Çoklu zeka teoriSİ

ÇOKLU ZEKA

ÇOKLU ZEKA TEORİSİ

• İbrahim karaman

ÇOKLU ZEKA TEORİSİ

• Kişinin zekası parmak izi kadar eşsizdir…

• Bu da eğitimdeki standart uygulamaların bireyler arasında farklılık göstermesini kaçınılmaz kılmaktadır.

Çoklu zeka teorisi nedir?

• Çoklu zeka teorisi; zekanın tek bir boyutta olmadığını, aksine her bireyin farklı derecelerde, çeşitli zekalara sahip olduğunu öne sürüyor.

• Her öğrencinin bireysel farklılıklarını değerlendirmeyi baz alan bir yöntemdir.

ÇOKLU ZEKA TEORİSİ

• Teoriyi 1983 yılında, psikolog Haword Gardner “Framer of Mind” adlı kitabında anlattı.
• Gardner ortaya koyduğu bu teoriyle, o zamana kadar gelen, zeka ile ilgili mitler yıkılmış oldu.

Yıkılan Teoriler;

• Bunlardan biri, tek bir zeka olduğuydu.

• Diğeri, zekanın doğuştan sabit olduğu, fazla bir değişiklik gösteremeyeceğiydi.

ÇOKLU ZEKA TEORİSİ

• Teori bilim dünyasında kesinlik kazandı ve eğitimciler kendilerini bu teoriye yakın hissettiler.

• Gardner başlangıçta yedi tip zekadan bahsetti.1995 yılında ise, natüralist zekayı buldu.

ÇOKLU ZEKA ALANLARI

Zekaya ilişkin eski anlayış:

• Zeka doğuştan kazanılır,sabittir ve bu nedenle de asla değiştirilemez

• Zeka, niceliksel olarak ölçülebilir ve tek bir sayıya indirgenebilir.

• Zeka,tekildir.

• Zeka,gerçek hayattan soyutlanarak (yani,belli zeka testleri ile) ölçülür

• Zeka, öğrencileri belli seviyelere göre sınıflandırmak ve onların gelecekteki başarılarını tahmin etmek için kullanılır..

Zekaya  İlişkin Yeni  Anlayış:

• Bir bireyin kalıtımla birlikte getirdiği zeka kapasitesi iyileştirilebilir, geliştirilebilir, değiştirilebilir

• Zeka, herhangi bir performansta,üründe veya problem çözme sürecinde sergilendiğinden sayısal olarak hesaplanamaz.

Zekaya  İlişkin Yeni  Anlayış:

• Zeka, çoğuldur ve çeşitli yollarla sergilenebilir.

• Zeka, gerçek hayat durumlarından veya koşullarından soyutlanamaz.

• Zeka, öğrencilerin sahip oldukları gizil güçlerini veya doğal potansiyellerini anlamak ve onların başarmak için uygulayabilecekleri farklı yolları keşfetmek için kullanılır.

ÇOKLU ZEKA TEORİSİNİN İLKELERİ

• İnsanlar çok farklı zeka türlerine sahiptir.

• Her insan aktif olarak kullandığı zekaları ile özel bir karışıma sahiptir. Her insanın kendine özgü bir zeka profili vardır.

• Zekaların her biri insanda farklı bir gelişim sürecine sahiptir.

• Bütün zekalar dinamiktir.

• İnsandaki zekalar tanımlanabilir ve geliştirilebilir.

• Her insan kendi zekasını geliştirmek ve tanımak fırsatına sahiptir.

ÇOKLU ZEKA TEORİSİNİN İLKELERİ

• Her bir zekanın gelişimi kendi içinde değerlendirilmelidir.

• Her bir zeka hafıza, dikkat, algı ve problem çözme açısından faklı bir sisteme sahiptir.

• Bir zekanın kullanımı esnasında diğer zekalardan da faydalanılabilir.

• Kişisel altyapı, kültür, kalıtım, inançlar zekaların gelişimi üzerinde etkiye sahiptir.

