Çocuk bakim eğİTİMİ İÇİndekiler

6.OKULÖNCESİ EĞİTİM KURUMLARINDA OKUMA - YAZMA EĞİTİMİNE HAZIRLIK ÇALIŞMALARI

Okulöncesi eğitimde okuma yazma eğitimine hazırlık çalışmaları önemli bir yer tutar. Okuma yazma eğitimine hazırlık çalışmaları çocuğun yaş ve gelişim düzeyine uygun olmalıdır. Bu bölümde okuma yazma eğitimine hazırlık çalış­maları ve önemi, kavram geliştirici oyuncakların ve çalışmaların hazırlanmasın­da ve uygulanmasında dikkat edilecek noktalar konuları ele alınacaktır.

6.1.Okuma - Yazma Eğitimine Hazırlık Çalışmaları ve Önemi

Eğitim programlarında yer verilen bu etkinlik adından da anlaşılacağı gibi kuma yazma çalışması" değil "okuma yazmaya hazırlık" çalışmasıdır. Bu çalışmaların basitten karmaşığa doğru sıralanması önemlidir. Okuma yazmaya hazırlık çalışmalarına çocuklar parmaklarını kendi bedenleri üzerinde, havada ve farklı zeminler üzerinde değişik şekiller oluşturacak biçimde hareket ettirerek başlarlar. Daha sonra üç boyutlu çalışmalardan tek boyutlu çalışmalar olan kağıt üzerinde kalem yerine pastel veya mum boya kullanılarak yapılan çocukların kavram gelişimlerine ve konularla ilgili bağlantılar kurmalarına yönelik; tanıma, eşleştirme, farklılıkları ayır detme, parça - bütün, olay sıralaması ve sınıflandırma gibi çalışmaları içeren etkinliklere geçilir. Ayrıca bu çalışmalar kendi içerisinde de basitten zora doğru bir sıra izlemeli ve her çalışmanın üzerinde, çalışmanın feriğine göre basit ve anlaşılır yönergeler bulunmalıdır. Çocukların yönergelere uygun olarak çalışmaları sağlanmalı ve çocukların bireysel ayrıcalıkları dikkate alınmalıdır.

Mauna - yazmaya hazırlık çalışmaları yalnızca kağıt ve kalem kullanarak ya­pılan çalışmalar değildir. Bu etkinliğin değişik boyutları bulunmaktadır.

6.1.1.Kavram Geliştirici Oyuncaklar

Kavram geliştirici oyuncaklar, "eğitici oyuncak" olarak da adlandırılırlar. Eğitici oyuncaklar, çocukların daha çok zihin gelişimlerine katkıda bulunan, onların bazı kavramları geliştirmelerine ve oynayarak öğrenmelerine yardımcı olan oyuncaklardır. Bunlar, her etkinliğin içerisine dahil edilerek, eğitim programla­rında kullanılabilir. Bu oyuncaklar, çocuklarda kavramların doğru olarak oluş­masını ve gelişmesini sağlaması, obje ve olayların daha iyi anlaşılması ve kav­ranması açısından önemlidir.

Kavram geliştirici oyuncaklarla oynamak çocuklara, belli yönergelere uymak ve belli bir süre belli bir etkinliği sürdürebilmek ve sonuçlandırabilmek gibi davranışları kazandırmaktadır. Ayrıca çocukları küçük kaslarını ve el becerilerini kullanmaya yönelterek psikomotor gelişimlerine, el - göz koordinasyonunun sağlanmasına yardımcı olmaktadır. Grupla oynanan eğitici oyuncaklar ise, çocukların yaşıtlarıyla iletişim kurmalarına ve işbirliği içerisinde birlikte bir oyunu sürdürebilmelerine fırsat verdiği için sosyal gelişimi desteklemesi açısından da önemlidir.

Kavram geliştirici oyuncaklar, tüm bu yararlarının sonucu olarak, okulönce­si dönemdeki çocukların okuma-yazmaya hazırlanmalarında olumlu etkilerde bulunmaktadır. Okuma - yazmaya hazırlık çalışmalarının ilk basamağını çocu­ğun belli bir düzeye gelmesi oluşturmaktadır.

6.1.2.Kavram Geliştirici Çalışmalar

Okulöncesi eğitim kurumlarında okuma-yazmaya hazırlık çalışmaları çerçevesinde, çocukların kavram gelişimini, obje ve olaylar arasında neden-sonuç bağlantıları kurmalarını destekleyici bir diğer çalışma ise kalem veya boya kale­mi kullanarak kağıt üzerinde ve yönergeye uygun olarak yapılan boyama, işaret­leme, yuvarlak içine alma, çizgi ile birleştirme, çizme çalışmalarıdır.

Bu çalışmalar, okuma-yazmaya hazırlık çalışmaları adı altında belli bir zaman ayrılarak tüm çocukların katılımını sağlayacak şekilde planlanabileceği gi­bi etkinlikler arasında geçişlerde ve toplanma gibi rutin etkinliklerde bir yöntem olarak, oyunların belli yerlerinde, fen ve doğa çalışmalarının içerisinde de yapı­labilir.

Kavram geliştirici çalışmalar, kesinlikle "test" olarak adlandırılmamalıdır. Çünkü "test" başarıyı ölçen bir ölçme aracıdır. Oysa ki kavram geliştirici çalışmaların, çocukların akademik başarılarını değil, onların belli alanlardaki yeterliliklerini destekleyen ve geliştiren çalışmalar olduğu unutulmamalıdır.

Öğretmen bu çalışmaların yönergeleri olmasına yönergelerin basit, kısa ve anlaşılır özellikte olmasına ve çocukların yönergelere uygun olarak çalışmayı yürütmelerine dikkat etmelidir.

Öğretmen okuma-yazmaya hazırlık çalışmalarını planlarken, piyasada bulunan alıştırma kitaplarından yararlanabilir. Ayrıca hedef ve hedef davranışlara yönelik seçtiği konu ile bağlantılı olarak, kendiside hazırlık yapabilir. Ancak gerek seçtiği alıştırma kitaplarının, gerekse kendisinin hazırladığı çalışmaların, çocukların yaş ve gelişim düzeyine uygun olmasına dikkat etmeli ve bu etkinlik­lere düzenli olarak yer vermelidir.

6.2.Kavram Geliştirici Oyuncakların ve Çalışmaların Hazırlanmasında ve Uygulanmasında Dikkat Edilecek Noktalar

Kavram geliştirici oyuncakları ve çalışmaları diğer oyuncak ve çalışmalardan ayıran bazı özellikler bulunmaktadır. Öğretmenin bu özellikleri bilmesi ve aşa­ğıdaki noktaları göz önüne alarak okuma-yazmaya hazırlık çalışmalarım planla­ması ve uygulaması gerekmektedir.

Dikkat edilmesi gereken noktalar şu şekilde sıralanabilir:

• 
  Okuma - yazmaya hazırlık çalışmaları çocukların ilgileri, ihtiyaçları, yaş ve gelişim düzeyleri göz önüne alınarak planlanmalıdır.
  
• 
  Hangi çalışmaya yer verilebileceğine, eğitim programındaki hedefler ve he­def davranışlar doğrultusunda karar verilmelidir.
  
• 
  Çalışmalar basitten zora, bilinenden bilinmeyene doğru sıralanmalıdır.
  
• 
  Okuma - Yazmaya hazırlık çalışmalarının her biri kendi içerisinde de basit­
  ten zora doğru basamaklandırılarak aşamalı bir şekilde planlanmalıdır.
  
• 
  Her çalışmanın basit, anlaşılır bir yönergesi olmalıdır.
  
• 
  Çocukların çalışmalarını yönergeye uygun olarak yapmaları sağlanmalıdır.
  
• 
  Okuma - yazmaya hazırlık çalışmalarının her biri kendi içerisinde de basit­
  ten zora doğru basamaklandırılarak aşamalı bir şekilde planlanmalıdır.
  
• 
  Çalışmalar, bireysel yada grup çalışmaları olarak planlanabilir.
  
• 
  Kavram geliştirici oyuncaklar, hazır alınabileceği gibi öğretmen tarafından
  da yapılabileceğine göre bu oyuncakların sağlam, kullanışlı ve amacına uygun
  olmasına dikkat edilmelidir.
  
• 
  Kavram geliştirici oyuncakların parçaları sık sık kontrol edilmeli ve eksik
  parçalar tamamlanmalıdır.
  

