Cumhuriyet dönemi edebiyati (1923-1940)

Eserleri:

• Şiir:

• Kıvılcım

• Roman:

• Karanlık Dünya, Büyük Balıklar, Oyun, Ekilmemiş Top­raklar, Ali, Kutu Kutu İçinde, Yedinci Gün, Bordamıza Vuran Deniz

• Hikâye:

• İnsansız Şehir

• İnceleme:

• Başlangıcından Bugüne Kadar Özgürlük Düşüncesi, Erdem Açısından Düşünce Tarihi

FAKIR BAYKURT (1929-1999)

• Yazmaya şiirle başlamıştır. Orhan Veli çizgisinde; ama köy hayatı içerikli şiirler yazmıştır. 1950'den sonra öykü ve roma­na yönelir. Hikâyeden romana geçer. Ya­zılarla, anılarla içinde doğup büyüdüğü köy sorunlarımızı toplumcu gerçekçi bir görüşle anlatır.

Eserleri:

• Roman:

• Rezil Dünya, Elleri Sesinin Rengindeydi, SarduvanÖykü:

• Çilli, Efendilik Savaşı, Karın Ağrısı, Cüce Muhammet, Anadolu Garajı, On Binlerce Kağnı, Can Parası, İçer­deki Oğul, Sınırdaki Ölü, Gece Vardiyası, Barış Çöre­ği, Duirsbug Treni, Bizim İnce Kızlar, Dikenli Tel

• Toplum-Eğitim Yazıları:

• Efkâr Tepesi, Şamaroğlanları, Kerem ile Aslı, Kale Kale

• Çocuk Kitapları:

• Topal Arkadaş, Yandım Ali, Sakarca, Sarı Köpek, Dün­ya Güzeli, Saka Kuşları

• Şiir:

• Bir Uzun Yol

FAİK BAYSAL (1922-2002)

• Çeşitli liselerde Fransızca ve İngilizce öğretmenliği yapmış; gazetelerde, dergilerde çalışmıştır. Edebiyata şiirle girmiş romanlarıyla tanınmıştır. Gerçekçi bir yak­laşımla işlediği konular, çoğunlukla İstanbul'un yoksul semtleri ve Adapazarı yörelerinde geçer. Kendine öz­gü yalın, devrik cümlelerle örülü usta bir dili, destansı bir anlatımı vardır. İkinci Dünya Savaşı boyunca yedek subay olarak orduda görev almıştır. Başından sonuna kadar Meydan Larousse'un çalışmalarına katılmış; ilk romanı Sarduvan'ı 1944 yılında yayınlamıştır. Arkasın­dan çok sayıda şiir, öykü ve roman yazmıştır

SABAHATTİN KUDRET AKSAL (1920-1993)

• Şair, hikâye ve oyun yazarıdır. Şiirlerin­de yaşama sevincini, hikâye ve oyunla­rında psikolojik gözlemlerini anlatır. Şiirin bir düşünceyi, bir duyguyu en güçlü bi­çimi ile veren bir sanat olduğuna inanır. Şairanelikten, süsten arınmış yalın bir söyleyişi vardır.

Eserleri:

• Şiir:

• Şarkılı Kahve, Gün Işığı, Duru Gök, Elinle, Bir Sabah Uyanmak, Çizgi, Ağzında Bir Sevi

• Oyun:

• Şakacı, Evin Üstündeki Bulut, Bir Odada Üç Ayna, Ter­sine Dönen Şemsiye, Kahvede Şenlik Var, Bay Hiç, Sonsuzluk Kitabevi

• Hikâye:

• Gazoz Ağacı, Yaralı Hayvanlar

• Deneme:

• Geçmişle Gelecek

YUSUF ATILGAN (1921-1989)

• Edebiyat dünyasına şiirle girmiş, öyküyle gelişmiş, ro­manla gerçek gücünü göstermiştir. Köy ve kent izle­nimlerini yoğun bir duyarlılıkla ve özgün bir dille anla­tır. Aylak Adam ve Anayurt Oteli adlı romanlarında psi­kolojik yabancılaşma ve yalnızlık temasını başarıyla iş­leyen bir yazar olarak tanınmış ve modern Türk edebi­yatının önde gelen ustaları arasında yerini almıştır. "Anayurt Oteli" sinemaya da aktarılmıştır. Hakkında ya­zılan yazı ve röportajlar ve kendisine adanan yazılar ölümünün ardından bazı "Perşembeci Dostları" tara­fından "Yusuf Atılgan'a Armağan" adlı kitapta derlen­miştir.

