Debates tal-kamra tad-deputati (Rapport Ufficjali u Rivedut)

MADAM SPEAKER: Aktar rimarki? L-Onor. Anġlu Farrugia.
ONOR. ANĠLU FARRUGIA: Madam Speaker, jien rajtu ftit stramb il-mod kif beda jiżvolġi ruħu dan id-dibattitu dwar l-abbozz ta' liġi li għandna quddiemna li l-iskop tiegħu huwa, li l-Parlament jawtorizza lill-Gvern li jiġbor b'self somma ta' flus li tkopri nefqa rikorrenti u nefqa kapitali dejjem akbar. Meta tisma' lill-Onor. Dalli, lill-Onor. Pullicino Orlando u lill-Onor. Membri l-oħra ta' l-Oppożizzjoni jitkellmu fuq ċifri, fuq il-Morse code u fuq elf ħaġa oħra - saħansitra l-Onor. Dalli daħħlielna l-fatati fin-nofs - tibda timmaġina li l-Partit Laburista fil-gvern sab kollox nadif u kollox preċiż, speċi ta' kemm ikompli fuq dak li sab. Allura forsi jkun hawn min jistaqsi: Imma f'din is-sena u nofs x'għamel il-Partit Laburista? GĦaliex qegħdin illum niddiskutu dan l-abbozz ta' liġi?
Il-fiduċja fil-Partit Laburista ma tlabnihiex mingħand il-Partit Nazzjonalista imma mingħand il-poplu, li fl-aħħar elezzjoni qal lill-Gvern ta' l-Onor. Eddie Fenech Adami li ma setax jibqa' jmexxi b'tali manjiera li mingħalih kellu l-fiduċja kollha, u sena wara sena dejjem żied id-dejn, tant li qatt ma kellna problema finanzjarja daqskemm wiret il-Gvern Laburista wara l-aħħar elezzjoni. Il-gravita' tal-problema li ħalla warajh Gvern Nazzjonalista kienet shocking. Il-verita` hija li llum aħna qed nitolbu lill-Parlament biex jawtorizza li tinġabar somma ta' flus b'self f'Malta biex tagħmel tajjeb għall-problemi kbar finanzjarji li aħna writna mingħand il-Gvern Nazzjonalista. Dik hi l-verita`. Din bħal kawża fil-qorti. Wieħed li għandu liability fuqu ma jistax imur il-qorti u jgħid li m'għandux x'jaqsam wara li jinstemgħu l-provi ta' l-attur u l-konvenut. Fid-dibattitu hawnhekk għandna Gvern u Oppożizzjoni, l-attur u l-konvenut. L-imħallef, jew aħjar il-poplu Malti, qed jinduna li ħafna mil-liabilities li l-Gvern għandu huma legacy tal-Partit Nazzjonalista fid-disa' snin li kien ilu fil-gvern. Din hija l-problema strutturali tal-finanzi. Ovvjament jiena m'iniex finanzier imma ċ-ċifri kulħadd jaf jaqrahom u minn hawn toħroġ il-fiduċja.

Madam Speaker, aktar kmieni f'dan id-dibattitu l-Onor. Dalli qal li l-Gvern Laburista mhux qed jispira fiduċja. Imma nimmaġina li l-Onor. Membru qrah ir-rapport tas-Central Bank, fejn f'paġna 27 hemm spjegat kif baqa' tiela' l-GDP. Fil-fatt insibu li fl-1996 ma waqafniex jew morna lura - kieku ġara hekk wieħed kien ikun ġustifikat li jgħid li wara sena u nofs ta' tmexxija Gvern Laburista mhux qed jispira fiduċja fil-pajjiż - imma morna 'l quddiem. Hawnhekk kellna żieda ta' aktar minn Lm50 miljun. Dawn ġew hekk? Allura din m'hijiex fiduċja? L-exports ukoll baqgħu telgħin. Allura jsejħulha sfiduċja li l-esportazzjoni minn Malta baqgħet tiżdied b'mod sostanzjali? Anzi għall-ewwel darba qed ikollna riżultat li anke l-gap tal-balance of payments ċkienet b'iktar minn Lm20 miljun. Din m'hijiex fiduċja, Onor. Membri ta' l-Oppożizzjoni? In-negozju fil-Borsa ta' Malta, negozju organizzat b'mod professjonali, fejn wieħed ibigħ u l-ieħor jixtri, ma naħsibx li kien jiżdied kieku ma kienx hemm fiduċja sħiħa. L-Onor. Dalli qal ukoll li għexieren ta' ħaddiema tilfu x-xogħol u kien hemm ħafna part-timers li tilfu ħobżhom. Ħalli naraw kif inhuma l-affarijiet illum verament.

