Dərs vəSAİTİ Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi Elmi Metodik Şurasının

Qabarıq şəkildə nəzərə çarpan qüsurlu şəraitin qısa təsviri 
Autizm və inkişaf problemlərinin yayılması
Anlayışın tərifi
Autizm 
və inkiĢaf problemlərinin yayılması ümumi 
xüsusiyyətlərə malik olan inkiĢaf narahatlıqları sayılır. Adətən üç 
yaĢında meydana çıxan autizm və inkiĢaf narahatlıqları uĢağın ünsiyyətə 
girmək, dili baĢa düĢmək, oynamaq və digər uĢaqlara qoĢulmağına 
mənfi təsir göstərən sinir problemləridir.
Autizm diaqnozu hər hansı bir fərd üç əsas sahədə sadalanan on 
altı simptomdan səkkizini nümayiĢ etdirəndə qoyulur; sosial əlaqə, 
ünsiyyət və fəaliyyət və maraqlar. UĢaq oxĢar davranıĢı nümayiĢ 
etdirəndə, lakinbu davranıĢ on altı simptodmdan səkkizdən az olanda 
mütəxəsislər inkiĢaf problemlərinin sirayət etməsi diaqnozunu qoyurlar.
Oxuculara məlumdur ki, autizm və inkiĢaf problemlərinin sirayət 
etməsi diaqnozlarının araĢdırılması beynəlxalq əqli inkiĢaf təĢkilatları 
tərəfindən nəzərdən keçirilmiĢdir. Bu dəyiĢikliklər müxtəlif qruplar üzrə 
klassifikasiya olunmalıdır.

---

178 
Xüsusiyyətlər
Autizm və sirayət edən inkiĢaf problemlərinin səbəbi məlum 
deyildir. Hal-hazırda tədqiqatçılar nevroloji zədə və beyində biokimyəvi 
narahatlıqlar adlı sahələrdə tədqiqatlar aparırlar. Bu narahatlıqlar heç də 
psixoloji faktorların təsiri ilə yaranmır.
AĢağıda sadalanan xüsusiyətlərin bəzisi və ya hamısı yumĢaq 
formadan ciddi formaya qədər eĢidilən narahatlıq problemləri kimi 
müĢahidə edilə bilər.
 Ünsiyyət problemləri: istifadə etmə, yaxud dilin baĢa düĢülməsi. 
 Ġnsanlar, əĢya və hadisələrlə əlaqədar çətinliklər. 
 Oyuncaqlar və digər əĢyalarla davranıĢ qəribəliyi. 
 Mövcud qayda, yaxud ətraf mühitdə dəyĢiklik baĢ verdikdə, 
yaranan çətinliklər. 
 Təkrarlanan bədən hərəkətləri, yaxud davranıĢ nümunələri. 
Autizm və ya sirayətedici inkiĢaf probleminə malik olan uĢaqlar 
ən müxtəlif bacarıq və vərdiĢlərə, təfəkkürə və davranıĢa malik olurlar. 
Bəzi uĢaqlar danıĢmır; digər uĢaqlar isə məhdud dil qabiliyyətinə malik 
olur və onlar tez-tez eyni cümlələri təkrar edirlər. Bunlara nisbətən 
inkiĢaf etmiĢ dil qabiliyyətinə malik olan uĢaqlar müəyyən mövzulardan 
istifadəyə meylli olurlar. Autizm, yaxud sirayətedici inkiĢaf 
problemlərinə malik olan fərdlər səs-küyə dözümsüzlük kimi problemlər 
də nümayiĢ etdirə bilərlər.