• Öykü:

• Bodur Minareden Öte, Eylemci Bütün Öyküleri

• Çocuk Kitabı:

• Ekmek Elden Süt Memeden

• Çeviri:

• Toplumda Sanat

CEMİL MERİÇ (1917- 1987)

• Gençlik yıllarında Fransızpadan tercü­meye başlamış; Hanore de Balzac ve Victor Hugo'dan yaptığı tercümelerle kuvvetli bir mütercim olduğunu göster­miştir. Batı medeniyetinin temelini araş­tırır. Dil meseleleri üzerinde önemle dur­muş; dilin, bir milletin özü olduğunu sa­vunmuştur. Sansüre ve anarşik edebiyata şiddetle kar­şı çıkar. 1955'te görme yetisini kaybetmiş; fakat tale­belerinin yardımıyla çalışmalarını ölümüne kadar sür­dürmüştür.

Eserleri:

• Ümrandan Uygarlığa, Kırk Ambar, Hint Edebiyatı, Saint Simon, İlk Sosyolog, İlk Sosyalist, Bir Dünyanın Eşi­ğinde, Bu Ülke, Mağaradakiler, Bir Facianın Hikâyesi, Işık Doğudan Gelir, Kültürden İrfana

Ord. Prof. Dr. ALİ FUAT BAŞGİL (1893-1967)

• Ordinaryüs Profesör Dr. Ali Fuat Başgil, son devirde yetişmiş büyük bir hukuk âlimidir. Doktorasını Fran­sa'da yapmıştır. Ankara'da Mülkiye mektebinde ve di­ğer çeşitli okullarda hocalık yaptıktan sonra İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi'nde "İş Hukuku" ve "Türk Anayasası" okutmuştur. Ama onun asıl mühim tarafı sadece hukuk âlimliği değildir. Bu özelliğiyle beraber, milletine mal olmuş bulunmasıdır. En önemli eserlerin­den biri "Demokrasi Yolunda" adını taşır.

Eserleri:

• La Vie Juridique des Pepul es, Klasik Ferdî Hak ve Hürriyetler Nazariyesi ve Muasır Devletçilik Sistemi, Esas Teşkilat Hukuku Dersleri, Türkiye İş Hukuku, Va-, tandasın Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne Müracaat Hakkı, Hukukun Ana Müessese ve Meseleleri, Cihan Sulhu ve İnsan Hakları, Türkçe Meselesi, Vatandaş Hürriyeti ve Bunun Teminatı, Demokrasi ve Hürriyet, Vatandaş Hak ve Hürriyetlerinin Korunması ve Anaya­samızın Eksiklikleri, 27 Mayıs İhtilâli ve Sebepleri, Ali Fuat Başgil'in Hatıraları

NAKİ TEZEL (1925-1980)

• Masal yazarı ve folklorcudur. Kendini Türk masallarına, Türk folkloruna adamış bir ülkü adamıdır. Çeşitli gaze­te ve dergilerde yayımlanan yazılarıyla çocuk edebiya­tımıza zengin olanaklar kazandırmıştır.

Eserleri:

• İstanbul Masalları, Keloğlan Masalları, Köroğlu Masalı, Bilmeceler ve Maniler, Beybörek, Altın Tas, Yeşil Kuş Peri Kızı, Konuşan Kaval, Elmas İşlemeli Nine, Küçük Sultanın Güvercinleri, Altın Bülbül, Limon Kız Sultan, Türk Masalları

SALAH BİRSEL (1919-1999)

• Şiirleri öncelikle zekâya ve ince alaya dayanan yergi ağırlıklı şiirlerdir. Garip ve İkinci Yeni akımlarını kendine göre yorumlayarak uzaktan izlemiş; şiirle­rinde Halk şiirine yaklaşan bir söyleyiş yöntemine ulaşmıştır. Yalın üslubu, hoşgörülü konu seçimleri ve ince alaylı yaklaşımıyla, kendine özgü farklı bir yeri vardır yazınımızda. Asıl ününü 1970'lerde peş peşe yayınlanan "denemelerle" kazanmıştır. Günlük konuşma dilinde pek az bilinen sözcük ve deyimlerden başka, kendi yarattığı ilginç deyişleri de sıkça kullandığı ve anlatımına egemen kıl­dığı alaycı tavrıyla bu denemelerde özgün bir üslup yaratır.