KAYNAKLAR

1. 
   Akman, B. (1994). "Okulöncesi Dönemde Fen Doğa Çalışmalarının Temel İlkeleri ve Uygulama Örnekleri." Okulöncesi Eğitimcileri İçin El Kitabı 2. Ya - Pa Yayınları, 63-73, İstanbul.
   
2. 
   Anonim. (1994). Kreş, Anaokulu, Anasınıfı Programı. Milli Eğitim Basımevi, İstanbul.
   
3. 
   Aral, N. (1996). "Dokuz ve Ondört Yaşlarındaki Çocukların Yaratıcılıkları ile Sosyo-Ekonomik Düzey ve Cinsiyet Arasındaki İlişkinin İncelen­mesi." Eğitim ve Bilim, 20 (101): 65-71.
   
4. 
   Aral, N. (1999). "Sanat Eğitimi-Yaratıcılık Etkileşimi." Hacettepe Üniversitesi. Eğitim Fakültesi Dergisi, 15: 11-17.
   
5. 
   Aral N. (2000). "Çocuk Gelişiminde Oyunun Önemi." Çağdaş Eğitim, 25 (256): 15 - 17.
   
6. 
   Aral, N. Kandır, A. ve Can Yaşar, M. (2000). Okulöncesi Eğitim ve Anasınıfı Programları. Ya - Pa Yayın Pazarlama San. ve Tic. A.Ş., İstanbul.
   
7. 
   Artan, İ. (1994). "Okulöncesi Dönemde Müzik Eğitimi ve Etkinlik Örnekleri" Okulöncesi Eğitimcileri İçin El Kitabı 2. Ya-Pa Yayınları, 103-114, İstanbul.
   
8. 
   Atik -Tuğrul, B. (1991). "Oyunla Eğitim." Okulöncesi Eğitimciler İçin El Kitabı 1. (Ed : Ş.Bilir), Hüner Matbaacılık, 18-26, İstanbul.
   
9. 
   Baykoç, Dönmez, N. (1992). Oyun Kitabı. Esin Yayınevi. İstanbul.
   
10. 
    Boyer, W. A.R. (1998). "Playfulness Enhancement Trough Classroom Intervension for the 21 Century." Child Development, 51: 862 - 872.
    
11. 
    Bruce, T. (1991). Time to Play in Early Childhood Education. Free - Flow Play and its Features, Hodder and Stoughton, London.
    
12. 
    Bruce, T. (1992). Early Childhood Education. Hodder and Stoughton, London.
    
13. 
    Can Yaşar, M. (1998). "Ankara İl Merkezindeki Anasınıfı Öğretmenlerinin Ye­ni Eğitim Programı Konusundaki Bilgi Düzeylerinin Saptanması." Bi­lim Uzmanlığı Tezi (basılmamış) H.Ü. Sağlık Bilimleri Enstitüsü, An­kara.
    
14. 
    Çağatay - Aral, N. (1990). "Alt ve Üst sosyo-Ekonomik Düzeydeki Dokuz Yaş Grubu Kız ve Erkek Çocukların Yaratıcılıklarını Etkileyen Bazı Faktörler Üzerinde Bir Araştırma." Doktora Tezi (basılmamış), A.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
    
15. 
    Demiral, Ö. (1987). Eğitici Oyuncak Yapımı. Esin Yayınevi, İstanbul.
    
16. 
    Dodge, D.T. ve Colker, L.J. (1995). The Creative Curiculum for Early Childho­od. Third Edition, Teaching Strategies, Inc. Washington.
    
17. 
    Ersoy, Ö. (1999). "0-6 Yaş Çocukları için Oyuncak Seçimi." Yaşadıkça Eğitim, 64 : 5-9.
    
18. 
    Francks, O.R. (1992). "Scribbles? Yes, They are art!" Curriculum Planning fpr Young Children (Ed : J.F. Brown). Director of Publication, NAEYC, 179-186, Washington.
    
19. 
    Gönen, M., Süer, H. (1997). Yaratıcı Drama. Mesleki ve Teknik Eğitimi Geliştirme Projesi Modül 7. Ankara.
    
20. 
    Gönen, M. ve Uyar Dalkılıç, N. (1998). Çocuk Eğitiminde Drama. Epsilon Yayıncılık Hizmetleri Tic. San. Ltd. Şti. İstanbul.
    
