Dərs vəsaiti Azərbaycan Respublikası təhsil nazirinin 25 fevral 2010-cu IL tarixli 235

 
9.2. Qiymətli metallarla bank əməliyyatlarının 
xüsusiyyətləri 
 
Banklar  qiymətli  metallarla  əməliyyatları  metal  hesabları-
nın  açılması  ilə  həyata  keçirir.  Metal  hesabları  banklar  da  daxil 
olmaqla  fiziki  və  hüquqi  şəxslər  üçün  açılır.  Qiymətli  metalların 
qorunması  üçün  banklar  məsuliyyətli  qorunma  şərtilə  metal 
hesabları açır. Müştəridən saxlanmaq üçün alınmış qiymətli metallar 
bankın cəlb edilmiş vəsaiti hesab edilmir və onun öz adından və öz 
hesabına yerləşdirilə bilməz.  
Qiymətli  metalların  yerləşdirilməsi  üçün  cəlb  edilməsi  və 
əməliyyatların  həyata  keçirilməsinin  təmini  səbəbilə  banklar 
nağdsız  metal  hesabları  açır.  Həmin  qiymətli  metallar  metal 
kütləsinin  kəmiyyət  xüsusiyyətinə  və  dəyərli  balans  qiymətinə 
malikdir.  Nağdsız  metal  hesabları  müqaviləsində  bu  hesab  üzrə 
aparılan  əməliyyatlar,  hesaba  yerləşdirmə  şərtləri  və  qiymətli 
metalların  hesabdan  qaytarılması,  eləcə  də  hesabın  aparılması, 
qiymətli  metalların  fiziki  formada  hesabdan  verilməsi  və  hesaba 
daxil  edilməsi  zamanı  fərdi  xüsusiyyətlərinin  dəyişilməsi  və 
nağdsız metal hesabında olan metal kütləsinin bu hesabdan fiziki 
formada  qaytarılmalı  olan  metal  kütləsindən  fərqləndirilməsi  ilə 
əlaqədar 
məbləğlərin 
ödənilmə 
həcmi 
və 
qaydası 
müəyyənləşdirilir.  Banklar  müxtəlif  növdə  nağdsız  metal 

---

 
 
 
 
168 
hesablarının  açılmasını  həyata  keçirir:  müştəri  hesabları,  o 
cümlədən,  bankların  müxbir  hesabları,  eləcə  də  müştərilərə 
verilmiş qiymətli metallarla əks olunmuş istiqraz hesabı.  
Nağdsız  metal  hesabları  üzrə  qiymətli  metalların  köçü-
rülməsi  ilə  əlaqədar  əməliyyatların  aparılması  üçün  banklar 
müxbir  münasibətləri  qurmaq  hüququna  malikdir.  Qiymətli 
metalların  nağdsız  metal  hesablarına  cəlb  edilməsi  və 
yerləşdirilməsi,  qiymətli  metalların  digər  nağdsız  metal  he-
sablarından  köçürülməsi,  qiymətli  metalların  nağdsız  metal 
hesabına  daxil  edilməsi,  eləcə  də  müştəriyə  satılmış  qiymətli 
metalların və  ya bank tərəfindən  əldə edilmiş qiymətli metalların 
qəbul  edilməsi  yolu  ilə  həyata  keçirilə  bilər.  Qiymətli  metalların 
müştərilərin  nağdsız  metal  hesablarından  çıxarılması  qiymətli 
metalların  digər  nağdsız  metal  hesablarına  köçürülməsi,  qiymətli 
metalların  fiziki  formada  hesabdan  çıxarılması,  eləcə  də  hesabda 
olan  qiymətli  metalların  alqı-satqı  əməliyyatlarının  həyata 
keçirilməsi yolu ilə mümkündür.  
Qiymətli  metallarla  borclar  qiymətli  metalların  müştəriyə 
fiziki  formada  təqdim  edilməsi  və  ya  müqavilə  ilə  müəyyən 
edilmiş  müddətin  bitməsinədək  qiymətli  metalların  tədarük 
olunması  öhdəliyinin  müqabilində  nağdsız  metal  hesablarına 
köçürülməsi  vasitəsilə  təqdim  edilir.  Qiymətli  metallarla  borc 
məbləğinin  ödənilməsi  qiymətli  metalların  fiziki  tədarük 
formasında  və  ya  qiymətli  metalların  borcalanın  nağdsız  metal 
hesablarından köçürülməsi yolu ilə həyata keçirilir. Nağdsız metal 
hesablarına,  komissiya  haqqlarına  və  nağdsız  metal  hesablarının 
aparılması  ilə  əlaqədar  olan  digər  haqqlara  hesablanmış  faizlər 
Azərbaycan  Respublikası  valyutasında  hesablanır  və  ödənilir. 
Lakin  nağdsız  metal  hesabları  üzrə  faizlər  qiymətli  metallarla  da 
ödənilə  bilər,  bu  isə  bank  və  hesab  sahibi  arasında  imzalanmış 
müqavilədə razılaşdırılmalıdır.  
Mərkəzi Bank qiymətli metallarla aparılan əməliyyatlara -
aşağıdakı nəzarəti həyata keçirir:  

