Qariqiz - Arctium tomentosum Mill.
(Лопух войлочный) O'simlik tavsifi: Asteraceae oilasiga mansub, balandligi 60-180 sm bo„lgan yirik ikki yillik o„t o„simlik. Ildizi etli, o„q ildiz, kam shoxlangan, uzunligi 60 sm gacha; poyasi tik turuvchi, egiluvchan, chiziq-chiziqli, mayin tukli. Barglari bandli, keng yurak- tuxumsimon, tishsimon. Pastki barglari yirik (uzunligi 50 sm gacha, eni biroz kamroq). Gullari qalqoncha yoki qalqonsimon ro„vak shaklida joylashgan sharsimon savatchalarga yig„ilgan. Gullari naysimon, ikki jinsli, gultojibarglari binafsha-qizg„ish rangli, kosachabarglari popukli. Mevasi cho„zinchoq, silliq, qirrali, dog„li, 5-7 mm uzunlikdagi popukli pistachalar. Iyul - avgust oylarida gullaydi, mevalari avgust - sentyabrda pishadi. O’sish joyi va tarqalishi: Yovvoyi joylarda, yashash
Xom ashyoni joylari atrofida o„sadi. Toshkent va Farg„ona viloyatlarida uchraydi.
yig’ish va uning sifati: Qariqiz ildizi, barglari va yuqori qismlari tibbiy
ishlatiladi. Ildizlari
maqsadlarda birmchi yilning kuz oylarida yoki ikkinchi yilning bahorida (barglar paydo bo„lishidan oldin) yig„ib olinadi. Qariqiz o„simligining 1 yoshli ildizlari eng yaxshi ko„rsatkichlarga ega. Barglari va yer usti qismi gullash davrida yig„ib olinadi. Xom ashyo ayvonlar ostida yoki ozgina qizitilgan duxovka yoki pechda quritiladi. Yig„ilgan xom ashyoning yaroqlilik muddati 2-3 yil.
Kimyoviy tarkibi:Ildizida inulin polisaxaridi (45% gacha), oqsillar (12% dan yuqori), efir moyi (0,17% gacha), yog„ga o„xshash moddalar (0,82%), palmitin, stearin kislotalari va C26H54 uglevodorodi, shuningdek, sitosterin va stigmasterin mavjud; urug„larida - gidroliz qilinganda arktigenin C2iH24O6 va glyukozaga ajraladigan arktin glikozidi C27H34On mavjud; linoleik (58,5%) va olein (19,1%) kislotalarining glitseridlaridan tashkil topgan yog„li moyi bor (20% gacha). Barglarda taninlar, shilimshiq va taxminan 0,03% efir moyi mavjud.
