DəDƏ qorqud dada gorgud elmi-ədəbi toplu

Söylədi: Həsənova Şükufə Cəfər qızı. 1943 təvəllüdlü, orta təhsilli, təqaüdçü. Salyan rayonu Şorsulu kəndi

NAĞILLAR

İlanın qisası

Diyir, bir qadın olub, peyqummər zamanında. Gedir meçidə, diyanıb qırağda. Xəbər gedib ki, ya peyqummər, bilirsən, nə var... Bir qadın gəlib, diyir ki, məəm sözüm peyqummərin özünədi. Peyqummərin də öz vəzifəsini qorumağçın Salman adında bir adamı var iydi, həmişə onun arxasında dayanırdı xəbər aparıb-gətirmə­yçin. Odu ki, Salman gəlib didi. Peyqummər didi ki, ged öyrən, gör qadının mətləbi nədi. Gəldi didi, qadın diyir ki, məəm sözüm peyqummərin özünədi.

– Lap yaxşı.

Çağırdılar, qadın gəldi girdi içəri.

Didi ki, nədi, qızım, sənin sözün peyqummərə?

Didi:

– Ya peyqummər, mən on üş dəfə ərə gedmişəm, on dördüncün gedməy issi­yi­rəm. Əqdimi sən oxuyacağsan, o adamın əlin verəcəysən məəm əlimə, məni aparacağ öyünə.

Peyqummər fikirrəşdi, gördü, nə qədər camahat oturub başında moizə eliyirdi, didi:

– Ay camahat, eşitdüz bu qadının sözün? Kimdi bunu issiyən? Mən bunun kəbinin kəsəcəm, sən aparacağsan.

Üş dəfə sual eylədi peyqummər, heç kəs dəbərmədi. Bir on səkkiz yaşında cavan oğlan gəldi. Didi:

• 
  Ya peyqummər, sənin sözün yerə düşməsin, mən alıram bu qadını.
  

Adın, familəsin didi, qadının kəbinin kəssirdi. Oğlanın əlin verdi qızın əlinə, meçitdən çıxartdı qırağa. Qız qırağda oğlana didi ki, süzə gedirüy, bizə?

Oğlan didi ki, yoox, məəm atam var, anam var, mən bu üznən nətəər gedərəm... Heç bilmillər ki olar. Məəm on səkkiz yaşım var. Sən məni hara aparsun, peyqummər xatirinə mən ora gedəcəm.

Ona görə də bu, qoşuldu buna, apardı qız bunu öyünə. Getdi gördü, qızın cəhli-calalı var.

Didi:

• 
  Oğlan.
  

Didi:

• 
  Bəli.
  

Didi:

– Bu günnəri bu otağda sən yatacağsan, o biri otağda mən yatacam. Bu gün sən məəm qonağımsan, sabahları mən günortıyacan yiməy bişirəcəm. Günortdan soora bı səən bəyliy paltarun, bu da məəm gəlinniy paltarım. Günortadan soora Allahın əmrin yerinə yetirərüy.

Bəli, sabaha çıxdılar. Qız durdu əyağa, fartığın vırdı, başdadı yiməylərdən cürbəcür bişirib hazırradı. Oğlana didi:

– Oturmusan burda tək, darıxarsan, çıx bu dalda məəm bağımdı, biyəz gəz fırran, gələrsən.

Oğlan da çıxdı getdi, bağı-bağatı gəzdi, fırrandı gəldi. Gördü ki, səs gəlir. Səs gəldi ki, “ey adam, hər kəssən, sən Allah, üş dənə uşağım var, qoymışam qazanın içinə daşı qaynadıram. Uşağ başın qalxızır, ana, bişdi? Diyirəm, yox. Sən Allah, imkanun olsa, mənə bi əl tutginan ki, olara bu axşam mən şam verim”.

Oğlan didi:

– Ya Rəbbim, mən nağayraram? Mən gəlmişəm axşamnan bura. Bir köpuyüm yoxdu. Mən qıza gedib nə diyə bilərəm ki, sən mənə pul verginən, gedim mən o sayıla verim...

Özü öz fikriynən gəldi, lal-dimməz oturdu. Qız gəldi baxdı, gördü ki, oğlanı helə bilirsən ki, on il bunnan qabağ qocalıb. Didi:

• 
  Sənə kim nə söz didi?
  

Didi:

• 
  Heç kəs.
  

Didi:

• 
  Yox, sən sözzü adamsan. Sənə kimsə nəsə diyib.
  