Eserleri:

• Şiir:

• Dünya İşleri, Hacivat'ın karısı, Ases, Kikirikname, Hay­dar Haydar, Köçekçeler, Bütün Şiirleri^Varduman, Ya­lelli, İnce Donanma, Rumba da Rumrja, Yaşama Se­vinci, Çarleston, Baş ve Ayak, Sevdim Seni Ey İnsan

Deneme-eleştiri-günlük:

• Şiirin İlkeleri, Günlük, Sev Beni Sev, Kendimle Konuş­malar, Şiir ve Cinayet, Kahveler Kitabı, Ah Beyoğlu Vah Beyoğlu, Kuşları Örtünmek, Kurutulmuş Felsefe Bah­çesi, Boğaziçi Şıngır Mıngır, Halley Kimi Kurtarır, Paf ve Puf, Hacivat Günlüğü, Sergüzeşt-i Nono Bey ve Elmas Boğaziçi, Amerikalı Tolstoy, İstanbul-Paris, Bir Zavallı Sarı At, Yapıştırma Bıyık, Şişedeki Zenci, Asansör, Ke­diler, Aynalar Günlüğü, Seyirci Sahneye Çıkıyor, Bay Sessizlik, Nezleli Karga, Yaşlılık Günlüğü, Gandhi ya da Hint Kirazının Gölgesinde, Gece Mavisi, Papağan-name, Yanlış Parmak

• Roman:

• Dört Köşeli İnsan

• İnceleme:

• Fransız Resminde İzlenimcilik, Goethe

BAHATTİN ÖZKİŞİ (1928-1975)

• Karagümrük Ortaokulunu bitirdikten sonra Sultanahmet Sanat Enstitüsü'nde okurken sanatkâr ruhu kendini göstermeye başlamıştır. Bir patlama neticesi okul atölyesinde ölen ve yaralananlar, onu roman denemesine sevk eder. Artık küçük hikâyeler de yazmakta, onları be­ğenmemekte ve yeniden yazmaktadır. Bu arada dur­madan okumaktadır. Mezun olunca ustabaşı olduğu Haliç Tersanesi'nde karşılaştığı değişik tipler, olaylar, gemi sintinelerindeki zehirli havada ekmek parası ka­zanan küçük çıraklar, mahallesi, semt sakinlerinin ah­lakları, sergüzeştleri ve kişilikleri onda derin tesirler

• bırakır.

• Eserleri: Roman: Sokakta, Köse Kadı, Uçdaki Adam

• Hikaye:

• Göç Zamanı, Bir Çınar Vardı

SAMİM KOCAGÖZ (1916-1993)

• İlk romanı "İkinci Dünya" 1938'de yayın­lanmış; Servet-i Fünun Uyanış, Ses, Hep, Bu Topraktan, Vatan, Fikirler, Yenilikler, Yeditepe gibi dergilerle Demokrat İzmir gazetesinde yayınlanan öyküleriyle ün-lenmiştir. 1950'de Yeni İstanbul gazetesi ve New York Herald Tribüne gazetesinin ortaklaşa düzenlediği Dünya Hikâye Yarışması'nda "Sam Amca" öyküsüyle birincilik kazanmıştır. Güçlü gözlemlerine dayanarak köy ve kasaba insanlarının sorunlarını, günlük yaşamlarını ve duygularını yalın bir dil ve gerçekçi bir tutumla yansıtır.

• Sanat hayat için­dir." görüşüne bağlı kalarak içinde doğup büyüdüğü çevreyi, daha çok hayatını emeğiyle kazanan insanla­rı, toprak sorunlarını, toplumsal çatışmaları hikâye ve romanlarında yansıtır. Gözlemlerini sanat endişesiyle işler. Olayları yeniden kurgulayarak onların psikolojik

• yapısını tamamlar.

