D ədə Qorqud ● 2017

3. Folklorun kommunikativ funksiyası

Bu funksiya istənilən növ informasiyanın ötürülməsini nəzərdə tutur. Belə demək tamamilə doğrudur ki, folkloru insanlararası kommunikasiya yaratmışdır. Və ardınca belə demək də tamamilə doğru olardı ki, kommunikasiyadan doğulan folklor insanlar arasında daha mükəmmə kommunikasiyanın yaranmasını şərtləndirən əsas mə­dəni təsisat funksiyasını da həyata keçirmişdir. Ünsiyyət üçün lazım olan mühüm şərt ünsiyyətin subyektlərini birləşdirən vahid düşüncə modelinin, vahid yaddaş me­xa­nizminin, vahid təsəvvürlər sisteminin olmasıdır. Folklorun şifahiliyi imkan ver­mişdir ki, yazının olmadığı dövrlərdə o, əsasən, müəyyən bir etnik toplum üçün vahid düşüncə modeli formalaşdıra bilsin. Tarixən kollektiv təcrübə yalnız sadəcə olaraq nəsildən-nəsilə ötürülmürdü. Təcrübə nəsildən-nəsilə ötürülməklə yanaşı, sin­xron olaraq həm də normativləşdirilirdi. Bizim bu gün, əsasən, estetik funksiyalı fol­klor mətnləri kimi nəzərdən keçirdiyimiz bir sıra nümunələr, xüsusən, paremioloji vahidlər, kiçik həcmli folklor vahidləri özündə qədim dövrlərin mifoloji görüşlərini daşıyan ilkin ünsiyyət trafaretləridirlər. Atalar sözlərinin, məsəllərin, alqışların, qarğışların, duaların və s.-nin monofolklor mədəniyyəti mərhələsinin kommunikasiya aktı kimi nəzərdən keçirilməsi mümkündür. Folklorun kommunikativ funksiyası ilə bağlı rus folklorşünası Sergey Neklyudov internetdə yerləşdirilmiş videorolikdə ge­niş məlumat vermişdir (3).

Folklorun kommunikativ funksiyası ilə bağlı nəzərə alınması zəruri məsə­lə­lərdən biri də bu funksiyanın çoxparametrliliyidir. Yuri Mixayloviç Lotman mətnin so­sial kommunikativ funksiyasından bəhs edərkən onun beş istiqamətdə əlaqə tiplə­rini ayırıb fərqləndirir (4, 129-132).

Həmin əlaqə tipləri baxımından folklorda kommunikasiyanın aşağıdakı istiqamətlərini ayırıb fərqləndirmək mümkündür:

•