D. A. Nabiyeva, H. R. Zokirova O‘zbek tili fonetikasi



Yüklə 1,31 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə47/88
tarix18.11.2023
ölçüsü1,31 Mb.
#132945
1   ...   43   44   45   46   47   48   49   50   ...   88
2.10. ozbek tili fonetikasi

e
___ 
ϵ 
 
 
 
 
 
Quyi ko‘tarilish 
Ǝ 
 
 
 
a, ᴐ 
 
Demak, unlilarning turli variantlarini berish uchun transkripsiyada 15 ta belgi 
olingan. Bu belgilar orqali o‘zbek dialekt va shevalarida uchraydigan unli 
fonemalarni ifodalash mumkin. 
Ayrim transkripsiya belgilarining ma’no variantlari. 
Unli tovushlar uchun 
belgilar quyidagi ma’no o‘zgaliklari bilan qabul qilinadi: 
a
- umumturkiy orqa qator, singarmonizmni saqlagan barcha o‘zbek dialekt va 
shevalariga xos unli, singarmonizmni yo‘qotgan shevalarda esa turli o‘zgaliklarga 
ega. Rus tilidan o‘lashgan so‘zlarda, rus tilidagi 
a
tovushiga mos keladi. 
ǝ
- oldingi qator, lablanmagan 
a
unlisi; o‘zbek dialekt va shevalarining 
ko‘pchiligida uchraydi, masalan, Marg‘ilon, Andijon ǝkǝ // Toshkent ᴐkǝ kabi. 
ᴐ 
- orqa qator, lablanmagan 
a
tipidagi ochiq unli tovush o-lovchi o‘zbek 
shevalarida keng tarqalgandir, masalan, 
Toshkent, Marg‘ilon
, ᴐtǝ, bᴐlǝ // 
Qo‘qon 
bǝlǝ 
kabi. 
A - lovchi o‘zbek shevalarida bu tovush o‘zbek adabiy tili va o-lovchi 
shevalarning ta’sirida tarqala boshladi. 
e - oldingi qator, lablanmagan, tor unli tovush bo‘lib, o‘zbek shevalarinig 
ko‘pchiligiga xos. O‘zining akustik (eshitilish) va artikulyatsion xususiyatlariga ko‘ra 
rus tilidagi undoshdan keyin keladigan ye yoki so‘z boshida keladigan 
e
harfi bilan 
ifoda etiladigan 
seno
(pichan), 
eti
(bular) so‘zlaridagi kabi tovushga to‘g‘ri keladi. Bu 
tovush mavjud o‘zbek orfografiyasida so‘z boshida keladigan 
yo
lashgan unli ye

Yüklə 1,31 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   43   44   45   46   47   48   49   50   ...   88




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©muhaz.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin