Dərs vəsaiti Azərbaycan Respublikası təhsil nazirinin 25 fevral 2010-cu IL tarixli 235

2.  Planlı  ödənişlər  qaydasında  hesablaşmalar.  Müasir 
iqtisadi  ədəbiyyatda  planlı  ödənişlər  qaydasında  hesablaşmalar 
şərhinə  yanaşmalar  müxtəlifdir.  Çox  vaxt  bu  hesablaşmalar 
ödəniş  tapşırıqları  ilə  hesablaşmaların  bir  növü  kimi  nəzərdən 
keçirilir,  çünki,  məhz  bu  sənəd  planlı  ödəniş  hesablaşmalarında 
istifadə  olunan  ödəniş  sənədinin  əsas  növüdür.  Lakin  bu,  heç  də 
planlı 
ödəniş  hesablaşmaları  zamanı  digər  hesablaşma 
sənədlərinin  (qəbz,  veksellərin)  istifadə  oluna  bilməməsi  demək 
deyil.  
Beləliklə,  mal  göndərənlərlə  alıcılar  arasında  daimi  mal 
göndərmələr  zamanı  onlar  arasında  hesablaşmalar  müqavilə 
əsasında  ödəniş  tapşırıqları  ilə  hesablaşmanın  istifadə  olunması  ilə 
planlı ödənişlər qaydasında yerinə yetirilə bilər.  
Müqavilə şərtləri üzrə mal göndərən uyğunlaşdırılmış mal 
göndərmə  cədvəlinə  müvafiq  olaraq  məhsulu  alıcıya  müəyyən 
olunmuş  ölçü  və  müddətdə  göndərməyi  öhdəsinə  götürür.  Alıcı 
isə müqavilə ilə müəyyən olunmuş müddət ərzində (hər gün və ya 
dövri  olaraq)  ödənişlərin  dövriliyinə  və  tədarüklərin  planlı 
həcminə  müvafiq  olaraq  planlı  ödənişləri  yerinə  yetirməyi 
öhdəsinə götürür.  
Planlı ödəniş hesablaşmasına keçərkən tərəflər hesablaşma 
dövrlərinin  müddətini,  ödəniş  köçürülmələrinin  müddətini, 
ödənişlərin hansı hesabdan hansı hesaba köçürülməsini, yoxlama 
müddətini  və  hesablaşmanın  sona  çatdırılma  qaydasını  qeyd 

---

 
 
 
 
85 
etməklə  sövdələşmə  kontragentinin  rekvizitləri  olan  razılıqların 
surətini onlara xidmət göstərən banklara göndərirlər.  
Hər  bir  planlı  ödəniş  üzrə  banka  ayrıca  sənəd  -  alıcı 
tərəfindən  yazılan  ödəniş  tapşırığı  yazılıb  verilir.  Hər  ay  ödəniş 
edilmə düzgünlüyü, onların faktiki göndərilmiş məhsulların və ya 
göstərilmiş xidmətlərin dəyərinə müvafiqliyi yoxlanılır. Müqavilə 
ilə  təyin olunmuş iştirakçılardan biri  hesablaşma münasibətlərinə 
nəzarət  edir.  Yenidən  hesablaşma  əməliyyatları  hesablaşmaların 
dəqiqləşdirilməsindən asılı olaraq ayrıca ödəniş tapşırığı ilə (əskik 
ödəmə zamanı) və ya gələcəkdə ediləcək ödənişlərin (artıq ödəmə 
zamanı)  hesabına  fərqlərin  daxil  edilməsi  ilə  yerinə  yetirilir. 
Planlı ödənişlər məhsulun göndərilməsi ilə pul vəsaitlərinin daxil 
edilməsi arasındakı zaman fərqini minimuma endirir, hesablaşma 
texnikasını  sadələşdirir,  tərəflərə  öz  pul  dövriyyəsini  daha  dəqiq 
tənzimləmək  imkanı  verir.  Bu  hesablaşma  formasının  uğurlu 
tətbiqi  üçün  vacib  şərtlərdən  biri  sabit  maliyyə  durumu  və 
sövdələşmə iştirakçıları arasında əlaqələrin olduqca sıx olmasıdır.