D. A. Nabiyeva, H. R. Zokirova O‘zbek tili fonetikasi

. (bir nuqta) : (ikki nuqta) va :: (bir necha ikki nuqta) belgidan keyin qo‘yilib, 
unlining uzunligini, cho‘zib aytilishini ifodalaydi. 
,
- lenis, g‘ ning yoniga qo‘yilib [g‘
,
], talaffuzda portlashni ifodalaydi. 
‘- asper, g ning yoniga qo‘yilib [g`], spirantizatsiyani, ya’ni shu tovushni 
sirg‘aluvchi ekanligini ifodalaydi. 
ґ- akut, belgining o‘ng tomoniga qo‘yilib, [lґ] palatalizatsiya (yumshalish)ni 
ko‘rsatadi. 
Ch - belgisi, konvergensiya (birlashish) hodisasini ko‘rsatish uchun tovushlar 
va fonemalar orasiga qo‘yiladi. 
> belgisi - o‘tish hodisasini ko‘rsatadi. 
< belgisi - o‘zgarish hodisasini ko‘rsatadi. 
|| belgisi - tovushlarning almashinishi va ikki faktning parallel qo‘llanishni 
ko‘rsatadi. 
| va ~ belgilari taqqoslashni ko‘rsatadi. 
( ) qavs - shart bo‘lmagan, tushib qoladigan elementni ko‘rsatadi. 
[ ] o‘rta qavs - umumiy matndan transkripsiya qilingan so‘zlarni ajratib 
ko‘rsatish uchun ishlatiladi. 

---

65 
Kursiv – (harflarni yotiq holda ifodalanishi) - turli darajadagi kuchsizlanish va 
reduksiyani ko‘rsatadi. 
Savollar 
1. Transkripsiya deganda nimani tushunasiz? 
2. Diakritik belgi nima? 
3. Transkripsiya turlari haqida gapirib bering. 
4. Transliteratsiyaga ta’rif bering. 
5. Fonetik transkripsiyaning ahamiyati nimada? 
6. Fonologik transkripsiyaning vazifasi nimadan iborat? 
7. Transkripsiyaning tuzilishi haqida gapirib bering. 
8. Unli tovushlarni ifodalash uchun qanday transkripsion belgilar qabul 
qilingan? 
7. Berilgan transkripsion belgilar orqali shevalarda uchraydigan barcha 
tovushlarni ifodalab bo‘lmasa qanday yo‘l tutiladi? 
8. O‘zbek tilidagi undosh tovushlar transkripsiyada qanday ifodalanadi?