Çocuk bakim eğİTİMİ İÇİndekiler

5.OKULÖNCESİ EĞİTİM KURUMLARINDA FEN VE DOĞA ETKİNLİKLERİ

Fen ve doğa etkinlikleri çocukların gelişimlerini, davranışlarını etkiler. İlgi alanlarını genişletir. Çocukların düşünme ve problem çözme yeteneklerini geliş­tirir. Okulöncesi Eğitim kurumlarında fen ve doğa etkinlikleri ünitesinde fen ve doğa etkinliklerinin önemi ve çeşitleri konuları sunulacaktır.

5.1.Okulöncesi Eğitimde Fen ve Doğa Etkinliklerinin Önemi

Fen ve Doğa etkinlikleri, çocukları gözlem yapmaya, araştırma, inceleme ve keşfetmeye yönelten etkinliklerdir. Bu etkinlikler çocukların ilgi ve ihtiyaçlarını ortaya koymalarına ve kavram gelişimlerine yardımcı olmaktadır. Çocuklar çevrelerinde gördükleri obje ve olaylara karşı meraklıdırlar, bu meraklarını canlı tutmak için onları harekete geçirecek, ilgilerini çekecek fen etkinlikleri planlanmalıdır.

Okulöncesi dönemde çocuklar iki yolla bilgi toplarlar. Birincisi kendi deneyimleri, ikincisi ise öğretmene soru sormaktır. Çocuklar sürekli soru sorarak ce­vap bulmaya çalışırlar. Onların bu merakları gelecekte fen ve matematik kavramlarının temelini oluşturacağı için çocukların sorularına cevap vererek destek­lemelidir. Çocukların bilgi toplama yollarından diğeri olan kendi deneyimlerini kullanma, en çok tercih ettikleri yöntemdir. Çocuklar için "ben bu konuyu bili­yorum çünkü onu gördüm yada yaptım" şeklinde konuşmak çok daha önemli­dir. Bu nedenle öğretmen, özellikle bu etkinlikte çocukların hepsine çeşitli du­rumlarla ilgili deneme, yanılma, gözlem yapma, araştırma ve inceleme fırsatları vermelidir.

Bu etkinlikler çocukların;

• 
  Bilimsel düşünmelerini,
  
• 
  Yaparak yaşayarak öğrenmelerini,
  
• 
  Gözlem ve deney yeteneklerini geliştirmelerini,
  
• 
  Çevrelerine karşı duyarlı olmalarını,
  
• 
  Neden-sonuç ilişkileri kurmalarım ve problem çözme becerilerini,
  
• 
  Günlük yaşantılarında kullandıkları araç-gereç ve malzemeleri,
  
• 
  Kavram gelişimlerini,
  
• 
  Akıl yürütme becerilerini ve dil gelişimlerini,
  
• 
  Yeni fikirler üretebilmelerini,
  
• 
  Yaratıcı düşünme becerilerini,
  
• 
  Kendilerine güven duymalarını,
  
• 
  Psikomotor becerilerini,
  
• 
  Nesnelerin benzerliklerini, farklılıklarını,
  
• 
  Grup etkinliklerine daha istekli katılmalarını,
  
• 
  Grup içerisinde yardımlaşma, paylaşma, işbirliği gibi sosyal davranışları,
  
• 
  Kendi bedenlerini tanımalarını,
  
• 
  Gelecekteki eğitim dönemi için gerekli olan temel fen bilgisi kavramlarını,
  geliştirmelerini sağlar.
  

5.2.Okulöncesi Eğitim Kurumlarında Uygulanabilecek Fen ve Doğa Etkinliklerinin Çeşitleri

Fen ve doğa etkinlikleri sırasında yapılabilecek aktiviteler; deney yapma, hayvan besleme, bitki yetiştirme, inceleme gezileri, sınıfa konuk çağırma ve fen ve doğa köşesinde bulunan materyallerle yapılan diğer çalışmalardır.

5.2.1.Deney Yapma

Deneyler, çocuklara olayların somutlaştırılarak anlatılmasına yardımcı olur. Deneyler için çocukları araştırmaya ve keşfetmeye sevk edecek bir ortam hazır­lanması önemlidir. Deneylerin yapılabilmesi için mutlaka bir laboratuar gerek­li değildir.

Sınıfta basit aletlerle de bir çok deney yapılabilir.

Öğretmen deney planlarken ve uygularken öncelikle tehlike yaratacak durumların olmamasına ve deney sonuçlarının çocukların neden-sonuç bağlantıla­rı kurabilmeleri için kısa sürede gözlenebilir olmasına dikkat etmelidir. Kolay­lıkla gözlenebilen, karmaşık olmayan deneyler seçmelidir.

Deneyler sınıfta yapılabileceği gibi çocukların yakın çevreleri ve çevrelerin­de bulunan alanlarda da (okulun bahçesi, bahçe araçları, kum havuzu, su havu­zu, top havuzu gibi) yapılabilir.

