DeniZCİLİk sektöRÜ ve gemi İNŞa sanayiİ raporu

5.5 Alt Yapı Sorunları

Tersaneler Bölgesinde ulaşım ve trafik sorunu vardır. Yol üzerindeki yoğun parklanmalar trafiğin akışkanlığını engellemektedir. Mevcut Dönel Adanın kapasitesi talebi karşılayamamaktadır.

Tersaneye geliş ve gidişlerde en yoğun olarak kullanılan yol 2 şerit devam ederken mevcut yapılar nedeniyle tek şeride düşmektedir. Yol üzerindeki kontrolsüz parklanmalar trafiğin akışkanlığını engellemektedir.
Çok sayıda işyerinin bir arada olması, çok sayıda işçinin çalıştırılıyor olması ve altyapının yeterli olmaması nedenleriyle olağanüstü durumlarda tersaneler bölgesinde trafik sorunları yaşanabilmektedir. Yetersiz ulaşım altyapısı, kaza ve olağanüstü durumlarda ihtiyaç duyulan personelin hareketliliğini, hızını kısıtlayabilmektedir.
Tam teşekküllü bir hastanede müdahale, sıkışık trafik durumunda yarım saate kadar uzayabilmektedir. Söz konusu sorunların çözümüne ilişkin İstanbul Belediyesi tarafından planlama ve projelendirme çalışmaları acilen sonuçlandırılmalıdır.
Tuzla Tersaneleri Bölgesinde deniz itfaiyesi ihtiyacı vardır. Tuzla tersaneleri İstanbul itfaiyesi açısından kara (karada bulunan binalar vb.) ve deniz unsurlarından (deniz araçları) oluşmaktadır. Ancak deniz unsurları içinse herhangi bir denetim yapılmamaktadır. Tuzla Tersaneleri Bölgesinde deniz itfaiyesinin tesis edilmesi ve kara itfaiyesi ile koordineli olarak çalışması gerekmektedir.

5.6 Alt İşveren (Taşeron) Uygulaması

Hukuki Durum
Alt işveren (taşeron) uygulaması, tersanelerde, iş sağlığı ve güvenliği açısından yaşanan sorunların çözüme kavuşturulmasında önemle ele alınması gereken bir husus olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu husus tersanelerde olduğu kadar diğer çalışma alanlarında da hala tartışılmaya devam eden ve çözüme kavuşturulamayan konulardan biridir.

4857 sayılı İş Kanunu’nun 2. maddesine göre işveren, işçi çalıştıran gerçek kişi veya tüzel kişiye yahut tüzel kişiliği olmayan kurum ve kuruluşlara denilmektedir. Birçok kesim tarafından taşeron olarak adlandırılan ancak, iş mevzuatında tanımlandığı şekli ile alt işveren ise, asıl işverenin iş yerinde, mal ve hizmet üretimine ilişkin olarak yürüttüğü yardımcı işlerinde veya asıl işin bir bölümünde işletmenin ve işin gereği ile teknolojik olarak uzmanlık gerektiren işleri iki firma arasında düzenlenen ticari bir ilişkiye göre, bu iş için görevlendirdiği işçilerini sadece bu işyerinde çalıştıran diğer işverene denilmektedir.

Mevzuat, alt işveren işçilerinin mevzuattan, toplu iş sözleşmesinden ve iş sözleşmesinden kaynaklanan haklarının korunması açısından hukuki yönden asıl işvereni de sorumlu tutmaktadır. Asıl işveren, alt işverenin işçilerine karşı o işyeri ile ilgili olarak 4857 sayılı İş Kanundan, iş sözleşmesinden veya alt işverenin taraf olduğu toplu iş sözleşmesinden doğan yükümlülüklerinden alt işveren ile birlikte sorumludur.
Mevzuatın uygulanması açısından bu farklı düzenlemenin dışında asıl işveren ile alt işverenlik arasında bir farklılık bulunmamaktadır. Alt işverene de İş Kanununa göre idari para cezası gerektirecek fiilleri işlendiğinde, aynı asıl işveren gibi idari para cezası uygulanabilmektedir.

Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar:

Asıl işveren tarafından, alt işveren uygulamasına başvurulmasının nedenleri; işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı bulundurma vb. yükümlülüklerin dışında kalma isteği olabilmekle beraber asıl işverenin, belirli bir zaman dilimi içersinde tamamlanacak işlerle ilgili kadrosunda bulunduracağı daimi işçi sayısının ürün maliyetine yapacağı artışın, rekabet gücüne yapabileceği olumsuz etkilerinden korunma çabası da olabilmektedir.