Qalulna li meta l-Partit Nazzjonalista tela' fil-gvern fl-1987 sab diżastru fil-pajjiż. Issa allaħares tieħu għalihom, għax in-Nazzjonalisti jitkellmu b'mod li wieħed jista' jaħseb li huma anġli! Dawn kieku għalihom, wara disa' snin ta' tmexxija ħallew sitwazzjoni fejn ma kellna għalfejn inċaqalqu xejn. Ejjew naraw daqsxejn kif kienet il-pożizzjoni meta telqu f'Ottubru ta' l-1996, wara li l-Onor. Fenech Adami ħass li kellu jmur għall-ġudizzju tal-poplu. F'Otubru 1996 kien hemm kważi 13,000 impjegat li kellhom full-time job u part-time job. Fl-aħħar ta' l-1997 dawn żdiedu għal iktar minn 14,500. Allura din m'hijiex fiduċja? Jekk inħarsu wkoll lejn l-istatistika tal-gainfully occupied insibu li wara li tneħħiet it-taxxa tal-VAT - skossi kien hawn imma mhux daqs kemm meta n-Nazzjonalisti daħħlu t-taxxa tal-VAT - id-decline fin-numru tas-self-employed bdiet tonqos. Dik hi l-verita`. Din ukoll hija fiduċja fit-tmexxija tal-Partit Laburista f'dawn l-aħħar sena u nofs. Meta wieħed jara x'kienet il-figura totali sa Diċembru 1996 u kif inhi llum, isib li hemm żieda ta' aktar minn 2,000 ruħ bħala gainfully occupied. Skond l-aħħar statistika ta' l-1996 li għandi quddiemi - qed nikkwota mis-Central Bank report - kien hawn 136,800 ħaddiem li kienu gainfully occupied u dan in-numru tela' għal madwar 138,000. Dik hija l-verita`.
Għax ma ngħidux li l-ħofor finanzjarji li l-pajjiż wiret tant kienu kbar li allaħares ma ħadniex il-miżuri li ħadna u li se nkomplu nieħdu biex inrażżnu d-deficit! Mhux se nsolvu din il-problema malajr, għax fi tmexxija ta' disa' snin id-dnub Nazzjonalista tant kien kbir li biex jinħafer iridu jgħaddu s-snin. U jiddispjaċini ngħid imma se jkun il-Partit Laburista li se jaħfirulhom. Bħala partit serju u bir-responsabbilta` kollha kellna nieħdu ċerti deċiżjonijiet, anke fuq il-politika ta' l-Ewropa.
Dalgħodu ħadt pjaċir nisma' lill-Onor. Sceberras Trigona jispjega punti saljenti, fejn qal li m'għandniex inħarsu lejn l-Ewropa biss. Nagħmlu sewwa li niddiskutu magħhom dwar il-free trade zone, għax hemm ħafna x'nagħmlu għall-ġid ta' pajjiżna. Jekk, per eżempju, il-laħam jew il-qamħ huwa irħas mill-Amerka jew mill-pajjiżi tan-NAFTA - malajr jaħsbuna li qed nitkellmu fuq iż-żejt tal-vapuri! - allura m'għandniex inkunu ħielsa li nagħmlu trattati mal-pajjiżi li jaq/għu taħt in-North American Free Trade Area biex nieħdu l-aħjar għall-ġid ta' Malta? Aħna responsabbli bħala Partit Laburista li dak kollu li nagħmlu nagħmluh għall-ġid ta' pajjiżna u mhux b'għajnejna magħluqa u ma naslu mkien. Kien ilhom jiddibattu għal iktar minn disa' snin fuq l-Ewropa u qatt ma waslu mkien. Imma meta aħna għidna lill-poplu Malti li se mmorru għal free trade zone, bdejna naħdmu fuq dik il-linja u llum qed naslu. Illum it-taħdidiet mexjin ma' l-Ewropa u wasalna biex ikollna ftehim. Għadda ż-żmien li niddieħku bina nfusna, kif kienu jagħmlu n-Nazzjonalisti meta kienu jgħidu li qegħdin iħabbtu buq il-bieb ta' l-Ewropa, li dalwaqt jiftħulhom, jew li baqgħalhom tarġa waħda biss x'jitilgħu. Il-Partit Laburista huwa partit li dak li jwiegħed jagħmlu.
