D ədə Qorqud ● 2017

Токтамыс ханы Байтал сойып бал куйды, Йыравларын йыйдырды, Туькли шатыр курдырды, Тоьре картлар йыйдырды, Уьйкен тоьбе басында, Уьйкен торы ат астында, Камышысы яйма алтын, Яйылганы баьри алтын, Ягы туьги уьрпейип, Хан ием сонда толгайды: Мынънын Болат баьтири, Кубугулдынъ асылын Билемисинъ? – деп эди. Кубугулдынъ асылын Мен билмеймен, хан ием, Уллы соьзден мен оьзим Таксырлыман дей турды. Юздинъ Ногай баьтири, Кубугулдынъ асылын Билемисинъ? – деп эди. Кубугулдынъ асылын Мен билмеймен, хан ием, Уллы соьзден мен оьзим Таксырлыман дей турды. Хырювдынъ Буган баьтири, Кубугулдынъ асылын Билемисинъ? – деп эди. Кубугулдынъ асылын Мен билмеймен, хан ием, Уллы соьзден мен оьзим Таксырлыман дей турды. Асылын адам билмеген, Элге синъип юрмеген, Найманнынъ Касай баьтири, Кубугулдынъ асылын Билемисинъ? – деп эди. Кубугулдыдъ асылын Мен билмеймен, хан ием, Уллы соьзден мен оьзим Таксырлыман дей турды. Исуннынъ Нукай баьтири, Кубугулдынъ асылын Билемисинъ? – деп эди. Кубугулдынъ асылын Мен билмеймен, хан ием Уллы соьзден мен оьзим Таксырлыман дей турды. Коькиреги коьк уьйдей Буйрабастынъ Толыш улы Янмухамбет баьтири, Кубугулдынъ асылын Билемисинъ? – деп эди. Кубугулдынъ асылын Мен билмеймен, хан ием, Уллы соьзден мен оьзим Таксырлыман дей турды. Купшактынъ Куба баьтири, Кубугулдынъ асылын Билемисинъ? – деп эди. Кубугулдынъ асылын Мен билмеймен, хан ием, Уллы соьзден мен оьзим Таксырлыман дей турды. Канълыдынъ Кара Байысы, Кубугулдынъ асылын Билемисинъ? – деп эди. Кубугулдынъ асылын Мен билмеймен, хан ием, Уллы соьзден мен оьзим Таксырлыман дей турды. Конъыраттынъ Узын Айдары, Кубугулдынъ асылын Билемисинъ? – деп эди. Кубугулдынъ асылын Мен билмеймен, хан ием, Уллы соьзден мен оьзим Таксырлыман дей турды. Шырыннынъ Слув Мамбети, Кубугулдынъ асылын Билемисинъ – деп эди. Кубугулдынъ асылын Мен билмеймен, хан ием, Уллы соьзден мен оьзим Таксырлыман дей турды. Манъгыттынъ Манъка йырав, Кубугулдынъ асылын Билемисинъ – деп эди. Кубугулдынъ асылын Мен билмеймен, хан ием, Таксырлыман дей турды. Таксырлыман дей турды. Кенегес улы Кер Янбай, Кенъесинъ артык бий Янбай, Келимли ердинъ отысынъ, Йылкы ишинде белгили Кер биемнинъ суьтисинъ, Тонавшы меним нартымсынъ, Эндигиси буьгуьнде Кенегес улы Кер Янбай, Кенъес алды картымсынъ. Кубугулдынъ асылын Билемисинъ? – деп эди. Ботасы оьлген туьедей, Бозлай берип анда Янбай толгайды. Кулыны оьлген биедей Кисней берип, Анда Янбай толгайды. Мен йырав ман, йырав ман, Бетегели ерде отав курарман. Нагашым меним Кара йырав келгенше Мен йыбанта турарман, Нагашам Кара йырав Келген сонъ, Кол кавсырап, тиз буьгуьп, Тиз астына боьрк салып, Таьжим кыла турарман. Юз де сексен яшаган, Азув тиси босаган, Нагашам Кара йырав буьгуьнде, Ол билмесе ким билер? Арайыслап арыс салдырып, Йоьмхерлеп елкен кактырып, Куьмистен куьпшек буьктирип, Кербеттен керей тактырып, Келместен тогын эттирип, Телегенин тенъ этип, Ак ялкынын бек этип, Арысына алты кара ат ектирип, Етегине