ÇOKLU ZEKA TEORİSİNİN İLKELERİ

• Bütün zekalar, insanın kendini gerçekleştirmesi yolunda farklı ve özel kaynaklardır.

• İnsan gelişimini değerlendiren tüm bilimsel teoriler çoklu zeka teorisini desteklemektedir.

• Şu anda bilinen zeka türlerinden daha farklı zekalar da olabilir.

Teorinin eğitim ve eğitim sistemine uyarlanması sırasında hangi prensiplere dikkat edilmelidir?

• Zeka öğretilebilir.

• Her insanın güçlü zekaları vardır.

• Her insanın zayıf zekaları vardır.

• Zayıflıklar güçlendirilebilir.

• Kişinin zekası parmak izi kadar eşsizdir.

Bu teoriye göre yetişen bireyler ilerde nasıl özelliklere sahip olacaktır?

• Kendilerini çok iyi tanıyan,

• Kendilerine güvenen,

• Soru sorabilen,

• Tartışabilen,

• Muhakeme edebilen,

• Çevresini doğru algılayabilen,

• Karar verebilen,

• Kedisine ve diğerlerine ait hak ve sorumlulukların bilincinde,

Bu teoriye göre yetişen bireyler ilerde nasıl özelliklere sahip olacaktır?

• çevresiyle doğru ve kişilikli ilişkiler kuran,

• bilgiyi bulacak,

• seçecek,

• işleyecek,

• üretecek donanıma sahip,

• aktif,

• araştıran,

• ifade eden,

• ürün ortaya koyan,

Bu teoriye göre yetişen bireyler ilerde nasıl özelliklere sahip olacaktır?

• Yeni öğrendiklerini diğer öğrendikleriyle bütünleştirebilen,

• Onları geliştirebilen ve problem çözmede kullanan,

• Kendini başkasının yerine koyabilen, bireyler olmalıdır.

ZEKA GELİŞİMİNİ ETKİLEYEN ETMENLER

• 1-Vitamin ve mineral eksiklikleri:

• Uygun doz üç ay verildiğinde geleneksel IQ skorları 4 puan artmaktadır.

• 2-Yetersiz doğum öncesi bakımdan kaynaklanan doğum anındaki ağırlık farklarının ortadan kaldırılması IQ skorlarını ortalama 5 puan arttırmaktadır.

• 3- C vitamini yönünden eksik olan yeterli beslenmemiş çocuklara uygun ve gerekli ilavelerin sağlanması IQ skorlerını ortalama 3 puana kadar artırmaktadır.

4-Kafa büyümesi: Yetersiz beslenme çocuklarda beyin ve kafa büyümesini geriletmekte ve 5-6 puanlık bir etkiye neden olmaktadır.

• 4-Kafa büyümesi: Yetersiz beslenme çocuklarda beyin ve kafa büyümesini geriletmekte ve 5-6 puanlık bir etkiye neden olmaktadır.

• 5-Annenin konuşma örüntüleri:

• IQ tamamen genetik olsaydı, çocuğun genlerini hangi aileden aldığı sorun olmazdı.

• Irklar arası çiftlerde yapılan çalışmalarda, beyaz annesi ve siyah babası olan çocuklar siyah annesi ve beyaz babası olan çocuklardan ortalama 6-7 puan daha fazla almışlardır.

Matematiksel-Mantıksal ve Sözel Zeka

• Emine Gözütok

Matematiksel-Mantıksal Zeka ,

• Sayılarla çalışma

• Muhakeme etme

• Tümevarım ve tümdengelim teknikleri ile düşünebilme

• Soyut ve sembolik problemleri çözebilme

• Karmaşık ilişkileri kavrayabilme

• Becerisidir.

Matematiksel zekası kuvvetli olan öğrenciler;

• Neden-sonuç ilişkilerini çok iyi kurarlar.

• Somut cisimleri soyut sembolik ifadelere dönüştürebilirler.

• Mantıksal problem çözümlerinde başarılıdırlar.

• Hipotezler kurar ve sınarlar.

• Bulmaca ve zeka oyunlarını severler.

Matematiksel zekası kuvvetli olan öğrenciler;

• Miktar tahminlerinde bulunurlar.