Madam Speaker, meta nitkellmu fuq is-sovranita` ta' pajjiżna, barra l-ħelsien li tant ħdimna għalih u li żgur m'hemmx għalfejn niddiskutuh għaliex huwa anke entrenched fil-Kostituzzjoni, irridu ninkludu wkoll il-munita tagħna. Dan l-aħħar tkellimt ma' persuna importanti fil-European Union, persuna ġejja minn Holland, pajjiż żgħir a paragun tal-Ġermanja u l-Ingilterra. Dawn għandhom problema għax il-guilder Olandiż huwa b'saħħtu ma' muniti oħra, bħal-lira Taljana, il-peseta Spanjola, id-drachma Griega. Imma ma tantx hemm x'tagħmel għaliex, kif intqal dalgħodu, ċerti affarijiet fi ħdan l-Unjoni Ewropea l-ewwel tisma' bihom fil-kurituri tal-palazz, imbagħad joħorġu baxx baxx u jkollok tiblagħhom, trid u ma tridx, għaliex inti membru ta' l-Unjoni. Tajjeb li l-poplu Malti jkun jafhom dawn l-affarijiet għaliex meta inti titlaq is-sovranita' fuq il-munita tiegħek tkun qed titlaq ukoll il-kontroll ta' l-istess munita, għaliex imbagħad is-Central Bank ma jibqalux l-istess saħħa. M'hemmx dubju li l-monetary union lill-Olanda se tiswiha ħafna. Issa jien ġibt l-eżempju ta' l-Olanda u tajjeb li min jixtieq jidħol fl-Unjoni Ewropea jirrifletti naqra fuq dawn l-affarijiet. (Interruzzjonijiet) Issa aħna nifilħu nagħmlu dawn l-affarijiet proprju meta għandna kriżi finanzjarja, wirt Nazzjonalista drakonjan, li meta tħares lejh u tirrifletti fuq dawn l-ideat tgħid: Jien fejn se mmur?
Aħna ma rridux nagħmlu l-affarijiet mingħajr ma noqogħdu nagħtu kas tal-konsegwenzi li jista' jkollna. Il-commitment hu li nrażżnu kemm jista' jkun dik il-fiscal problem li għandu pajjiżna. Meta l-Oppożizzjoni tiġi titkellem fuq ir-responsabbilta` trid tkun serja, għax allaħares nibda ngħid x'ħallew warajhom! Qed jiġu hawnhekk jitkażaw għaliex ġejna nitolbu l-approvazzjoni biex nissellfu Lm110 miljun, meta jekk inħarsu lura nsibu li dawn huma l-problemi li writna mingħandhom. Kieku kellna a clean slate, u kieku ma kellna l-ebda problema fiskali, konna nistgħu mmexxu mingħajr problemi. Gvernijiet Laburisti ta' l-imgħoddi ma ħallewx problemi finanzjarji warajhom, dejjem ħallew il-flus fil-Kaxxa ta' Malta, anke fl-1987. Jiġifieri minn meta telgħu n-Nazzjonalisti fl-1987 sakemm niżlu fl-1996 kellhom sitwazzjoni finanzjarja li setgħu kieku riedu jmexxu biha.