---

 
 
 
 
169 
1.  Qiymətli  metallarla  bank  əməliyyatlarının  keçirilməsi 
zamanı  banklar  qiymətli  metalların  manatla  dəyər-
ləndirilməsi  tələbləri və  öhdəliklərinin  nisbətinə  nəzarət 
etməlidir. 
Daha 
doğrusu, 
qiymətli 
metallarla 
əməliyyatlar  üzrə  açıq  mövqeyə  malik  olmalıdır.  Açıq 
mövqenin  tənzimlənməsi  qaydası  Mərkəzi  Bank 
tərəfindən müəyyənləşdirilir.  
2.  Banklar qiymətli metallarla bank əməliyyatlarını nağdsız 
metal  hesabları  vasitəsilə  yalnız  qiymətli  metallarla 
əməliyyatlar  üzrə  açıq  mövqenin  Mərkəzi  Bank 
tərəfindən  müəyyənləşdirilmiş  limitinin  olması  zamanı 
həyata keçirir.  
3.  Mərkəzi  Bank  qiymətli  metallarla  əməliyyatların  müha-
sibat  uçotunun  aparılması,  qiymətli  metalların  he-
sablanması  hesablarının  yenidən  qiymətləndirilməsi 
qaydası,  hesabat  forması,  onun  verilmə  qaydası  və 
müddəti  üçün  vahid  qayda  müəyyənləşdirir,  eləcə  də 
qiymətli  metallarla  əməliyyatlar  üzrə  bankların  digər 
fəaliyyət  normativlərini  müəyyən  edir  və  onların  yerinə 
yetirilməsinə nəzarət edir.  
4.  Mərkəzi Bank qiymətli metalların bank tərəfindən qəbul 
edilməsi,  saxlanması  və  verilməsi  qaydalarını  müəyyən 
edir.  
5.  Bank  tərəfindən  Mərkəzi  Bankın  tələblərinin  pozulması 
zamanı  banka  qarşı  «Azərbaycan  Respublikasının 
Mərkəzi  Bankı  haqqında»  qanunda  nəzərdə  tutulmuş 
tədbirlər həyata keçirilir.  
Mərkəzi  Bankın  tələblərinin  yerinə  yetirilməməsi  qiymətli 
metallarla  əməliyyatlar  aparılmasına  verilmiş  lisenziyanın  geri 
alınmasına  səbəb  ola  bilər.  Qiymətli  metallarla  əməliyyatlar 
aparılması  üçün  bank  Mərkəzi  Bankdan  lisenziya  almalıdır. 
Maliyyə  Nazirliyi  ilə  razılıq  əsasında  Mərkəzi  Bank  qiymətli 
metallarla  əməliyyat  aparılması  üçün  “xüsusi  səlahiyyətli 

---

 
 
 
 
170 
kommersiya  bankı”  statusunu  əldə  etmiş  olur.  Bu  tip  bank 
aşağıdakı əməliyyatları həyata keçirə bilər: 
  Xüsusi  səlahiyyətli  banklar,  Mərkəzi  Bank,  sənaye 
istehlakçıları,  investorları  ilə  həm  öz  hesabına,  həm  də 
müştərilərin  hesabına  qızıl  və  gümüş  külçələrinin  alqı-
satqı sövdələşmələri; 
  Beynəlxalq  Bank  təcrübəsinə  müvafiq  olaraq  açılmış 
xüsusi  hesablar  üzrə  qızıl  və  gümüş  külçələrlə  əmə-
liyyatlar; 
  Girov predmetinin xüsusi səlahiyyətli banklar vasitəsilə 
satılması  şərtilə  qızıl  və  gümüş  külçələri  ilə  girov 
əməliyyatları;