• Grafik ya da şekiller halinde verilen bilgileri yorumlarlar.

• Bilgisayar programları hazırlarlar.

Matematiksel-Mantıksal zeka becerileri ,

• Sınıflandırma yapabilme

• Tahminlerde bulunabilme

• Sıralama yapabilme

• Hipotezler oluşturabilme ve sınayabilme

• Neden-sonuç ilişkileri oluşturabilme

• Muhakeme yapabilme

• Becerilerini içerir.

MATEMATİKSEL ZEKAYA SAHİP OLANLAR HANGİ MESLEKLERE SAHİP OLABİLİRLER?

SÖZEL ZEKA

Sözel Zeka ,

• Dili etkili bir biçimde kullanma

• Kelimelerle ve seslerle düşünme

• Dildeki karmaşık anlamları kavrayabilme

• İnsanları ikna edebilme

• Dildeki farklı yapıları fark edebilme

• Yeni yapılar oluşturabilme

• Farklı dilsel kalıplarla ilgilenme

• Becerisidir.

Sözel zekası kuvvetli olan öğrenciler;

• Farklı sesleri dinleme ve tepkide bulunma

• Diğer insanların sesini , yazısını taklit etme

• Dinleyerek , yazarak , konuşarak öğrenme

• Okuduğunu anlama , özetleme

• Dinleyiciyi konuşma ile etkileme

• Dilbilgisi kurallarını etkili bir biçimde kullanma

• Kelime dağarcığı zengindir.

Sözel Zeka Becerileri ,

• Etkili okuma becerisi

• Kendini ifade edebilme becerisi

• Etkin dinleme becerisi

• Etkili konuşma becerisi

• Yazma becerisi

SÖZEL –DİLSEL ZEKAYA SAHİP OLANLAR HANGİ MESLEKLERE SAHİP OLABİLİRLER?

Sözel-Dilsel Zekaya Sahip İnsanlar İçin Etkili Öğretim Araçları

• Dinleme Etkinlikleri

• Öykü Okuma ve Sesli Okuma Etkinlikleri

• Şiir Dinletileri

• Anlatım-Konuşma Etkinlikleri

GÖRSEL ZEKA

• ESRA EROL

GÖRSEL ZEKA

• Resimler ve imgeler zekâsı ya da görsel dünyayı doğru olarak algılama ve kişinin kendi görsel yaşantılarını yeniden yaratma yeteneğidir. Şekil, renk biçim ve dokunuşu ve bunları somut ürünlere dönüştürme yeteneklerini içerir.

Görsel zekası kuvvetli olan öğrenciler;

• Resimler ve şekillerle düşünür. Hayalinde gördüğü resimleri anlatabilir.

• Harita, tablo ve diyagramları anlayabilir.

• Çok hayal kurar. Sanat ve Proje aktivitelerini, görsel sunuşları sever.

• Okurken kelimelerden çok resimlerden anlar.

• Tasarım, çizim ve görsellikten zevk alır.

• Öğrenmede daha çok sanat, video, filmler, bulmacalar ve haritalardan yararlanır.

Görsel zekası kuvvetli olan öğrenciler;

• Kolaylıkla yön bulma becerisine sahiptir.

• Dinlediklerinden zihinsel objeler hayaller, resimler üretir. Öğrendiği bilgileri hatırlamada bu zihinsel resimleri kullanır.

• Üç boyutlu ürünler hazırlamaktan hoşlanır. Origami ve maketler hazırlar.

• Bir objenin farklı açılardan perspektifini anlayabilir, onu zihninde canlandırabilir. Öğrendiği bilgileri somut ve görsel sunuşlara dönüştürür.

GÖRSEL- UZAMSAL ZEKAYASAHİP OLANLAR HANGİ MESLEKLERE SAHİP OLABİLİRLER

Görsel ve Mekansal Zekâ ile Öğrenme Etkinlikleri

• Karikatür çizme.

• Yap-boz hazırlama.

• Konuşulan ya da okunan şeyin resmini yapma.

• Hikayenin resmini çizme.