İşçi sendikaları tarafından alt işveren uygulamasına karşı çıkılmasının nedeni ise, alt işveren uygulamasının, işverenin sendikasızlaştırma yoluyla düşük ücret ve yasal yükümlülüklerden kurtulması için getirilmiş bir uygulama ve örgütlenmenin önünde bir engel olarak görülmesidir.

Asıl işverenin işyerinin yardımcı işlerini (servis, güvenlik, yemek, temizlik nakliye) alt işverene vermesinde bir sorun olmamaktadır. Esas sorun asıl işin bir bölümünün alt işverene verilmesinde ortaya çıkmaktadır. İşletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren işlerin alt işverene verileceğine ilişkin yasa hükmü, uygulamada esas sorunun temelini oluşturmaktadır.
Yasa hükmünde yer alan işletmenin gereği ifadesi, geniş bir kavram olması nedeni ile çeşitli tartışmaları ve uyuşmazlıkları da beraberinde getirmektedir.
Gemi İnşa Sektöründe Alt İşveren Müesesesinin Yeri ve Önemi:
Alt işveren uygulaması, uluslar arası piyasa koşullarına uygun olarak faaliyet göstermek zorunda olan tersane işletmelerinin, maliyetlerini azaltması, rekabet gücünü artırmasında önemli bir yer tutmaktadır.
Sektörün temsilcileri ile yapılan görüşmelerde, alt işveren uygulamasının, küresel rekabet şartlarında iş yapmakta olan ve özel üretim ve çalışma şartlarına sahip olan gemi inşa sanayi sektörünün vazgeçemeyeceği konularından biri olduğu belirtilmektedir.
Ayrıca, gemiler, özelliği gereği çok fazla sayıda değişik iş türünde yapılan çalışmaların sonucunda ortaya çıkan bir ürün olduğu, bu iş türlerinin pek çoğunun gemi inşasındaki sürecinin azami 6 ila 8 hafta arasında olduğu, dolayısıyla bir tersanenin, yalnızca bu süreç içerisinde görev yapacak bu tür elamanları devamlı olarak bünyesinde tutmasının ekonomik olmayacağı, alt işverenin bir tersanede iş bittiği zaman diğer tersanede iş yaparak, üretim esnekliği içerisinde yetişmiş insan gücünün sektörde kalmasını sağlayarak önemli bir işlevi yerine getirdiği dile getirilmektedirler.
Alt işveren müessesesinin dünyanın her yerinde değişik biçimlerde var olduğu, örneğin gemi inşa sanayinin ileri ülkelerinden olan Güney Kore’nin, alt işveren tanımına bağlı olarak geminin % 80’ini Çin’de yaptırdığı, aynı şekilde bazı tersanelerimizin de, sadece tekne, boru işini yaptığı gemileri yurt dışına göndermek sureti ile talep sahibi ülkelerdeki tersanelerin alt işverenliğini yaptığı vurgulanmaktadır.
Gemi inşa sektörü içerisinde yer alan tersanelerin gerçekleştirdikleri gemi inşaatının yapım aşamaları ve yapılan işin süreleri, ülkemizin bu konudaki uluslararası piyasadaki rekabet koşulları açısından konuya bakıldığında, işletmelerin maliyetlerinin azaltılması, rekabet gücünü artırılması konusunda alt işverenlik uygulanmasının gerekliliği hususunda, hemen hemen konuya ilişkin tüm kesimlerin hemfikirdir.
Burada esas olan alt işveren uygulamasının objektif kriterlere bağlanmasıdır. Sektörde alt yüklenici firmaların çalışma standartlarının ve alanlarının belirlenmesine ilişkin yapılacak yasal düzenlemeler ile standardı yüksek, sertifikalı ve vasıflı taşeron çalıştırılması sağlanabilir.
Tersanelerde uygulanan taşeronluk sistemini ilgilendiren mevzuatın gemi inşa sanayinin gerekleri ve ülkenin genel çıkarları ile işçilerin çalışmadan doğan haklarını koruyacak şekilde düzenlenmesi, uygulanırlığının denetlenmesi ve belirtilen hallere uyulmadığı durumlarda caydırıcı nitelikte önlemler alınması gereklidir.