Dərs vəsaiti Azərbaycan Respublikası təhsil nazirinin 25 fevral 2010-cu IL tarixli 235

2. planlı ödənişlər qaydasında hesablaşmalar; 
3. akkreditivlə hesablaşma; 
4. qəbzlə hesablaşma;  
5. ödəniş tələbləri – tapşırıqları ilə hesablaşma;  
6. qarşılıqlı tələblərlə hesablaşmalar; 

---

 
 
 
 
82 
7. aksept hesablaşması; 
8. banklararası hesablaşmalar.  
 
Ödəyici  və  vəsait  alan  arasında  hesablaşma  formaları 
müqavilə  əsasında  müəyyən  olunur.  Hər  bir  nağdsız  hesablaşma 
forması,  onun  müxtəlif  ölkələrdə  istifadə  xüsusiyyətlərinə  və  ya 
hər bir ölkənin müxtəlif tarixi inkişaf mərhələlərinə baxmayaraq, 
özünəməxsus  ümumi  xüsusiyyətlərə  malikdir  (sənəd  dövriyyəsi 
qaydası, hesablaşma sənədinin növü, ödəniş vasitəsi).  
 
Müqavilə  və  sazişlər  bağlanarkən  tətbiq  edilən  hesablaşma 
formalarının  müxtəlifliyi,  bu  və  ya  digər  hesablaşma  formasının 
seçilməsi prinsipləri ölkədəki konkret iqtisadi vəziyyətdən asılıdır 
və  təsərrüfat  sahəsində  islahatlar  edildikdə  mühüm  dəyişikliklərə 
uğrayır.  
 
Hesablaşma  formalarının  seçilməsi  əsasən  aşağıdakılarla 
müəyyən olunur: 

  Kontragentlər  arasında  olan  təsərrüfat  əlaqələrinin 
xüsusiyyəti ilə; 

  Tədarük  olunan  məhsulların  xüsusiyyəti  və  onların 
qəbul şərtlərilə; 

 
Müqavilə baglayanların olduğu yerlə; 

  Yüklərin nəql edilmə vasitəsilə; 

  Hüquqi şəxslərin maliyyə vəziyyəti ilə.  
Hesablaşma  formalarının  seçiminə  hesabat  işlərinin 
aparılmasının  müəyyənləşdirilmiş  qaydalarına  müvafiq  olaraq 
bank  tərəfindən  nəzarət  edilməlidir.  Bank  müştərilərinə 
hesablaşma formasını seçərkən onların maksimal dərəcədə sürətli 
olması  zərurətinə,  sənəd  dövriyyəsinin  sadələşdirilməsinə, 
kontragentlər 
arasında 
vəsaitlərin 
qarşılıqlı 
yenidən 
bölüşdürülməsinin  istisna  olunmasına  əməl  etməli  olduqlarını 
məsləhət görməlidir.  
Məsələn,  qəbul-təhvil  sənədləri  üzrə  qəbul  olunmuş  mal-
material  dəyərlilərinə  görə  eyni  və  başqa  şəhərin  hesablaşmaları 
və  ya  onların  həyata  keçirilməsi  bir  gündən  artıq  olarsa,  ödəniş 
tapşırıqları  və  ya  qəbz  kitabçalarının  qəbzləri  ilə  rəsmiləşdirilir. 

---

 
 
 
 
83 
Mal-material  qiymətlilərinin  daimi  tədarükü  və  xidmətlərin 
göstərilməsi  planlı  ödəniş  hesablaşmalarının  tətbiq  olunma 
imkanlarını qabaqcadan təyin edir.