• Kamerayla kayıt yapma.

• Video izleme.

• Resimlerden yararlanarak tahminde bulunma.

• Slayt hazırlama.

• Reklam veya ilan hazırlama.

MÜZİKAL ZEKA

Müzikal-ritimsel Zeka

• Sesler, notalar, ritimlerle düşünme, farklı sesleri tanıma ve yeni sesler, ritimler üretme becerisidir

Müzikal zekası kuvvetli olan öğrenciler;

• Notasını görmediği müziği tanır. Melodileri tanır. Enstrüman çalar, koroda söyler.

• Çalışırken tempo, ritim tutar. Seslere karşı duyarlıdır.

• Şarkıları kolaylıkla öğrenir. Şarkı söyleme, mırıldanma ve dinlemeyi sever.

• Öğrenmede müzik, teyp-recorder, kasetler ve ritimlere ihtiyaç duyar.

Müzikal zekası kuvvetli olan öğrenciler;

• Müziği yaşamında kullanmak için fırsatlar oluşturur.

• Müziği hareketlerle birleştirerek farklı figürler ortaya çıkarabilir.

• Orijinal müzik kompozisyonları oluşturabilir.

MÜZİKSEL-RİTMİK ZEKAYA SAHİP OLANLAR HANGİ MESLEKLERE SAHİP OLABİLİRLER?

Müziksel - Ritmik Zekâ ile Öğrenme Etkinlikleri

BEDENSEL ZEKA

Bedensel Zeka

• Bedensel zeka;aklın ve vücudun fiziksel performansla birleştirilerek belli bir amaca yönelik faaliyetlerin sergilenebilmesi yeteneğidir.

• Bedensel zeka; kişinin kendisini ifade etmesinde ve bir şeyler yaratmakta bedenini kullanma yeteneğidir.

• Bedensel zeka koordinasyon,denge,güç,esneklik,hız gibi bazı fiziksel yetenekleri ve bu yeteneklerin hepsinin bir arada işlenmesini sağlayan devimsel nitelikteki bazı özel becerileri de içermektedir.

Bedensel zekası kuvvetli olan öğrenciler;

• Duygularını belirgin olarak vücut diliyle ifade ederler.

• El becerileri iyidir.

• İnsanlara, canlı ve cansız varlıklara dokunmaktan hoşlanırlar.

• Bir veya birden fazla sportif faaliyetlerde başarılıdırlar.

• Bir yerde uzun süre kalındığında hareket etmeye, kımıldamaya veya ritim tutmaya başlar, yerinde duramazlar.

Bedensel zekası kuvvetli olan öğrenciler;

• Başkalarının jestlerini, mimiklerini ve yüz ifadelerini kolaylıkla taklit ederler.

• Gördüğü her nesneye dokunarak, inceleme ve analiz etme eğilimindedirler.

• Koşmayı, sıçramayı, güreşmeyi ve benzeri fiziksel aktiviteleri yapmayı severler.

• Motor beceri yeteneği gerektiren etkinliklerde başarılıdırlar.

• Çamurla oynamayı ve ya diğer dokunsal nitelikteki deneyimlere ve etkinliklere katılmayı sever.

Bedensel Zekayı Öğrenme Yolları;

• Zihinle bedeni birleştirerek, mimiklerle, vücudu geliştirerek

• Dokunarak

• Dans ederek,

• Üç boyutlu tasarımlar oluşturarak öğrenme

BEDENSEL-KİNETİKSEL ZEKAYA SAHİP OLANLAR HANGİ MESLEKLERE SAHİP OLABİLİRLER?

Bedensel -Kinestetik Zekaya Sahip İnsanlar İçin Etkili Öğretim Araçları

• Drama Etkinlikleri:

• Oyun Etkinlikleri:

• Alan Gezileri:

Sosyal Zeka

Sosyal Zeka

• İnsanlarla birlikte çalışabilme,

• Sözel ve bedensel zeka dilini etkili bir biçimde kullanarak çok farklı karakterlere sahip insanlarla kolaylıkla iletişim kurabilme,

• İnsanları yönetebilme,

• Onlarla uyumlu çalışabilme ve insanları ikna edebilme becerisidir.