Öğretmen eğitim programlarında; suyla ilgili deneylere, nesnelerin değişim­lerine ilişkin deneylere, hareketi keşfetmeye yönelik deneylere, duyusal deney­lere, hava ile ilgili deneylere, nesnelerin özelliklerine (renk, boyut, şekil, fonk­siyon gibi) ilişkin deneylere ve ışık yansımaları ile ilgili deneylere yer verebilir.

Öğretmen, tüm çocukların deneylere aktif bir şekilde katılmalarını sağlama­lıdır. Deney sırasında öğretmen çocukların dikkatlerini, gözlenmesi gereken noktalara çekecek sorular sormalı ve deneylerin sonuçlarını çocuklarla birlikte değerlendirmelidir.

5.2.2.Hayvan Besleme

Hayvanların çocukların yaşamında ayrı bir yeri bulunur. Hayvanlarla ilgili bilgi sahibi olmak çocukların, hayvanlar arasındaki benzerlikleri, farklılıkları, onlara özgü özellikleri fark etmelerine yardım etmektedir. Hayvan besleme çalış­maları çocuklara, hayvanları gözlemleme ve inceleme yoluyla daha yakından ta­nıma fırsatı vermektedir. Hayvan beslemek, çocuklara sayısız yaşantılar kazan­dırır. Çocuklarda sorumluluk duygusunu geliştirir.

Hayvan besleme çalışmaları; çocukların tavşan, civciv, kuş, balık, kaplumba­ğa gibi hayvanlar özel barınma yerleri düşünülerek sınıfta, salyangoz, örümcek, ipek böceği, solucan, karınca gibi hayvanlarda üzeri telle kaplı kutu, kavanoz ve­ya fanuslarda beslenerek yapılabilir.

Ayrıca hayvan besleme çalışmaları çocukların varsa evde besledikleri hayvanları zaman zaman sınıfa getirmeleriyle de yapılabilir. Okulda misafir edilen bu hayvanların sağlık önlemlerinin alınmış olmasına dikkat edilmelidir.

Öğretmen bu çalışmalar içinde bitki yetiştirme çalışmalarında olduğu gibi çe­şitli yöntemler kullanarak grup çalışmaları ve bireysel çalışmalar şeklinde belli bir program çerçevesinde planlamalar yapmalıdır.

5.2.3.Bitki Yetiştirme

Çocuklar tarafından çeşitli bitkilerin yetiştirilmesi, çocukların yeni bilgiler kazanmalarına olanak hazırlar.

Çocukların bitkileri tanımalarını ve nasıl yetiştikleri hakkında bilgi sahibi ol­malarını sağlayarak, gözlem yapmalarını kolaylaştıran bir çalışmadır. Bitki ye­tiştirme çalışmaları sınıf içerisindeki bilim köşesinde bulunan çeşitli bitkilerle ve varsa okulun bahçesindeki bitkilerle yapılabilir.

Bitki yetiştirme çalışmalarının bir yönü de çeşitli tohumlar, patates, havuç, soğan, turp gibi bitkilerin suda ve nemli ortamlarda çimlendirilmesi çalışmaları­dır. Çocuklar bitkilerin yetişmesi ve büyümesi için suya, ışığa, havaya ihtiyaçla­rı olduğunu deneyerek öğrenirler.

Bitki yetiştirme çalışmalarına katılmak; çocukların yeni bilgiler kazanmala­rına, yeni ilgi alanlarının ortaya çıkmasına, sorumluluk almalarına, aldıkları so­rumlulukları yerine getirmelerine ve çevrelerine karşı duyarlı olabilmelerine ola­nak sağlar.

Bitki yetiştirme çalışmaları sırasında öğretmen, farklı özellikteki bitkileri se­çerek, bitkilerin farklı ihtiyaçlarını çocukların keşfetmelerine fırsat verecek or­tam hazırlar.

Öğretmen bitki yetiştirmeye ilişkin çalışmaları (sulama, toprağı havalandırma, kurumuş yaprakları temizleme, ölçümler yapma, bitkilerdeki değişiklikleri gözleme gibi) grup etkinliği olarak planlayabileceği gibi diğer günlerde de bu et­kinliklerin devamı için çocukların oto kontrolünü geliştirecek araçlar hazırlaya­rak bireysel katılımı sağlayacak şekilde de planlayabilir. Böylece çocukların so­rumluluk almaları, verilen sorumluluğu yerine getirmeleri ve başladıkları işi so­nuçlandırmaları gibi davranışları kazanmaları da desteklenir.

5.2.4. İnceleme Gezileri

Gezi ve gözlemler çocukların bilgi ve becerilerini artırarak içinde yaşadıkla­rı çevreyi daha iyi tanımalarını, grupla birlikte hareket etmelerini ve iletişim kurmalarını, önceki bilgileriyle karşılaştırmalar yapmalarını, çevreye karşı duyarlı olmalarını ve çevreyi korumalarını sağlar.