Didi:

– Vallah, indi ki diyirsən, bağın əyağında bir arvad idi, didi ki, kişisən, irəli gəlmə. Qadınsan, üş dənə uşağı qoymuşam, qazana daş qoymuşam qaynadıram. Uşağ başın qalxızır, “ana bişdi, yox...” Nə də uşağ yatmır ki, götürəm qazanın altın söndürəm.

Qız didi:

• 
  Darıxma.
  

Qız bişirdiylərinnən hamısınnan yığdı qoydı bi dənə zəmmilə. Gəlinniy paltarın da qoydu o zəmmilin üssünə. Didi ki, geymiyəcəm bu paltarı. Arvad aparar satar, bir gün balaların saxlıyar.

Oglan didi:

• 
  Onda məəm də bəyliy paltarımı qoy üssünə.
  

Oğlanın da paltarın qoydular üssünə. Zəmmili götürdülər getdilər. Getdilər zəm­milnən. Gördülər ki, qadın çıxdı qırağa, gördü, qadın xeylağıdı dənə gələn. Apar­dılar zəmmili verdilər, qayıdıb gəldilər. Allahın əmrin axşam yerinə yetirdilər. Səhər oldu, gəlin oğlana didi ki, gedirsən meçidə. Peyqummərə diyərsən, gələr, səhər bizim yerimizi yığar.

Didi:

– Az, sən nə danışırsan? Mən o boyda peyqummərə diyəcəm ki, meçidi bağlasın, gəlsin bizim yorğan-döşəyi yığsın...

Didi:

• 
  Bəli, belənçiy eləməlisən. Mən sənə nə diyrəm, onı elə.
  

Durdu əyağa getdi. Salman didi:

• 
  Ya peyqummər, dünənki oğlan gəlir, çox sus-məstdi.
  

Gəldi oğlan, qırağda dıyandı, utandığınnan heç bilmir, nə diyə...

Salman getdi:

• 
  Oğlum, nədi?
  

Didi:

– Başua dönüm sənin, o qız mənə diyir ki, ged peyqummərə diyinən, gəlsin bizim yerimizi yığsın.

Salman getdi didi peyqummərə. Didi:

• 
  Ya peyqummər, oğlanın sifarışı budu.
  

Didi:

– Hə, şəriət qıldan naziydi, qılıjdan iti. Gedəy. Salmanı da götürdü gəldi. Peyqummər durdu sağ tərəfdə, didi:

• 
  Salman götür yorğanı.
  

Götürdü yorğanı.

Didi:

• 
  Üzağın da bük dörtqat, qoy döşəyin altına.
  

Döşəyi qalxızanda gördü, döşəyin altınnan bi dənə qara ilan fısıllıya-fısıllıya çıxdı, düz diyandı peyqummərin qarşısında. Peyqummər didi:

• 
  Allah sənə nəhlət eləsin, bırda nağayrırsan sən, bıra gəlmisən...
  

Didi:

– Ya peyqummər, mən bunun on üş dəfə nişannısın vırıb öldürmüşəm, qoymamışam əhdin ala.

Gör e... Ona görə bu qız on dördüncü ərə gedir.

Didi:

• 
  Yaxşı, nədi səən məksədün ki, bunı eləmisən...
  

Didi:

– Mənim nişannımı bu qız vurıb öldirib. Biz kürsəyə gəlirdüy, bu qız lapatkiynən vırdı mənim nişannımı öldürdü. Mən qaşdım, yaralandım, amma məəm nişannım öldü.

Qızdan xəbər aldı:

• 
  Qızım, onı harda bassırmısan?
  

Didi:

• 
  Göyəm ağacının altında.
  

Oğlana lapatkə verdilər, getdilər. Ağacın altın qazdılar, gördülər, düzdü, ilanın əti-məti tökülüb, sümüyü eyniynən qalıb, helə başı da üssündə. Ya Rəbbim, peyqummər salavat çəkdi, əlin qalxızdı iki ürkət ziyarət namazı qıldı. Onnan soora Allahdan istədi. “Ya Rəbbim, səni and verirəm birriyüə, sən buna can ver, sürüşsün gedsin. Bu iki cavan da bunnan rədd olsunnar”. Onnan sora əlin belə elədi üssünnən, ilan dirildi, sürüşdü qoşuldu o biri qara ilana. Qoşulub çıxıb getdilər bular bir-birinə. Bular da firavan gün keçirtdilər. Oğul-qız yiyəsi oldular.