DəRBƏndnaməLƏr azərbayjan miLLİ elmlər akademiyasi məHƏMMƏd füzuli adına Əlyazmalar institutu

Zikri-münqəteşodəni-xilafəti-Bəni

Ümiyyə və xəlifə şodəni-Bəni Abbas
Tarix yüz otuz iki ildə olanda xilafəti-bəni Üməyyə silsiləsindən gəsilib bəni Abbas silsiləsinə yetişən vaxtda Əbul-Abbas [kamali təmkin və vüqar] ilə xilafət təxtində əyləşib tamam islam vilayətlərin fərmanbərdar edəndən sonra Dərbənd əhlinə və onda olan mübarizlərə çox mehriban olub tayfeyi-Xəzərini qoymadı ki, Dərbənd şəhərinə qələbə etsinlər. Dörd il səkkiz ay xilafət edib dünyadan rehlət eylədi. Tarix yüz otuz altı ildə olanda Əbu Jəfər Mənsur məsəndi-xilafətdə əyləşib Yezid bin Əsədi Dərbəndin hökumətinə göndərdi. Yezid ibn Əsəd Dərbənd şəhərinə varid olandan sonra tayfeyi-Xəzəri çox ləşkər ilə sərhədlərdən keçib Dərbəndin mühasirəsinə gəldi və şəhəri mühasirə eylədi. Bir gejə hasarın dibinə ağaj və kəsməçə tökub istərlər idi barudan yuxarıya çıxıb şəhərə daxil olsunlar. Mübarizlər bürj və barudan ağajları gördukdə bürjdən neft töküb atəş vurdular. Axır-ül-əmr tayfeyi-Xəzəri şəhəri almaqdan ajiz olub mürajiət eylədilər. Əbu Jəfər Mənsur Yezid ibin Əsədi hüzura istəyib xitab eylədi ki: «Ya bin Əsəd, müsəlmanları Dərbənd şəhərində Xəzəri tayfasının şərarətindən saxlamaq nejə olur?» Yezid ibn Əsəd ərz eylədi ki, Dərbəndin həvalisində bir para qalaçalar var ki, xarab olubdur. Hərgah Dərbəndin həvalisində qalaçalar və qəryələr bina olub xəlaiq ilə dolu olsa, mühafizəti-Dərbənd asan olur. Xəlifeyi-Zəman fərman eylədi ki, qalalar və qəryələr təmir və köhnə qalaları abad eyləsinlər. Qəleyi-Süvar və qəleyi-Mətai və Kəmaxi və Rizman qalasını ki, imdi Çərkəni deyərlər və Dərvaqı, Dirsəni və Həmidini abad edib yeddi min ev Şam və Jəzirə və Mosul tayfasından köçürüb məzkur olan qalalarda və kəndlərdə sakin eylədi. Yezid ibn Əsədə qadağan eylədi ki, sərhədlərdə, xüsusən qalayi-Süvarda hər gün min adam qəravul təyin eylədi və yenə Yezidiyyə adlı qala təmir edib öz tayfasından gətirib qalalarda sakin eylədi və sair yerləri dəxi abad edib tamamını qoşun ilə doldurub Dərbəndi fərağət ilə saxladı. Daxi Xəzəri tayfası Qoysudan bu tərəfə keçmədilər.