość awaryjnego odcinka i zamienić rury na nowe. Na to trzeba sporo czasu i pieniędzy, a przede wszystkim – dozór konserwatora zabytków dowiedziawszy się o projektowanych pracach, zakazał prowadzić takie prace w zabytkowym centrum miasta.

• 
  Ech, załatać by te dziurki w rurach – i żadnych kłopotów! Podrapał się po głowie naczelnik    odcinka eksploatacji, czytając pismo od nadzoru konserwatora zabytków.
  
• 
  Tylko jak to zrobić? Średnica mała, do środka nie wejdziesz…Westchnął ciężko i spojrzał z nadzieją na pomocnika, absolwenta dopiero co zakończonego kursu dla grupy praktykantów.
  
• 
  No cóż, gdyby był u nas robot – marzycielsko powiedział pomocnik – maleńki taki, rozumny, na kółeczkach...I z bańką kleju i z jakąś folią w rękach, tj w manipulatorach…
  
• 
  Po co robot?! Krzyknął jeden z praktykantów. _ Po prostu potrzebna nowa idea! Z teorii wiadomo, że tu jest już jedna substancja – stara rura, tak? ( narysował jakieś formuły na kartce). Teraz dobudujemy wepole, otrzymamy… tak, kompleksowe wepole.
  
• 
  Dobrze Wasilicz – powiedział naczelnik do pomocnika, ja jadę do zarządu, a wy jakoś coś pomyślcie! Na wieczornej odprawie omówimy…
  
• 
  A czy polimerowy rękaw o długości ok. 50 metrów u nas się znajdzie? Na odchodnym zapytał praktykant.
  
• 
  Znajdzie się. U nas dzieci, wszystko się znajdzie, gdyby była jakaś sensowna idea.
  

TAJEMNICE PSYCHOLOGICZNEJ OBRONY

Żeby efektywnie wykorzystywać prawa, zasady i reguły rozwiązywania zadań wynalazczych, potrzebne są określone cechy i nawyki, przede wszystkim śmiałość myśli. Wybierając i uściślając zadania, odnajdując techniczne i fizyczne sprzeczności i drogi ich rozwiązania, będziecie ciągle stawiali sobie pytanie: możliwy czy niemożliwy ten lub inny kierunek rozwiązania? Najczęściej człowiek wybiera nawykowe kierunki, orientując się wg osobistej wiedzy i doświadczenia, na opiniach autorytetów i otoczenia, na bezsporność zakorzenionych zakazów, na ochronę własnego, psychologicznego bezpieczeństwa (obawa wydania się śmiesznym lub głupim) na zaniżanie oceny swoich możliwości ( przecenianie trudności zadania). Wszystko to SA cechy ludzkiego myślenia. Od dzieciństwa wpajają w nas mnóstwo prawideł i nawyków ( stereotypy myślenia i działania), które my później automatycznie wypełniamy. Jest to korzystne i dla społeczeństwa i dla jednostki: nie trzeba każdorazowo rozwiązywać problemów ( jak otworzyć drzwi, jak zawiązać sznurówki itp.). Ale jak tylko trzeba rozwiązać zadanie twórcze, uzyskać jakościowo nową ideę, inercja stereotypów przynosi szkody człowiekowi. Wewnętrzna cenzura stawia bariery na drodze nawet nieśmiałego kroku oddalonego od nawykowego sposobu myślenia. Mimo to dialektyczna logika TRIZ często wymaga uznania białego za czarne, oklepaną prawdę za błąd, przyczyny za skutek i odwrotnie. Oprócz wewnętrznych przyczyn, istnieje mocny wektor w warunkach zadania: przecież wynalazcze zadanie staje się „wynalazczym” po wielu próbach konstruktorskich rozwiązań, które wpędzają sytuacją wyjściową w ślepą uliczkę i właśnie ta „patowa” sytuacja najczęściej tkwi w sformułowaniu zadania. Cały ten kompleks wewnętrznych i zewnętrznych przyczyn nazywamy psychologiczną inercją.

Psychologiczna inercja przeszkadza realizować niezwykłe (błyskotliwe) operacje myślowe, dlatego w TRIZ przewidziano środki sterowania procesem myślowym, ochrony przez błędami. Rozróżniamy trzy podstawowe rodzaje wektora psychoinercji: inercja terminologii, inercja obrazów, inercja wąskiej specjalności.

Zadanie stawiane jest już z użyciem znanej terminologii. Każdy termin wyraża stare, znane techniczne rozwiązanie. I te terminy nie pozostają neutralne, one narzucają wynalazcy zawartą w nich treść. Wynalazek polega na tym, żeby wyjść poza granice znanego, nadać terminom nowe znaczenie lub w pełni je zastąpić. Wynalazcy tylko wydaje się, że przystępując do rozwiązania zadania, może iść w dowolnym kierunku – to błąd. Wynalazca „myśli słowami” i te słowa niezauważalnie dla niego! - popychają go w określonym kierunku.