Dərs vəsaiti Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirinin

Sahibkar və səhmdarlar dividend əldə etmək məq­sə­­di ilə müəssisəyə sərmayə qoyan şəxslərdir. Buna görə də onlar müəssisənin mənfəətlə işləməsinə çalışırlar.
Əgər fəaliyyət qazanclı olmursa, onlar ya müəs­si­sə­nin fəaliyyət problemini dəyişir, ya fəaliyyəti dayan­dırır, ya paylarını götürür, ya da müəssisəni satırlar.
Müəssisədə çalışan işçi qüvvəsi sərf etdikləri əmə­yin əvəzində əmək haqqı tələb edirlər. Bununla bərabər sosial müdafiə, hüquqların qo­run­ması, işin daimi olması, yüksək əmək haqqı onların diq­qət mərkəzində dayanır.
İdarəedicilər müəssisənin inkişafında, onun fəaliy­yət əldə etməsində rol oynayan əsas subyektlər hesab edi­lir­­lər. Fəaliyyət istiqamətlərinin seçilməsində, mən­fəətin əl­­də edil­məsində, müəssisənin rəqabət qabiliy­yətinin möh­­­­kəm­ləndirilməsində, müəssisənin davamlı inki­şafında, ba­­za­rın ələ alınmasında, alıcıların və isteh­lak­çıların rəğ­bə­ti­­nin qaza­nılmasında onların rolu və xidmətləri böyükdür.
Müəssisə və təşkilatların daxili mühit amillərinə əsas və dövriyyə vəsaitlərini, onun maliyyə imkanlarını aid etmək olar. Əsas vəsaitlərə istehsal binalarını, inzibati və yardımçı sahə tikililərini, maşınları, dəzgah və ava­dan­lıq­la­rı aid etmək olar. Dövriyyə vəsaitlərinə xam­mal və ma­te­rialları, yarımfabrikatları, yanacaq və enerji resurslarını mi­sal göstərmək olar. Müəssisənin maliyyə imkanlarına he­sablaşma hesabında, xəzinədə olan pul vəsaitlərini, de­bi­tor və kreditor borcların, cəlb edilmiş bank kreditlərinin həc­mi, nizamnamə kapitalının səviyyəsini və s. aid etmək olar.


6.3. SWOT və QETS modeli
Strateji idarəetmə ətraf mühitin öyrənilməsini və da­xi­li amillərin dəyərləndirilməsini, ətraf mühitin daxili mü­h­it­lə əlaqələndirilməsini vacib sayır. Bu zaman xarici mü­hit amilləri öyrənilməli, araşdırılmalı, onların təsir də­rə­cəsi müəyyən olunmalıdır.
Düzgün strategiyanın müəyyənləşdirilməsi rəh­bər­lə­rin müdrik siyasətinin nəticəsidir. Rəhbərlərin müd­rikliyi gə­ləcəkdə baş verə biləcək problemlərin qa­baq­­­cadan müəy­­­yən olunması, onların aradan qal­dırıl­ması və ya mən­­fi tə­sir­lərinin azaldılması ilə qiymət­lən­dirilir.
Strategiyanın müəyyən olunması strateji təhlillərin apa­rılmasını tələb edir. Təhlillər bütün amilləri və gedən də­yişik­likləri əhatə edir. Bu cür təhlillər marketinq fəaliy­yə­ti sferasına aid olub, strateji məqsədlər naminə apa­rılır. Marketinq strategiyası uzun müddətli satış fəaliy­yətini hə­ya­ta keçirmək, müəssisənin rəqabət qabiliyyətini artır­maq, ba­zarda mövqeləri gücləndirmək və əldə saxlamaq məq­sə­di daşıyır. Bu cür məqsədlərə nail olmaq naminə atılacaq addımları müəyyən etmək üçün təhlillərin aparılması va­cib­dir. Həmin təhlillər aşağıdakı parametrlər üzrə apa­rı­lır:

1. 
   Məhsul bazarın tələbinə cavab verirmi?
   
2. 
   Məhsulun qiyməti rəqiblərin qiymətinə nisbətdə hansı səviyyədədir?
   
3. 
   Müəssisədə innovasiya, yeni texnika və texnolo­gi­yadan istifadə olunurmu?
   
4. 
   Mövcud avadanlıqların durumu hansı səviy­yə­də­dir?
   
5. 
   Müəssisədə səmərəli planlaşdırma mövcud­dur­mu?
   
6. 
   Ölkədə material ehtiyatı kifayət qədərdirmi?
   
7. 
   Əmək kollektivi, onun əmək qabiliyyəti, bacarığı, təcrübəsi, səriştəsi, sosial vəziyyəti hansı səviyyədədir?
   
8. 
   Rəqiblərin bazara və müəssisələrə yeniliklər reak­si­yası nə səviyyədədir və s.
   

Strateji təhlillərin SWOT və GETS formaları geniş ya­­yılmışdır.
SWOT və GETS təhlilləri strateji araşdırma pro­se­sin­­də, strateji planların tərtib edilməsi zamanı apa­rı­lan təh­­lil üsüllarıdır. Bu cür təhlil üsulları müəssisənin strateji fəa­­liyyətində ona təsir edən amillərin müəyyən olunması və ətraf mühitə uyğunlaşması ilə əlaqədardır.
SWOT təhlil üsulu həm daxili, həm də xarici mühit amil­lərini öyrənir, onların müsbət və mənfi təsirlərini müəy­­yən edir. SWOT təhlilinin adı 4 sözün baş hərf­lərin­dən ibarətdir. Strenght (güclü), weakness (zəif), oppo­tu­ni­ties (im­kan­lar), threats (təhlükələr). Bu təhlil metodu adın­dan gö­rün­düyü kimi aşağıdakı suallara cavab verir:

1. 
   Biz öz güclərimizdən necə istifadə etməliyik?
   
2. 
   Bizim zəif tərəflərimiz hansılardır və onları necə inkişaf etdirməliyik?
   
3. 
   Ətraf mühitdəki imkanlardan necə bəhrələnmək la­zımdır?
   
4. 
   Baş verə biləcək təhlükələri necə dəf etməliyik?
   

Bu suallara cavab verməklə təşkilat özünün daxili imkan­la­rı­nı araşdırır, müəyyən edir, onları fəaliyyət pro­sesində səmərəli istifadəyə yönəldir. Bu üsulla müəs­sisə zəif həl­qə­­ləri aşkar edir. Onları rəqiblərin həmlələrindən qo­ru­yur, inkişaf etdirmək üçün yollar axtarır. Bundan baş­qa ət­raf­da olan imkanları dəyərləndirir, onların cəlb edil­məsi və istifadə edilməsi yollarını axtarır. Daha sonra risk­ləri müəy­yən edir, hesablayır, onlardan azad olmaq haq­qında dü­şünür.