21. 
    Hurst, V. (1991). Planning for Early Learning. Education in the First Five Ye-ars. Paul Chapman Publishing Ltd. London.
    
22. 
    Kandır. A. (1991a). "4-6 Yaş Grubu Çocukların Devam Ettikleri Okulöncesi Eğitim Kurumu Öğretmenlerinin Program Hazırlama Durumu." Bilim Uzmanlığı Tezi. (basılmamış) G.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ankara.
    
23. 
    Kandır, A. (1991b). "Gazi Üniversitesi Mesleki Eğitim Fakültesi Uygulama Anaokulunda 4-6 Yaş Çocukları İçin Program Uygulamaları." YA-PA Okulöncesi Eğitim ve Yaygınlaştırılması Semineri. 25-27 Nisan, Eski­şehir Ya-Pa Yayınları, 116-118, İstanbul.
    
24. 
    Kandır, A. (1997). "Ankara Sokaklarında Çalışan ve Çalışmayan Oniki-Ondört Yaş Grubundaki Erkek Çocuklarında Yaratıcı Düşüncenin İncelen­mesi". Doktora Tezi (basılmamış), A.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
    
25. 
    Kantarcıoğlu, S. (1992). Anaokulunda Eğitim. Milli Eğitim Bakanlığı Yayınla­rı, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul.
    
26. 
    Linder, T. (1994). Transdisciplinary Play. Basel Assessment. A. Functional Approach to Working with Young Children. Revised Ed., Paulh Brookes Publishing Com. Florida.
    
27. 
    Marzollo, J. (1987). The New Kindergarten. Harper and Row Publishers, New York.
    
28. 
    McDonald, D.T. ve Ramsey, J.H. (1992). "A Wakening The Artist: Music for Children." Curriculum Planning for Young Children (Ed : J.F. Brovvn). Dırector of Publications, NAECY, 187-186. Washington.
    
29. 
    Morrison, G.S. (1998). Early Childhood Education Today. Prentice Hail, New Jersey.
    
30. 
    Moyles. J.R. (1995). The Excellence of Play. Twice Ed., Öpen University Press, Philadelphia.
    
31. 
    Oğuzkan, Ş. ve Oral, G. (1997). Okul Öncesi Eğitimi. Yedinci Baskı. Milli Eği­tim Basımevi, İstanbul. Ankara.
    
32. 
    Oktay, A., (1987) "Okulöncesi Dönemde Çocuğun Temel Uğraşı Oyun." Pembe Bağcık, 4 : 8-10.
    
33. 
    Ömeroğlu, E. (1990). "Anaokuluna Giden Beş-Altı yaşındaki Çocukların Sözel Yaratıcılıklarının Gelişimine Yaratıcı Drama Eğitiminin Etkisi". Doktora Tezi (basılmamış) H.Ü. Sağlık Bilimleri Enstitüsü Ankara.
    
34. 
    Ömeroğlu Turan, E. ve Can Yaşar, M. (1999). "Okulöncesi Eğitimde Drama Uygulamaları." Gazi Üniversitesi Anaokulu Anasınıfı Öğretmen El Kitabı. Ya-Pa Yayın Paz. San. Tic. A.Ş., 91-110, İstanbul.
    
35. 
    Önder, A. (2000). Yaşayarak Öğrenme İçin Eğitici Drama. Epsilon Yayıncılık Hizmetleri Tic. San. Ltd. Şti., İstanbul.
    
36. 
    Richman, N. ve Dawe, H. (1988). "Play." Problems of Preschool Children. (Ed : N. Richman and R. Lansdown). John Wiley and Suns Ltd. 207-218London.
    
37. 
    Rosser, C.S., (1993). Planning Activities for Child Çare. A Curriculum Guide for Early Childhood Education. The Goodheart-Willcox Company, Inc., Illinois.
    
38. 
    San, İ., Coşkun, H., Adıgüzel, Ö. ve Deriş, Ş. (1994). Drama ve Öğretim Bilgisi. V. Uluslararası Eğitimde Yaratıcı Drama Semineri. Türk-Alman Kültür İşleri Kurulu Yayın Dizisi. No : 5., Ankara.
    
39. 
    Seyrek, H., ve Sun, M., (1991). Çocuk Oyunları El Kitabı. Müzik Eserleri Yayını. İzmir.