Dərs vəsaiti Azərbaycan Respublikası təhsil nazirinin 25 fevral 2010-cu IL tarixli 235
Fərdi şəxslərə fərdi bank xidmətinin təşkili
Yüklə 1,92 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 11.3. Fərdi şəxslərə fərdi bank xidmətinin təşkili
(«Private Bankinq») Private banking – fiziki şəxslərə fərdi bank xidmətlərinin göstərilməsidir. Bu XVII əsrin sonlarında – XVIII əsrin əv- vəllərində Qərbi Avropa ölkələrində yaranmışdır. Tədricən o, yüksək səviyyədə etibarlılıq və yığcamlılıqdan ibarət olan xüsusi instituta çevrilmişdir. Bir çox banklar yüzilliklər ərzində zəngin ailələrin kapitallarını idarə edirdi. Burada private bankinq-in iki əsas prinsipi inkişaf etmişdir: kapitalın mövcudiyyət müddətinin artırılması, nəsildən-nəsilə ailənin maliyyə sabitliyinin təmin edilməsi və bank ilə müştəri arasındakı münasibətlərdə maksimum etibar. Private banking çərçivəsi təcrübəsində fiziki şəxs olan müştəriyə onun aktivlərinin idarə edilməsi ilə məşğul olan bank meneceri təhkim edilir. Xaricdə bu xidmətin qərb nümunələri tətbiq edilir, lakin, bu xidmət sektorunun inkişaf etmiş iqtisadiyyata malik ölkələrdə və bizdə inkişaf səbəbləri müxtəlif idi. Məsələn, ABŞ-da təklif edilən xidmətlərin müxtəlifliyi və keyfiyyətinə xüsusi diqqət yetirilirdi. Bizdə isə banklar məlumataların məxfiliyini daha çox qiymətləndirirdi. İnsana onun menecerinin təhkim edilməsi üçün «kritik minimum» məbləği də fərqli idi. Zəngin müştəriyə bank xidmətinin göstərilməsinin hamı tərəfindən qəbul edilmiş nümunəsi private banking xidmətlərini təklif edən İsveçrə fərdi bankıdır. Demək olar ki, son illər ərzində private banking respublikamızda geniş inkişaf etmişdir. İsveçrədə fərdi banklar XVIII əsrin ortalarında yaran- mışdır. Bu zaman təsisçi-fiziki şəxslər öz kapitallarını bank fəaliyyətinin həyata keçirilməsi üçün birləşdirmişdir. «Fərdi bank» anlayışı özü bankın yalnız fərdi müştərilərə xidmət 183 göstərməsi səbəbindən deyil, bankın fərdi şəxslərə mənsub olması səbəbindən yaranmışdır. Təsisçilərin yanına onlara öz pullarını verən müştərilər gəlirdilər. Bank səhmdarları isə bu yatırımlara görə bütün əmlakı ilə cavab verirdi, ona görə tam məsuliyyət daşıyırdılar. Hal-hazırda İsveçrə fərdi bankları öz öhdəlikləri üzrə məhdud məsuliyyət daşımır. Lakin onlar əvvəlki kimi zəngin in- sanların ailəvi maliyyə işləri ilə məşğul olur. Bir qayda olaraq, İsveçrə fərdi bankı illik üzvlük haqlarına malik olan bir struktur kimi yaradılmışdır. Əksər hallarda bu növ kredit təşkilatları zəngin ənənələrə malikdir. Bəzən eyni bir bankda iki üç ailə nəslinə xidmət göstərilir. Azərbaycan təcrübəsində «fərdi bank» termini istənilən qeyri-dövlət bankı kimi qəbul edilir. «Klassik İsveçrə fərdi bankı» anlayışı nə deməkdir? Burada müştəri – təsisçilər də fərdi şəxslərdirlər. Müasir Azərbaycanda bunun hələki analoqu olmamışdır. Təbii ki, təsisçilərin fiziki şəxslərdən ibarət olduğu banklar da mövcuddur, lakin bu zaman banklar universal hesab olunur: onlar həm fiziki şəxslərə, həm də şirkətlərə xidmət göstərir. Azərbaycanda private banking bəzi universal bankların «ən varlı müştərilər üçün» VİP xidməti olaraq yaranmışdır. Lakin son illər bu təcrübə bank fəaliyyəti istiqamətində inkişaf etmişdir. Təbii ki, private banking anlayışı altında İsveçrədə olduğu kimi Azərbaycanda da fərdi zəngin müştərilərə fərdi xidmət göstərilməsi bank xidmətləri və məhsullarının toplusu başa düşülür. Yalnız bəzi banklar maliyyə planlaşdırılması xidmətlərini də göstərə bilər, bu isə imkanlı müştəriyə təklif edilən bütün bank məhsullarını vahid kompleksdə birləşdirir. Fərdi bankların əsas fərqli cəhəti ondan ibarətdir ki, artıq xidmət göstərilmiş müştərilərə tövsiyyələr verməli, müştərilərin axtarışı ilə məşqul olmalı və şəxsi kapitalın peşəkar şəkildə və risksiz idarə edə biləcəyini təsdiq etməlidir. 184 Milli fərdi banklar bir müddətdir ki yaranmışdır, o iki yüz illik tarixə malik deyildir. Axı, bizim banklarda əməkdaşların yüksək peşəkarlığından başqa yerli müştəriləri də vardır. Həmyerlilər bankın ən yaxşı müştəriləridir. Onlar banka bağlıdırlar, öz üzərinə götürdükləri öhdəlikləri yerinə yetirİrlər. Private banking bütöv xidmətlər paketidir. Bura daxildir: bank hesabları, plastik kartlarla aparılan müxtəlif əməliyyatlar, fərdi vergi planlaşdırılması və maliyyə kosaltinqi üzrə xidmətlər, investisiya-bank xidmətləri, müştəri aktivlərinin idarə edilməsi, fərdi mülkiyyətin idarə edilməsi. Əlbəttə ki, müştəri bütün bu xidmətləri ayrılıqda da əldə edə bilər. Lakin onların maliyyə planlaşdırılması çərçivəsində birləşdirilməsi daha səmərəlidir. Maliyyə planı sxematikdir – müştərinin bir neçə il öncəki gəlir və xərclərin siyahısından ibarətdir. Həmin siyahıda müştərinin vergi öhdəlikləri, vərəsənin qorunması, vərəsə qoyulmuş mülkiyyətin idarə edilməsi, aktivlərin idarə edilməsi də nəzərə alınır. Mühasibat dili ilə desək, maliyyə planlaşdırılması müştərinin aktiv və passivlərinin şəxsi balansının tərtib edilməsi deməkdir. (Bu qərbdə «profit and losses» termini ilə ifadə edilir). Maliyyə planı müsbət və mənfi pul axınlarının bərabər şəkildə bölünməsi- nin təsvirini verir, müştərinin nə vaxt kredit götürməsinin daha əlverişli olduğunu, azad pul vəsaitlərini nə vaxt yatırmağı proqnozlaşdırmağa imkan verir. Maliyyə planında vəziyyət dəyişildikcə dövrü olaraq düzəlişlər edilir. Beləliklə, maliyyə planlaşdırılması – müştərinin kapita- lının idarə edilməsi zamanı kompleks həll yoludur, private ban- king-in daha yüksək səviyyəsidir. İsveçrədə bu tip xidmət «family office» adlanır. Müştəri yalnız özü üçün maliyyə planlaşdırılması sifarişi verir, onun çərçivəsində də bank məhsulları kompleksini əldə etmiş olur. Yüklə 1,92 Mb. Dostları ilə paylaş:
|