ети торы ат ектирип, Айырлыктынъ алдыннан, Ак шал ат пан тарттырып, Барып эди Сыбырага. Арбага минер ол Сыбырадынъ Аьли йок, Атка минер яны йок. Якларын увлав мынан Увлатып, Тислерин ший йибек пен Тиздирип, Беллерине бота мынан Бувдырып, Колтыгына аса таяк Суьйретип, Оьтирик, ялган айтпаска, Ийман шаадет эскертип, Алтынлы уьйкен коьшке Миндирип, Алып келди Сыбырады. Сосы бастан ол Сыбырага Ер берди, Сыбырадай карт йырав, Сен толгашы, – деп эди. Ыргыланды, Сыбыра йырав Козгалды, Толгайым деп карады. Айтарга авызы бармады. Соьйлерге тили келмеди. Оны коьрип Токтамыс Уьш тостакай бал берди, Сыбыра балды ишкенде, Бал буьйрекке туьскенде, Буьйрек балга сискенде, Эрни–бурны йыбырдап Сыбыра сонда толгайды: Ай, Токтамыс, ай балам, Мен коьргеним айтайым, Ай астында бир коьл бар, Айланасы Ат шаптырса еткисиз. Ортасына биткен Кога мынан тал да бар, Эриккенлер, ялкканлар Кабан кувып аткысыз. Ягасына орам биткен тал да бар, Эриккенлер, ялкканлар Кабан кувып аткысыз. Басынъда сенинъ даьвлетинъ бар, Нелер берсе еткисиз. Йыйынынъда сенинъ бирев бар, Нелер берсе еткисиз. Кубуглды ша сен, ай балам, Токтамыс. Кувлай билмёй кувлайсынъ. Ай Токтамыс, ай балам, Эски ханнан отыз хан, Янъы ханнан он бес хан, Толайысы мунынъ болар Кырк бес хан. Оны коьрип мен оьзим Оннан калган кары ман. Кубугулдынъ асылы Аннан да артык усайды. Аьр мезгилде карасанъ Тоьбеси алтын боьрк кийген, Тоьрели Алшанъыр деген Хан болган, Аны коьрип мен оьзим, Аннан калган кары ман. Кубугулдынъ асылы Аннан да артык усайды. Сайын ханлар келгенде, Аны коьрип мен оьзим Аннан калган кары ман. Кубугулдынъ асылы Аннан да артык усайды. Анав хан да мынав хан, Дуныядынъ бойын еген Кутай хан, Бу дуныядан донъыз болып Оьткен хан. Аны коьрип мен оьзим, Аннан калган кары ман. Кубугулдынъ асылы Аннан да артык усайды. Тетиретип явга шабаган, Палван Солтан Берке хан, Аны коьрип мен оьзим, Аннан калган кары ман. Кубугулдынъ асылы Аннан да артык усайды. Ямышысы яйма алтын, Ябылганы баьри алтын, Аьр мезгилде азбарына карасанъ, Мынъ аргымак байлаган, Хан Яныбек хан болган. Аны коьрип мен оьзим, Аннан калган кары ман, Кубугулдынъ асылы Аннан да артык усайды. Тебингиси ший алтын, Динибектей хан болган, Аны коьрип мен оьзим, Аннан калган кары ман. Кубугулдынъ асылы Аннан да артык усайды. Нардынъ бойын шорт кескен Бердибекти коьргенмен. Кубугулдынъ асылы Аннан да артык усайды. Зоьнъги бавы уьзбе алтын, Терлиги шым алтын, Иерининъ касы алтын, Ювенининъ басы алтын, Куйысканы куйма алтын Хан Оьзбек хан болган, Аны коьрип мен оьзим, Аннан калган кары ман. Кубугулдынъ асылы Аннан да артык усайды. Боьденедей, боьридей, Тек туьневин ол оьзи, Калмык деген ерлерде Шаган деген хан болган. Аны коьрип мен оьзим, Аннан калган кары ман. Кубугулдынъ асылы Аннан да артык усайды. Тутам бойы тобылгы, Тогын этип, яй эткен. Сенинъ атанъ Тойкожа, Тойкожадынъ улы Токтамыс, Туьневгиси куьнлерде, Яланъ аяк, яланъ бас, Бузав баккан соьлтиксинъ. Тусынъ келип хан болдынъ, Сени де коьрип