Dərs vəsaiti Azərbaycan Respublikası təhsil nazirinin 25 fevral 2010-cu IL tarixli 235

 
 
 
  
 
 
 
 

---

 
 
 
 
107 
FƏSİL 4. BANKLARIN LİZİNQ VƏ FAKTORİNQ 
ƏMƏLİYYATLARI 
  
4. 1. Lizinq əməliyyatı 
 
 Dünya  təcrübəsində  «lizinq»  termini  uzunmüddətli  is-
tifadə  üçün  malların  icarəsinə  əsaslanan  müxtəlif  sövdələşmə 
növlərini  bildirmək  üçün  istifadə  edilir.  İcarə  müqaviləsinin 
bağlanma  müddətlərindən  asılı  olaraq  üç  növdə  icarə 
əməliyyatları fərqləndirilir: 

 
qısa müddətli icarə (rentinq) - bir gündən bir ilə kimi olan 
müddət; 

 orta  müddətli  icarə  (hayrinq)  –  bir  ildən  üç  ilə  kimi  olan 
müddət; 

 uzun müddətli icarə (lizinq) – üç ildən 20 ilə və daha çox 
müddətə.  
Lizinq  anlayışı  ­  müqavilə  müddəti  ərzində  icarəyə  verən 
tərəfindən  istehsalatda  istifadə  üçün  alınmış,  həmin  əşyaya  olan 
mülkiyyət hüququnu özündə saxlamaqla maşın və avadanlıqların 
müqavilə  ilə  uzun  müddətə  icarəsi  kimi  başa  düşülür.  Bundan 
başqa,  lizinq  –  üçüncü  şəxs  üçün  əmlak  əldə  edən  və  ona  uzun 
müddətli  icarəyə  verən  ixtisaslaşdırılmış  (lizinq)  şirkətin 
vasitəsilə 
əsas 
fonda 
vəsait 
yerləşdirməsinin 
maliyyələşdirilməsinin  xüsusi  forması  mənasını  verir.  Beləliklə, 
lizinq  şirkətləri  faktiki  olaraq  icarədara  «kredit»  verirlər.  Buna 
görə  də  lizinqi  bəzən  «kredit-icarə»  adlandırırlar.  Alqı-satqı 
müqaviləsində  mala  olan  mülkiyyət  hüququ  satıcıdan  alıcıya 
keçir,  lizinqdə  isə  icarə  predmetinə  mülkiyyət  hüququ  icarəyə 
verəndə  qalır,  lizinq  əldə  edən  isə  ancaq  müvəqqəti  istifadə 
hüququna  sahib  olur.  Lizinq  müqaviləsi  bitən  zaman  lizinq  əldə 
edən  obyekti  razılaşdırılmış  qiymətə  ala,  lizinq  müqaviləsinin 
vaxtını  uzada  və  ya  müqavilə  müddəti  başa  çatdıqda  avadanlığı 
sahibinə qaytara bilər. Həmçinin lizinqin icarədən bu kimi fərqləri 
var: 

---

 
 
 
 
108 
1.  İcarədardan  fərqli  olaraq  lizinq  alan  əmlakın  sığortasını, 
onun texniki xidmət haqqını və əmlakın məhv olma və ya 
korlanması zamanı mülkiyyətçinin zərərini ödəyir; 
2.  Lizinq  sövdələşməsi  üzrə  lizinq  obyektində  qüsur  aşkar 
edildiyi  halda  lizinq  alan  lizinq  verənə,  avadanlığı  təchiz 
edən tərəfə öz etirazını bildirir.  
Bununla  əlaqədar  lizinq  sövdələşməsinin  müddəti  ilə 
paralel  olaraq  avadanlığın  texniki  xidmətinə  görə  təchizatçının 
zəmanəti  də  nəzərdə  tutulur.  İqtisadi  nöqteyi  nəzərdən  lizinq 
avadanlığın  satışını  təqdim  etməyə  görə  kreditə  bənzəyir.  Kredit 
verilən  zaman  borc  alan  əsas  fonda  müəyyən  edilmiş  müddətdə 
borcun  ödənilməsi  üçün  ödənişlər  edir.  Bu  zaman  bank  kreditin 
qaytarılmasının  təminatı  kimi  borc  tam  ödənilənə  kimi  kredit 
verilmiş  obyektə  mülkiyyət  hüququnu  özündə  saxlayır.  Lizinq 
zamanı  icarədar  ancaq  müqavilə  müddəti  bitdikdə  və  icarəyə 
götürdüyü  əmlakın  dəyərini  tam  ödənikdikdən  sonra  icarəyə 
götürülmüş  əmlakın  sahibi  olur.  Belə  ki,  belə  oxşarlıq  ancaq 
maliyyə  lizinqi  üçün  xarakterikdir.  Lizinqin  digər  növü  olan 
operativ lizinq avadanlığın klassik icarəsi ilə müşahidə olunur. Öz 
hüquqi  formasına  görə  lizinq  sövdələşməsi  investisiya 
dəyərlərinin  uzun  müddətli  icarəsinin  özünəməxsus  növüdür. 
Lizinq əməliyyatının daha dəqiq müəyyənləşdirilməsi təcrübi əhə-
miyyətə  malikdir;  belə  ki,  onu  qanuna  müvafiq  qaydada  rəsmi-
ləşdirmədikdə,  o,  lizinq  sövdələşməsi  hesab  oluna  bilməz, 
əməliyyat  iştirakçıları  üçün  bir  sıra  mənfi  maliyyə  nəticələrinə 
səbəb ola bilər.