Madam Speaker, Gvern Nazzjonalista li tant kien jiftaħar li hu modern fit-tmexxija tiegħu u xempju ideali ta' good management, kien jixraqlu li jagħmel vendikazzjonijiet regolari fuq nies innoċenti? X'inhuma dawn is-sentenzi li qed ikollna fil-qorti, li jitkellmu fuq vendikazzjonijiet fuq ħutna Maltin, Laburisti u m'humiex? Billi tkun Laburist taħt Gvern Nazzjonalista - din parti mit-tmexxija tal-gvern - kif tista' tiġġustifika li ma tħallix lil min jipproduċi, kif kien jipproduċi bit-talenti tiegħu, u tneħħih, jew inkella tagħtih transfer bla raġuni. Fil-qorti kellna każ ta' ħaddiem li f'ġurnata waħda ngħata ħames transfers. Dan sar taħt Gvern Nazzjonalista, gvern li tela' bl-għajta ta' solidarjeta` u ġustizzja. Din hija t-tmexxija? Gvern Nazzjonalista kien jaqbad u jagħti l-flus bl-addoċċ lil kull min kien jinkarigah b'xi biċċa xogħol. Dan huwa l-wirt ta' Gvern Nazzjonalista u aħna llum irridu naraw kif nagħmlu biex nirranġaw sitwazzjoni xejn sabiħa. Meta tlajna aħna fil-gvern m'għamilniex dawn l-affarijiet, anke fil-każ ta' dawk il-ħaddiema li ħadmu b'mod fin fil-kampanja elettorali kontra l-Partit Laburista - u nafuhom dawn - u ħallejniehom jaħdmu fil-postijiet tax-xogħol tagħhom, għaliex aħna gvern tal-Maltin u l-Għawdxin kollha, u aħna gvern responsabbli f'dak kollu li għandu x'jaqsam mat-tmexxija.
Madam Speaker, il-mutur ekonomiku għaddej bis-saħħa u m'għandix dubju li se jżid ir-ritmu, naturalment bl-isforzi tagħna lkoll. Imma huwa evidenti li l-mutur Nazzjonalista qata' nifsu u tant għejja li f'Ottubru ta' l-1996 il-poplu Malti ta sentenza tiegħu mingħajr ekwivoċi iżda sfortunatament tan-naħa l-oħra għadhom ma jistgħux iniżżluha, tant li għadhom anke joħolqulna problemi fil-Parlament biex aħna ma mmexxux. Ma jafux dawn li aħna bħala partit qatt ma qtajna qalbna minn ħadd? Fl-antik mhux dawn biss kellna problemi. Fis-sebgħinijiet u fit-tmenijiet il-poplu Malti kellu kriżijiet, problemi mal-barranin u ħafna problemi oħra, u l-Partit Laburista kollha sab tarfhom, bħalma se jsib tarf il-wirt ikrah li sab. Din bħal meta persuna li jmutilha xi ħadd minn tal-familja u tmur tara x'ħallielha missierha, issib li aħjar tiżvesti ruħha b'rikors ta' l-inventarju milli tiret għax ikun aħjar għaliha li ma tipprovax tidħol fiż-żarbun tal-mejjet. Pero' meta jkollok transfer minn gvern għal gvern ma jistax isir hekk. Aħna rridu nkomplu fuq dak li sibna, dejjem nipprovaw nirranġaw, ħalli nġibu our house in order.
F'wieħed mis-seminars li kien hemm din il-ġimgħa l-Prim Ministru qal li l-affarijiet bdew ġejjin in order, u rridu nkomplu nżidu l-enerġiji tagħna, nilqgħu ċ-challenges, speċjalment dawk l-external challenges, biex insaħħu l-exports, ħalli fl-1998 nilħqu l-expectations tagħna u fil-millennju l-ġdid - ħallik minn dak it-torri, mhux dak l-importanti, Onor. Pullicino Orlando - inkunu qegħdin diġa` stradati tajjeb ħalli dan il-pajjiż ikompli miexi 'l quddiem fil-paċi u l-progress. Grazzi, Madam Speaker.