Eserleri:

• Roman:

• İkinci Dünya, Bir Şehrin İki Kapısı, Yılan Hikâyesi, On binlerin Dönüşü, Kalpaklılar, Doludizgin, Bir Karış Top­rak, Bir Çift Öküz, İzmir'in İçinde, Tartışma, Eski Toprak

• Öykü:

• Telli Kavak, Sığınak, Cihan Şoförü, Ahmet'in Kuzuları, Yolun Üstündeki Kaya, Yağmurdaki Kız, Alandaki Deli­kanlı

• Deneme:

• Roman ve Yazarlık Onuru

ATTILA İLHAN (1925-2005)

• Çeşitli gazetelerde köşe yazıları yaz­mış; Yelken ve Sanat Olayı dergileri­ni yönetmiştir. "Nevin Yıldız" takma adıyla İstanbul, "Beteroğlu" takma adıyla Yücel dergilerinde şiirleri çı­kan sanatçının ilk şiiri "Balıkçı Türkü­sü" dür. Bir şiir yarışmasında "Ceb-baroğlu Mehemmed" şiiriyle birincilik ödülü kazanmış­tır.

• Bu başarıdan sonra hızla tanınıp sevilmiş; dergiler­de şiirleri, deneme ve eleştirileri yayınlanmıştır. Türk edebiyatının önemli isimleri arasına girmeyi başaran sanatçı, Garip Akımı ve İkinci Yeni şiirine karşı çıkar. Mavi ya da Maviciler adıyla tanınan toplumcu gerçek­çi bir şiir akımını başlatır. Şiire yeni bir ses düzeni, taş­kın, coşkulu bir anlatım ve kendisine özgü bir duyarlı­lık getirmiştir

Eserleri

• Şiir:

• Duvar, Sisler Bulvarı, Yağmur Kaçağı, Ben Sana Mec­burum, Bela Çiçeği, Yasak Sevişmek, Tutkunun Gün­lüğü, Böyle Bir Sevmek, Elde Var Hüzün, Korkunun Krallığı, Ayrılık Sevdaya Dahil

• Roman:

• Sokaktaki Adam, Zenciler Birbirine Benzemez, Kurtlar Sofrası, Bıçağın Ucu, Sırtlan Payı, Yaraya Tuz Basmak, Fena Halde Leman, Dersaadet'te Sabah Ezanları, Ha-co Hanım Vay, O Karanlıkta Biz

• Gezi-Deneme-Eleştiri:

• Abbas Yolcu, Hangi Sol, Gerçekçilik Savaşı, Hangi Atatürk, Batı'nın Deli Gömleği, İkinci Yeni Savaşı, Sa­ğım Solum Sobe, Yanlış Kadınlar Yanlış Erkekler, Ulu­sal Kültür Savaşı

VÜSAT O. BENER (1922-2005)

• Samsun'da doğmuş; ilk, orta öğrenimini Anadolu'nun çeşitli kentlerinde tamam-• lamıştır. 1941'de Harbiye Mektebi'ni, 1957'de Ankara Hukuk Fakültesi'ni bitir­miş. Ticaret Bakanlığı'nda raportör, Ka­rayolları Genel Müdürlüğü'nde hukuk müşaviri olarak çalışmıştır. Emekliye ay­rılıp yazarlıkla geçinmiştir. 1950'de New York Herald Tribüne gazetesi ile Yeni İstanbul gazetesinin birlikte düzenlediği öykü yarışmasında "Dost"?isimli öyküsüy­le üçüncülük kazanır.

• Bu başarı tanınmasını sağlar. Se­çilmiş Hikâyeler, Varlık, Yeditepe dergilerinde yayınla­nan şiir ve öyküleriyle dikkat çeker. Şiirlerinden çok öyküleriyle bilinir. Ham gerçekliği edebi bir temele oturtarak ele alır. Gündelik olaylarla bilinçaltında birik­miş yaşam parçalarını birleştirir. Sürekli yeni anlatım biçimleri arar. Bu yönüyle zaman zaman şematizme düşmekle, dış gerçekleri yanlış yerlere koymakla, hat­ta bozmakla eleştirilmiştir. Kısa dizilerden oluşan, es­prili ve şaşırtıcı şiirler yazmıştır.