тураман, Оьлтиреегинъ билемен, Оьлтирсенъ меним нем корыйды. Ахырет уьйге барарман. Еннет уьйге кирермен. Еннеттинъ тап тоьринде Боларман. Кубугул колынъда юргенде, Халк аьлемге шыгармай, Баьтирге басын баламай, Оьз суьйгенинъ эткен куьн, Буьгуьнгиси буьгуьнде, Суьйген куьнинъ кеткен куьн, Энди меннен, хан ием, Кубугулды не деп сорайсынъ? Аргы улдынъ аргысы, Берги улдынъ бергиси, Ортадагы эт елкели, Кус бурынлы Кубугулдынъ асылы Сеннен де артык усайды. Аркага минип карайман, Асылынъды эш таппайман Кубугул! Тоьбеге минип карайман, Тоьркининъди эш таппайман Кубугул! Онда Эдиге толгайды: Эдиге айтар, эр айтар, Эдигедей анавда Эр дугажы оьзи айтар: Аркага минип карайсынъ, Тоьркинимди ким деп сорайсынъ? Ай аксакал, аксакал, Огыл, огыл деп турасынъ, Сенинъ улынъ мен тувыл. Огыл, огыл десенъ етпеди, Огыл, огыл дегишей, Эдигедей анавда Эр дугажи оьз улым Десенъ коьппеди? Ассаламу алейкум, Кепеек кимсинъ? – дегенде Кепеекпен дегенмен. Кепеек кимсинъ? –дегенде Курайышпан дегенмен. Аьзизден тувган шок ялгыз. Бала оьзиммен дегенмен. Абубекир Сыддыктан, Пайда болганман. Нурдан уьлги алганман. Сенинъ атанъ Тойкожа, Тойкожадынъ улы Токтамыс, Асылым Алшанъгыр деп мактанма. Асылынъ Алшанъгыр болса не болгай? Дугажи Махмун Керемет, Кереметтинъ улы Анъшыбай, Анъшыбайдынъ улы Бирперие, Бирпериединъ улы Баркая, Мен Баркаядынъ улы анавда Кутлы–Кая улы ман. Сол заманда сол шакта Сыбыра айтып толгайды: Ай Токтамыс, ай балам, Курыган шоьпте даьм болмас, Кув йиликте май болмас, Карт айткан соьз саналмас. Курыган шоьпте даьм болса, Кув йиликте май болса, Карт кисиде бет болса, Карт айткан соьз саналса, Кубугулды ша, буьгуьнде сен, Ай балам, Кувлай билмей кувлайсынъ, Сол заманда сол шакта, Сыбыра айтып толгайды, Аргы улдынъ бергиси, Берги улдынъ аргысы, Ортадагы кус бурынлы Кубугулдынъ Болайларына карасанъ, Нурдан пайда болгандай. Яй тартпага колы узын, Мергин болар Кубугул, Эрни юка, ягы этсиз, Соьйлемеге шешен болар Кубугул. Кубугулды сен буьгуьнде, Кубугул деп корлама, Майтагым коьп деп зорлама. Кубугулды Кубугул деп корласанъ, Майтагым коьп дел зорласанъ, Бир йылгысы Япалак кустай ялпылдап, Языда болар бугай Кубугул! Йыл айланып келгенде, Кумга биткен куба тал, Курык сайлар Кубугул. Кубалалы сенинъ коьп йылкыпъды, Кувып айдар Кубугул. Кувып барган нартынъа Кум каптырар Кубугул. Касыклап йыйган коьп халкынъды Шоьмишлеп тоьгер Кубугул. Куралайдан эки коьзинъ кызартып, Кутастай мойнынъ созылтып, Элинънен сени айырып, Эндигиси буьгуьнде Хайырынъды Коьрер бугай Кубугул. Басы бурма, Сары алтын тагынъды Тартып алар Кубугул. Эт билеги сав алтын, Соьйлегенде Аьр бир соьзи мынъ алтын, Каныкедей аьруьвинъ, Коьзикедей сылувынъ Олжа да этер Кубугул. Тогыз керей бабасы Толы юрттынъ иеси Токтамыстай сизлерди Кырга кувар Кубугул. Бал шапшактан Басар бугай Кубугул. Шыгарактан шыгып Кашар бугай Кубугул, Баьрин айтып кайтейим, Айтканым болса буьгуьнде Кула туьзде, кув шоьлде Ахырында сенинъ хайырынъды Коьрер бугай Кубугул.