Sosyal zekası kuvvetli olan öğrenciler;

• Arkadaşları ya da akranları içinde sosyalleşirler.

• Grup içerisinde doğal bir lider görünümündedirler.

• Problemi olan arkadaşlarına öğüt verirler.

• Organizasyonların, komitelerin baş elemanlarıdırlar.

• Diğer insanlara bir şeyler anlatmaktan hoşlanırlar.

• Arkadaşları onun fikirlerine değer verirler.

Sosyal zekası kuvvetli olan öğrenciler;

• Dışarıda iken kendi başının çaresine bakabilirler.

• En az bir veya birden fazla yakın arkadaşları vardır.

• Başkalarıyla birlikte çalışmayı ve oyun oynamayı severler.

• Arkadaşlarını sık sık ararlar.

• Başkaları daima onlarla birlikte olmak isterler.

• Başkalarına karşı empati kurar ve onları önemserler.

SOSYAL ZEKASI KUVVETLİ OLANLARIN SAHİP OLABİLECEĞİ MESLEKLER NELERDİR?

Kişiler Arası - Sosyal Zekaya Sahip İnsanlar İçin Etkili Öğretim Araçları

• Grup Çalışmaları

• Sınıf Buluşmaları

KİŞİSEL- İÇSEL ZEKA

İçsel Zeka

• İnsanın kendi duygularını, duygusal tepki derecesini, düşünme sürecini tanıma, kendini değerlendirebilme ve kendisiyle ilgili hedefler oluşturabilme becerisidir.

İçsel zekası kuvvetli olan öğrenciler;

• Özgürlüğüne düşkündür. Bireysel çalışmalardan zevk alır.

• Kendisi hakkında düşünmeyi sever. Kendi ilgi ve becerilerinin farkındadır.

• Başarı ve başarısızlıklardan zevk alır. Kendini sever ve kendisiyle gurur duyar.

• Yalnız kalmaktan hoşlanır. Kendi iç dünyasını düşünür.

• Hedefler oluşturma ve hayallerden zevk alır.

İçsel zekası kuvvetli olan öğrenciler;

• Öğrenirken kişisel çalışmalar, kendini değerlendirme ve kişisel farkındalığa ihtiyaç duyar.

• Yaşadıkları her olay veya deneyim üzerinde çok fazla düşünürler.

• Kendi içlerinde bir değer ve anlayış sistemi oluştururlar.

• Her şeyde kendilerinden bir şey ararlar.

• Yaşam felsefelerini oluşturmaya yönelik bir arayış içindedirler. Yaşamlarında motivasyon kaynakları, hedefleridir.

Öğrenme Yolu

• Yoğunlaşarak

• Duygu ve düşüncelerinin farkına vararak

• Ruhsal gerçekliklerin farkına vararak

• Düşünmeyi düşünerek

• Benliğini geliştirerek

• Özgün bireysel etkinlikler yaparak öğrenme.

İçsel Zekanın Öğretim Sürecinde Kullanımı

• Günlük tutma

• Ne hissettiğini açıklama

• Gazete makalesi yapma

• Kendi kendini değerlendirme

• Kısa zamanlı hedefler belirleme

• Bireysel projeler

İÇSEL ZEKASI OLANLARIN SAHİP OLABİLECEĞİ MESLEKLER NELERDİR?

Kişisel - İçsel Zekaya Sahip İnsanlar İçin Etkili Öğretim Araçları

• Günlük Yazma Etkinlikleri

• Duygu İfadesi

DOĞA ZEKASI

Doğa Zekası

• Doğadaki tüm canlıları tanıma, araştırma ve canlıların yaratılışları üzerine düşünme becerisidir.

Doğa zekası kuvvetli olan öğrenciler;

• Araştırmalar yapmayı sever.

• Doğadaki canlıları incelemekten hoşlanır.

• İnsanın varoluşunun nedenlerini ve kendi varoluşunu düşünür.

• Doğadaki hemen her canlının yaşamına ilgi duyarlar.