Eserleri:

• Öykü:

• Dost, Yaşamasız, Dost II, Dost III

• Oyun:

• Ihlamur Ağacı, ipin Ucu

• Roman:

• Buzul Çağının Virüsü, Bay Muannit Sahtegi'nin Notları, Siyah-Beyaz

ADALET AGAOGLU (1929

• Yazmaya 1946'da Ulus gazetesinde yayınlanan tiyatro eleştirileriyle başlar. Kaynak dergisinde şiirleri yayınlan­mıştır. Sevim Uzgören'le birlikte yazdı­ğı "Bir Oyun Yazalım" adlı oyun 1953'te Ankara Küçük Tiyatro'da sah­nelenmiştir. İlk romanı "Ölmeye Yat­mak" yayınlanıncaya kadar sadece tiyatro yazarlığıyla ilgilenir. İlk romanı yayımlandıktan sonra çalışmalarını öykü ve romanda yoğunlaştırmıştır. Eserlerinde toplu­mun çalkantılı dönemlerini ve bu dönemlerin bireyler üzerindeki etkilerini irdeler. yararlanmadaki başarısıyla dikkat çeker.

Eserleri:

• Oyun,

• Evcilik Oyunu, Çatıdaki Çatlak, Sınırlarda.Tombala, Üç Oyun: Bir Kahramanın Ölümü, Çıkış, Kozalar, Kendini Yazan Şarkı, Duvar Öyküsü, Çok Uzak-Fazla Yakın, Fikrimin İnce Gülü

• Roman:

• Ölmeye Yatmak, Fikrimin İnce Gülü, Bir Düğün Gece­si, Yazsonu, Üç Beş Kişi, Hayır, Ruh Üşümesi, Roman­tik Bir Viyana Yazı

• Yüksek Gerilim, Sessizliğin İlk Sesi, Hadi Gidelim, Ha­yatı Savunma Biçimleri

• Göç Temizliği, Gece Hayatım

• Güner Sümer Toplu Eserleri, Adalet Ağaoğlu Seçme­ler, Karşılaşmalar, Geçerken, Başka Karşılaşmalar

FERİT EDGÜ (1936-...)

• Yazın hayatına şiirle başlamış; ilk şiiri 1952'de Kaynak dergisinde, ilk öykü­sü 1954'te Yeni Ufuklar dergisinde ya­yınlanmıştır. Yazılarında edebiyatın ko­numu, yazarın özgün koşullan ve nite­likleri üzerine düşünceleriyle dikkat çekmiştir. Plastik sanatlar alanındaki deneme, eleştiri ve tartışmalarıyla ilgi uyandırmıştır. Romanlarında "ni­çin" sorusundan çok "nasıl" sorusu üzerinde durur. Çevresiyle uyum sağlayamayan bireyin sorunlanna eğilir.

Eserleri:

• Oyku;

• Kaçkınlar, Bozgun, Av, Bir Gemide, Çığlık, Eylülün Gölgesinde Bir Yazdı

• Kimse, O

• Ah Min-el Aşk

• Ders Notları, Yazmak Eylemi, Şimdi Saat Kaç, Binbir Gece

ORHAN PAMUK (1952-...)

• İstanbul'da doğmuş, liseyi Robert Ko-leji'nde bitirdikten sonra İstanbul Tek­nik Üniversitesi'nde üç yıl mimarlık eğitimi görmüştür. İlk romanı Cevdet Bey ve Oğulları Milliyet Yayınları Ro­man Yarışması'nı kazanmıştır.

Eserleri:

• Roman:

• Cevdet Bey ve Oğulları, Sessiz Ev, Beyaz Kale, Kara Kitap, Yeni Hayat, Benim Adım Kırmızı, Kar

• Öykü:

• Öteki Renkler

• Senaryo:

• Gizli Yüz

FURUZAN(1935-...)

