D. A. Imomova, A. N. Xujanov o'zbekiston dorivor o'simliklar atlasi

Kimyoviy tarkibi: O„simlik tarkibida giperitsin, giperozid, rutin, kversitrin va kversetin flavonoidlari, nikotin kislotasi, seril spirti, taninlar, ozroq miqdordagi xolin, karotin (55 mg% gacha), C va PP vitaminlari, alkaloidlar va fitonsidlarning izlari bor. Dalachoyni ishqalanganda o„ziga xos yoqimli hid va ozgina biriktiruvchi achchiq- qatronli ta’mga ega. O„simlik zaharli hisoblanadi.
Tibbiyotda qo‘llanilishi: Dalachoyning dorivor o„simlik sifatida qadimgi Yunonistonda tanilgan. Rossiya xalq tabobatida dalachoy o„simligini «to„qson to„qqiz kasallikka qarshi o„t» deb hisoblanadi va ko„plab kasalliklarni davolash uchun, ayniqsa, dorivor o„tlar aralashmasida keng qo„llaniladi. O„simlik ko„plab mamlakatlarda xalq tabobatida qo„llaniladi. Dalachoyning o„ti biriktiruvchi, qon to„xtatuvchi, yallig„lanishga qarshi, og„riq qoldiruvchi, antiseptik, yarani davolash, siydik haydovchi va o„t haydovchi ta’sirga ega. O„simlik ishtahani qo„zg„atadi, turli bezlarning ajralish funksiyasini faolligini stimullovchi, to„qimalarning tiklanishiga yordam beradi va asab tizimiga tinchlantiruvchi ta’sir ko„rsatadi. O„simlik o„tining damlamasi ayollar kasalliklari, oshqozon-ichak trakti kasalliklari (ayniqsa, kolit va turli xil diareyada), oshqozon va ichaklardagi og„riq, jigar, yurak va siydik pufagi kasalliklarida, xususan, buyrak toshlarida, sistitda va tunda bolalarda ehtiyorsiz siydik chiqishida ishlatiladi. Shuningdek, undan tinchlantiruvchi, bosh og„rig„i va boshqa asabiy kasalliklarda og„riq qoldiruvchi vosita sifatida ishlatiladi. O„simlik damlamasi qon to„xtatuvchi, yallig„lanishga qarshi, yallig„lanishga qarshi va antigelmint vosita sifatida ham qo„llaniladi. Nemis xalq
tabobatida o„simlik damlamasi turli xil oshqozon-ichak kasalliklari, istisqo, jigar va buyrak kasalliklari, revmatizm, bavosil uchun qabul qilinadi va bosh og„rig„i, asabiylashish, bezovta uyqu va asabiy talvasa uchun tinchlantiruvchi vosita sifatida ishlatiladi. Tomchi shaklida o„simlikning spirtli nastoykasi revmatik kasalliklar uchun ichga ichish uchun ishlatiladi. Yaralarga surtilgan maydalangan yangi barglar ularning tezda davolanishiga yordam beradi. Maydalangan o„ti o„simlik moyida damlanadi, ustiga skipidar quyiladi, boddan ta’sirlangan bo„g„imlarga surtiladi. Suv bilan suyultirilgan spirtli damlamasi yomon hidni yo„qotish uchun og„izni chayish kerak, ularni mustahkamlash uchun milklarni toza damlamasi bilan surtish kerak. O„simlik turli xil dorivor preparatlarning bir qismidir (siydik haydovchi, biriktiruvchi va bodga qarshi). Ilmiy tibbiyotda dalachoy o„ti sanchiqlar va buyrak toshi kasalligida ishlatiladi. Klinik tadqiqotlar o„tkir va surunkali kolitda o„simlikning efir-spirtli damlamasining yaxshi ta’sirini ko„rsatdi. Dalachoydan tayyorlangan yangi - imanin preparati, tashqi foydalanish uchun kuyishlarda (ko„rinadigan chandiqlar qolmaydi), teri kasalliklarida, yangi va yuqtirilgan yaralarda, furunkullarda, terining yiringli yallig„lanish jarayonlarida va o„tkir tumov paytida ishlatiladi. O„tkir tumovda imaninni qo„llaganidan keyin bir necha soat ichida yo„qoladi. Dalachoy zaharli o„simlik sifatida ichga ishlatilganda ehtiyotkorlikni talab qiladi: o„simlikning katta dozalarini ichish mumkin emas. Dalachoyning gullaridan matolarni bo„yash uchun foydalanish mumkin: suv damlamasi sariq rang beradi, qaynog„i esa
konsentratsiyasiga qarab pushti va qizil rangni beradi.