İyi bir gezi, gözlem yapabilmek için öğretmen öncelikle hedefler, hedef davranışlar ve seçtiği konuya uygun bir yere gezi planlamalıdır. Daha sonra, gezinin tarihi ve ne kadar zaman alacağı saptanmalı, gezi ve gözlem yapılacak yerden izin alınmalı, gerekiyorsa gidilerek gezi yeri öğretmen tarafından önceden görülmelidir. Çocukların ailelerinin görüşleri alınarak, ulaşım sorunu çözümlenmelidir. Gezi ve gözlemden önce çocuklar, gidilecek yerle ilgili kısa açıklamalarla bilgilendirilmeli, nasıl davranacakları konusunda küçük uyanlarda bulunulmalı­dır. Gezi sırasındada, gözlenecek durumlar zaman zaman çocuklara hatırlatılma­lı ve gezi boyunca çocuklar için gerekli emniyet tedbirleri alınmalıdır. Son ola­rak, gezi sonucunda yapılan gözlemler sınıfta değerlendirilmelidir.

Gezi ve gözlem yapılacak yerler;

• 
  Çiftlikler, panayırlar, hayvanat bahçeleri, hayvan satılan bazı dükkanlar gi­bi hayvanlarla ilgili yerler;
  
• 
  Spor salonları, müzisyenlerin çalıştıkları yerler, müzeler, çeşitli atölyeler,
  basımevleri, fırınlar, kuaförler, pastaneler,kütüphaneler,fabrikalar, postaneler,
  itfaiyeler gibi insanların yaşadıkları çevreler;
  
• 
  Değişik mevsimlerde doğa yürüyüşleri, bahçeler, tarlalar gibi doğadaki ve bitkilerdeki değişikliklerin gözlemlenebileceği yerler.
  
• 
  İstasyon, gar, havaalanı gibi taşıtlarla ilgili yerler,
  
• 
  Hasat makineleri, asansör, yürüyen merdiven gibi makinelerle ilgili yerler,
  
• 
  Deniz kenarına geziler,
  
• 
  Sanat etkinlikleriyle ilgili sergilere yapılan geziler,
  
• 
  Çevre temizliğine duyarlılığı artırmak için yapılan geziler olmak üzere çeşitli başlıklar altında gruplanabilir.
  

5.2.5.Sınıfa Konuk Çağırma

Gezi ve gözlemler; ulaşım, ekonomik nedenler, çocukların emniyetini yeterince sağlayamama gibi nedenlerden dolayı yapılamayabilir. Bu durumda, okul öncesi eğitim kurumuna konuk çağrılarak da fen ve doğa etkinlikleri gerçekleştirilebilir.

İnceleme gezilerinin planlanması için gerekli olan ön koşullar, sınıfa konuk çağrıldığında da uygulanmalıdır. Bunun için, çocuklara konuk hakkında konuğa da çocuklar hakkında bilgiler önceden verilir. Konuğun çocukların karşısında yapacağı konuşma ve uygulamalar için yer ve gereksinim duyabileceği malze­meler hazır bulundurulur. Süre çocukların ilgileri doğrultusunda uzatılıp kısaltı­larak ayarlanabilir. Öğretmen daha önceden mutlaka konuğun yapacağı açıkla­ma ve uygulamalar hakkında bilgi sahibi olmalı, çalışmayı tesadüfe bırakmama­lıdır. Öğretmen, konuk ayrıldıktan sonra çocukların gerekli bilgi ve deneyimleri kazanıp kazanmadıklarına yönelik sorular sorarak, açıklamalarda bulunabilir.

Sınıfa, çocukların yakın çevrelerinden veya çeşitli mesleklerden (doktor, polis, ressam, müzisyen, balerin gibi sanatla uğraşan kişiler, postacı, palyaço, kukla oynatıcısı, sporcu, asker, anne-baba-bebek, koleksiyoncu gibi konuklar çağırılabilir.

5.2.6.Fen ve Doğa Köşesinde Bulunan Materyallerle Yapılan Diğer Çalışmalar

Öğretmen fen ve doğa köşesinde bulunan mıknatıs, büyüteç, pusula, hava ve boy grafikleri, tartılar, teraziler gibi materyalleri kullanarak grup çalışmaları düzenleyebilir.

Bu etkinliğe hazırlanırken öğretmen çok sayıda , kendi biriktirdiği veya çocuklarla birlikte biriktirdiği benzer yada farklı özelliklerdeki nesneleri köşeye yerleştirir. Öğretmen çocukların benzer veya farklı özelliklerdeki nesneleri inceleyerek, ilgileri doğrultusunda belli bir nesne grubuna karar vermelerine ve buna göre koleksiyon yapmaya, albüm hazırlamaya veya birlikte belli bir grup nesneyi sergileyerek müze oluşturma çalışmalarına fırsat verecek etkinlikler planlayabilir.