• İstanbul'da doğan sanatçı yazık ki sa­dece ilkokul eğitimi alabilmiştir; ancak kendini yetiştirmiştir. İlk öyküsü Seçil­miş Hikâyeler Dergisi'nde yayımlanır. Dost, Yeni Dergi ve Papirüs'te yayınla­nan öyküleriyle dikkat çeker. Bir yıl kal­dığı Berlin'de Türk işçilerle röportajlar yapmıştır. "Benim Sinemalarım" adlı öyküsü sinemaya uyarlanmıştır. İlk romanı "Parasız Yatılı" ile Sait Faik Hikâye Armağanı'nı kazanınca ünlenir.

Eserleri:

• Öykü:

• Parasız Yatılı, Kuşatma, Benim Sinemalarım, Gecenin

• Öteki Yüzü, Gül Mevsimidir

• Roman:

• 47'liler, Berlin'in Nar Çiçeği

• Yeni Konuklar, Balkan Yolcusu, Ev Sahipleri

• Redife'ye Güzelleme, Kış Gelmeden

• Şiir:

• Lodoslar Kenti

• Die Kinder Der Turkei (Türkiyeli Çocuklar)

SADRI ERTEM (1898-1943)

• 1900'da İstanbul'da doğmuş, 1943 yılında Ankara'da ölmüştür. Öykü ve roman yazarıdır. Toplumsal gerçekçi bir yazardır. Çıkrıklar Durunca adlı ro­manıyla ün kazanmıştır.

Eserleri:

• Öykü:

• Silindir Şapka Giyen Köylü, Bacayı İndir Bacayı Kaldır, Korku, Bay Virgül

• Roman:

• Çıkrıklar Durunca, Bir Varmış Bir Yokmuş, Düşkünler, Yol Arkadaşları

• Gezi , deneme:

• Kıyılardan Stepe Bir Vagon Penceresinden, Ankara Bükreş, Fikir ve Sanat, Avrupa'nın İskeleti

ŞEVKET SÜREYYA AYDEMİR (1897-1976)

• Kendi hayat hikâyesini "Suyu Arayan Adam" adlı kita­bında anlatır. "Toprak Uyanırsa" adlı romanında bir Anadolu köyünün bir aydının öncülüğüyle kalkınması hikâye edilir.

Eserleri:

• Suyu Arayan Adam, Tek Adam, İnkılâp ve Kadro, Men­deresin Dramı, Üçüncü Adam, Kahramanlar Doğma-lıydı, Makedonya'dan Ortaasya'ya Enver Paşa

YILMAZ BOYUNAĞA (1935-1995)

• Kırklareli'nde doğmuş, ilk, orta ve lise tahsilini Zongul­dak'ta tamamlamıştır. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümünden mezun olduktan sonra değişik illerde öğretmenlik yapmıştır. Samsun 19 Ma­yıs Üniversitesi Eğitim Fakültesinde öğretim üyeliğin­den emekliye ayrılmıştır. Ahmet Yılmaz Boyunağa, ar­kasında, özellikle gençlerin zevkle okuduğu pek çok tarihi roman bırakmıştır.

HASAN NAİL CANAT (1943-2004)

• Kayseri'de 1943 yılında doğan ve bu ilde başladığı sanat yaşamını İstanbul'da sürdüren sanatçı, geleneksel tiyatronun örneklerini sunmuştur.

• "Keloğlan", "Mindrella", "Süper Bekçi" gibi çocuklar için, "Bir Avuç Ateş", "Demedim mi?", "Aynalar Yolumu Kesti" gibi oyunlarını da yetişkinler için sahnelemiştir.

• Çocuk ve yetişkinlere tiyatro eğitimi de veren Canat, "Bize Nasıl Kıydınız?", "Beşinci Boyut", "Sürgün", "Çizme", "Hasret", "Siyah Pelerinli Adam" adlı sinema filmleri ile "Camgöz", "Deli Yürek", "Ekmek Teknesi", "Kalp Gözü", "Müslüman'ın 365 Günü", "Müslüman'ın 24 Saati" adlı TV dizilerinde rol almıştır.

• Oyuncu ve yazar ödül aldığı bir gecede geçirdiği kalp krizi sonucu yaşamını yitirmiştir.