Dərs vəsaiti Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirinin

2. Sənayeləşmə dövrü. Sənayeləşmə dövrü sənaye sahə­­l­ərinin yaranması, xırda müəssisələrin iri mü­əs­si­sə­lər­də tə­mər­­küzləşməsi, kiçik əmək kollektivlərinin böyük he­yət­lərdə bir­ləşməsi ilə əlaqədar idi. Bu dövr XVIII əsrin axır­­larından XIX əsrin axırlarınadək olan dövrü əha­tə edir­­di. Sə­­na­ye­ləş­mə dövründə idarəetmə sahəsində ye­ni prin­­­sip­lər və me­tod­lara ehtiyac yaranırdı. Bu cür prin­sip və me­tod­l­ar mürəkkəb ida­rəetmə formalarını asan­laş­dırmaq məq­­­sədini güdürdü. Ya­ranan sənaye sahə­ləri ar­tıq köhnə idarəetmə tex­no­lo­gi­ya­sı ilə idarə oluna bil­mir­di.
Sənayeləşmə dövründə idarəetmə fəaliyyəti özünün inkişafının yeni mərhələsinə qədəm qoyurdu. İri zavod və fabriklərin rəhbərləri idarəetmə təcrübəsinə sahib ol­maq­la fəaliyyətə yeniliklər gətirirdilər. Belə ki, rəhbərlər ida­rə­et­mə­ni asanlaşdırmaq üçün idarəetmə strukturunu ge­niş­­lən­di­rir, aşağı rəhbərlərin nəzarət fəaliyyətindən yararlan­ma­ğa ça­lışırdılar.
3. Sistemləşmə dövrü. Bu dövr elmi idarəetmə döv­rü­nün yaranması ilə əlaqədar olmuşdur. Sistemləşmə döv­rün­də idarəetmə bir elm kim sistemləşdi və onun funk­si­ya­ları, me­todları, prinsipləri tədqiq olunmağa başladı. İdarə­et­mə­yə elmi ya­naş­ma ilk dəfə 1911-ci ildə Fredrik Tey­lor tərəfindən həyata ke­çirilmişdir. F.Teylor “İdarə­etmə­nin prin­sipləri” kitabını yaz­mış və həmin vaxtdan idarə­et­mə bir elm kimi tanınmış­dır.
4. Müasir dövr. İdarəetmənin elmi məktəblərinin müasir dövründə bu haqda ətraflı məlumat verilir.


1.4. İdarəetmənin elmi məktəbləri

İdarəetmənin bir elm kimi formalaşıb inkişaf etmə­sin­də idarəetmə məktəblərinin böyük rolu olmuşdur. İda­rə­etmə mək­təbləri bu sahədə nəzəri biliklərin formalaş­masında, el­mi məqalələrin və əsərlərin yazılmasında, elmi təklif və töv­si­yə­lərin veril­mə­sində xüsusi rol oynamışdır. Aşağı­dakı ida­rə­etmə mək­təb­lərinin yaranıb, müəyyən tari­xi dövrləri keç­məsi idarə­etmə­nin tarixində əlamətdar hadi­sə kimi qiy­mətləndirilir:

1. 
   Elmi idarəetmə məktəbi ( 1886–1920).
   
2. 
   Klassik idarəetmə məktəbi ( 1920 – 1950).
   
3. 
   İnsani münasibətlər məktəbi ( 1930 – 1950).
   
4. 
   Müasir idarəetmə məktəbi (1950 – indiyədək).
   

Elmi idarəetmə məktəbi idarəetmə elminin yara­dı­cı­sı hesab edilir. Onun nümayəndələrindən Fredrik Uilson Tey­lor, Henri Hant, Frenk Gilbert, Lillian Gilbert və baş­qa­larını gös­tərmək olar. Elmi idarəetmə məktəbi elmin əsa­s­ını qoy­maq­la idarəetməyə dair yeni nəzəriy­yələr, elmi fi­kirlər və tək­liflər irəli sürmüşlər:

1. 
   İdarəetmə əməyi fiziki əməkdən ayrılmalıdır.
   
2. 
   Əmək fəaliyyətində iş və vaxt normalarını tətbiq et­­mək.
   
3. 
   Təşkilatlarda işçiyə artıq iş üçün mükafat vermək.
   
4. 
   Əl əməyi yüngülləşdirilməli, bundan ötrü yeni tex­­­no­loji proseslər tətbiq olunmalıdır.
   

Bundan başqa elmi idarəetmə məktəbi işdə həvəs­lən­­­dir­mə sisteminin yaradılması fikrini də irəli sürmüşdür ki, bu da istehsalın inkişafına və artım tempinə təsir amili ki­mi dəyər­ləndirilmişdir. Bu cür təkliflərin və nəzə­riy­yə­nin ya­ran­ması idarəetmənin elmi-nəzəri əsasını təş­­kil edir­di.