Dərs vəsaiti Azərbaycan Respublikası təhsil nazirinin 25 fevral 2010-cu IL tarixli 235

7.  Aksept  hesablaşma  forması.  Aksept  hesablaşma 
forması  ilə  hesablaşmanın  mənası  vəsait  alanın  ona  xidmət 
göstərən  banka  məbləğin  bank  vasitəsi  ilə  alıcıya  ödənilməsi 
haqqında  ödəyiciyə  olan  tələbdən  ibarət  hesablaşma  sənədini 
təqdim etməsi kimi başa düşülür.  

---

 
 
 
 
92 
Ödəniş  tələbinə  göndərilən  malın  xüsusiyyətindən  (malın 
adı,  miqdarı,  qiymət  və  dəyəri)  ibarət  mal-nəqliyyat  sənədləri 
əlavə  edilməlidir.  Bu  rekvizitlərdən  başqa  mal  göndərən  tələbdə 
həmçinin,  müqavilənin  tarix  və  nömrəsini,  göndərilmə  tarixini, 
mal-nəqliyyat sənədlərinin nömrələrini, məhsul alıcının nümayəndəsi 
tərəfindən  yerində  qəbul  edilərsə,  qəbul-təhvil  aktlarını,  göndərilmə 
vasitəsini göstərməlidir.  
Akseptin  xronoloji  ardıcıllığından  və  ödənişin  edilmə-
sindən asılı olaraq akseptlər iki yerə bölünür: 
1. ilkin,  
 2. sonrakı akseptlər.  
Tərəflər  arasında  bağlanmış  müqavilə  üzrə  ilkin  aksept 
təyin olunubsa, tələbin yuxarı hissəsində kənarlarda möhür və  ya 
“İlkin  aksept”  yazısı  qeyd  edilir.  İlkin  aksept  şərtlərində  ödəniş 
tələbi  akseptin  daxil  olduğu  əməliyyat  günü  ərzində  (müsbət 
aksept  zamanı)  və  ya  aksept  müddəti  bitdikdən  sonra  növbəti  iş 
günündə  (tələbin banka  daxil  olduğu gün nəzərə  alınmamaqla üç 
gün) ödənilir.  
Sonrakı  aksept  zamanı  ödəniş  ödəyicinin  bankına 
tələblərin  daxil  olmasından  asılı  olaraq  əməliyyat  günü  ərzində 
yerinə  yetirilir.  Bir  sıra  hallarda  mənfi  aksept  ardıcıl  olaraq 
ödənişdən sonra edilir. Bank tələblərin daxil olduğu günü nəzərə 
almamaqla  üç  iş  günü  ərzində  akseptdən  imtinanı  qəbul  edir. 
Akseptdən  imtina  haqqında  məlumatın  daxil  olduğu  gün  ödəniş 
məbləği həmin məbləğin ödəyicisinin hesabında bərpa olunur.  
Aksept  ödəyicinin  ödəniş  sənədlərinin  ödənilməsinə 
razılığıdır. Aksept müsbət və mənfi növlərə ayrılır. Müsbət aksept 
dedikdə,  ödəyicinin  ödənişi  etməsinə  razılığı  haqqında  bankın 
yazılı bildirişi nəzərdə tutulur. Bildirişin müəyyən müddət ərzində 
olmaması  akseptdən  imtina  deməkdir.  Mənfi  aksept  zamanı 
ödəyicinin  müəyyən  müddət  ərzində  susması  ilə  ödənişə  razılıq 
verilir, akseptdən imtina halı yazılı surətdə rəsmiləşdirilir.  
Hesablaşma  prosesinin  maksimal  dərəcədə  sürətlən-
dirilməsi  və  sənəd  dövriyyəsinin  azaldılması  üçün  sonrakı  mənfi 

---

 
 
 
 
93 
aksept daha səmərəlidir, bu isə ölkəmizdə nağdsız hesablaşmanın 
bu 
formasının 
geniş 
surətdə 
istifadə 
olunmasına 
təsir 
göstərmişdir.  
Hazırda ödəniş tapşırıqları ilə hesablaşma məhdud sahədə, 
məsələn,  ödəniş  tələblərinin  akseptsiz  ödənişi  zamanı  tətbiq 
olunur. Ölçü cihazlarının (qaz, su, elektrik enerjisi, istilik enerjisi 
və  s.  görə)  və  ya  mövcud  tariflərin  (telefona  görə  abunə  haqqı, 
tikintiyə  görə  icarə  haqqı  və  s.  )  göstəricilərinə  müvafiq  olaraq 
yazılmış  ödəniş  tələbləri  ödəyicinin  hesabından  aksept  olmadan 
ödənilir.  
Bu  hesablaşma  forması  zamanı  sövdələşmənin  yerinə 
yetirilməsinin  vacib  şərtlərindən  biri  də  odur  ki,  mal  göndərən 
normativ  aktlarda  dəqiq  qeyd  olunmuş  müəyyən  müqavilə 
müddəalarına  riayət  etmədikdə,  ödəyicinin  ödəniş  tələbinin 
akseptindən (tam və ya qismən) imtina etmək hüququ var.  
Mal sənədlər əsasında qəbul olunarsa, “sifariş olunmayıb” 
və  ya  “müqavilə  şərtləri  pozulub”  kimi  əsaslar  üzrə  akseptdən 
imtina bank tərəfindən qəbul olunmur.  
Ödəyici  ödəniş  tələbinin  akseptindən  istənilən  imtina 
haqqında  səbəbini  və  imtina  olunmuş  malları  dəqiq  göstərməklə 
banka  və  mal  göndərənə  dəqiq  məlumat  verməlidir.  Malların 
keyfiyyətsizliyi,  kompleksdə  olmaması,  aşağı  növdən  olması  və 
ya  qablaşdırmanın  lazımi  səviyyədə  olmaması  səbəbindən  ondan 
imtina  edilərkən  akseptdən  imtina  haqqında  ərizədə  keyfiyyət 
üzrə qəbul aktının, nəzarət orqanının əmr və ya bildirişinin nömrə 
və  tarixi  göstərilməlidir.  Qəbul  aktının  bir  nüsxəsi  akseptdən 
imtina haqqında ərizənin göndərildiyi gündən gec olmamaqla mal 
göndərənə qaytarılmalıdır .  
Yuxarıda  qeyd  edilən  variantlardan  başqa  müqavilələrdə 
xüsusi  nəzərdə  tutulmuş  hallarda  akseptdən  tam  və  ya  qismən 
imtina  mümkündür.  Bu  zaman  ödəniş  sənədinin  ödənilməsindən 
imtina  ərizəsində  müqavilənin  həmin  bəndinə  istinad  edilməsi 
tələb  olunur.  Bankın  öhdəliklərinə  akseptdən  imtina  qaydasına, 
müddət  və  əsaslılığına  nəzarət  daxildir.  Akseptdən  imtina 

---

 
 
 
 
94 
ərizəsində  göstərilən  səbəblər  normativ  aktlara  və  müqavilələrə 
müvafiq olmadıqda bank imtinanı icraya qəbul etməməlidir.  
Ödəyicinin ödəniş tələbinin akseptindən tam və ya qismən 
imtinasının  əsaslı  olmasına  dair  mübahisələr  yarandıqda,  bu 
mübahisələr  iqtisad  məhkəməsi  və  ya  digər  iqtisadi  nəzarət 
qurumları tərəfindən araşdırılır.