• Farklı canlı türlerinin isimlerine karşı dikkatlidirler, çiçek türleri hayvan türleri onlar için çok çekicidir.

Doğa zekası kuvvetli olan öğrenciler;

• Seyahat etmeyi, belgeseller izlemeyi severken, doğa ve gezi dergilerini incelemekten hoşlanırlar.

• Kendilerine özgü etkinlikler düzenlerler doğayla her şeyi paylaşırlar.

• Doğadaki bitki türlerine karşı duyarlıdırlar.

• Doğanın insanlar üzerindeki ya da insanın doğa üzerindeki etkisi ile ilgilenirler.

Öğrenme Yolu

• Doğayı ve doğada olup bitenleri gözlemleyebilme yeteneği kazanarak, kendisinin de bu dünyanın bir parçası olduğunun farkına vararak öğrenme.

Doğa Zekasının Öğretim Sürecinde Kullanımı

• Okul dışı geziler

• Deneyler yapma

• Bitkileri ve hayvanları inceleme

• Müzelere gitme

• Laboratuar çalışmaları yapma

DOĞA ZEKASI OLANLAR HANGİ MESLEKLERE SAHİP OLABİLİRLER?

Doğa Zekasına Sahip İnsanlar İçin Etkili Öğretim Araçları

• Bilimsel haberler ve gazeteler her ders için kullanılabilir.

• Yapılan gözlemlerin anlatılması ve uzun süreli fen deneyleri yapılabilinir.

• Küçük yaş gruplarında sınıfta kuş gibi hayvanların ve bitkilerin bulunması ve bunların sorunluluğunun çocuklara verilmesi gerekir

ÇOKLU ZEKA KURAMINI UYGULAMA

• Nasıl ki tek yönlü bir beslenme, metabolizmayı olumsuz etkilerse, tek yönlü zeka beslenmesi de zihin gelişimini öyle sınırlamaktadır.

Zekanın Özellikleri

• Her insan kendi zekasını arttırma ve geliştirme yeteneğine sahiptir.

• Zeka, insandaki beyin ve zihin sistemlerinin birbiriyle etkileşimi sonucu ortaya çıkan çok yönlü bir olgudur.

• Her insan, çeşitli zeka alanlarının tümüne sahiptir.

• Her insan, zeka alanlarından her birini belirli bir düzeyde geliştirilebilir.

• Bir insanın her alanda zeki olabilmesinin bir çok yolu bulunmaktadır.

Öğretmen Sınıfta Çoklu Zeka Kuramını Uygulamak İçin;

• Öğrencilerin zeka türleri belirlemeli

• Öğrencilerinin genel zeka türleri konusunda ön bilgiye sahip olmalı

• Öğrenciyi araştırmaya, düşünmeye ve sorunları çözebilmeye sevk eden neden-sonuç ilişkisini kurabilen bir eğitim vermeli

• Öğrencinin öğrenme sürecinde olabildiğince yer alması ve bu sürece katkı sağlamalı

• Öğrenciye zor gelen bir konuyu anlatırken onun sahip olduğu yeteneğinin farkında olunmalı ve bunun bir araç olarak kullanılıp öğrenciye yararlı hale getirilmeli

• Öğrenciyi araştırmaya yönlendirecek ödevler, araştırmalar, projeler vermek, takım çalışmasına özendirmek, oyunlar oynamak, resimler yapmak, şarkı söylemek gibi etkinlikler öğrencilerin farklı zekalarının gelişmesine katkıda bulunacaktır.

• Öğrencilerin neler öğrendiğini kısa cevaplı testlerle ölçmek yerine, düşünme becerilerini ortaya koyabileceği, bilgilerini yeni durumlarda ortaya koyabileceği ve kullanabileceği performans değerlendirme ve özgün değerlendirme yöntemleri kullanılmalıdır.

Geleneksel ve Çoklu Zekâ Kuramlarının Karşılaştırılması

Zekâ Alanlarının Gelişimini Etkileyen Faktörler

Çoklu Zekâ Alanları Nasıl Belirlenebilir ?