Xüsusiyyətləri
Sensor-inteqrasiya əsas etibarilə üç hissin üzərinə yönəldir:
toxunma, vestibülar və qavrayıĢ. Bu hisslərin bir-biri ilə daxilən
əlaqələnməsi doğuĢdan sonra formalaĢır və uĢaq yetkinləĢdikcə,
müəyyən inkihaf prosesi keçir. adı çəkilən üç hissiyyat təkcə qarĢılıqlı
Ģəkildə əlaqədə olmur, həm də beyindəki digər sistemlərlə münasibətə
girirlər. Demək lazımdır ki, adı çəkilən üç hissiyyat bizə gündəlik
həyatımızda təcrübə keçirmək, özümüzü ifadə etmək və müxtəlif
stimullara cavab vermək imkanı yaradır.
Duyma hissiyyatı: buraya beyinə infopmasiya ötürən dərinin
səthinin altındakı sinirlər daxildir. Bu məlumata iĢığın təması, ağrı,
temperatur və təzyiq daxildir. Bu sinirlər ətraf üçün qoruyucu rol
oynayır.
Duyğu hissinin disfunksiyası müəyyən Ģəxslərdə bir sıra ərzaq
növlərindən imtina və yaxud müəyyən paltarların geyilməsindən imtina
doğura bilər. Bu zaman uĢaq palçıqla oynamaqdan, yaxud haranısa
rəngləməkdən imtina edə bilər; bu fəaliyyət növləri əlləri çirkləndirir.
UĢaq əĢyalara bütün əli ilə yox, yalnız barmağının ucları ilə toxunduqda,
bu tipli davranıĢ da onlarda yuxarıda xatırlanan çətinlikləri yarada bilər.
Vestibülar hiss- buraya daxili qulaqdakı müvafiq toxumalar və
hərəkəti deformasiyaya uğradan və baĢın vəziyyətini dəyiĢən
yarımdairəvi kanallar daxildir.
Bu sistemin disfunksiyası iki yolla meydana çıxır. bəzi uĢaqlar
vestibülyar stimulyasiyaya qarĢı çox həssas olurlar və onlar adi
200
hərəkətlərə qarĢı qorxulu reaksiya verirlər. Onlar eyni zamanda
dırmaĢma, yaxud yüksəklikdən tullanma qarĢısında acız qalırlar.
Proprioseptiv duyğu – proprioseptiv disfunksiyanın ümumi
əlamətləri kimi uĢağın hərəkətlərində yöndəmsiz olması, yıxılmağa
meyillənməsi, hər hansı bir vəziyyətdə sabit Ģəkildə dayana bilməməsi,
nisbətən kiçik əĢyalarla təmasda ola bilməməsi və yeni hərəkət
vərdiĢlərinə öyrəĢə bilməməsi daxil edilə bilər.
Propriosepsiyanın digər ölçüsü tapĢırıq, yaxud hərəkətlərin
planlaĢdırılmasıdır.
Buraya
müxtəlif
hərəkət
vərdiĢlərinin
planlaĢdırılması və icra edilməsi daxildir. Bu sistemin müvafiq Ģəkildə
iĢə düĢə bilməsi üçün ilk öncə lazımdır ki, sensor sistemdən dəqiq
məlumatlar alınsın, sonra isə bu məlumatlar səmərəli Ģəkildə Ģərh və
təĢkil edilsin.
Tədris çətinlikləri
Ümumi Ģəkildə götürdükdə, bu üç sistemdəki disfunksiya özünü
bir çox üsullarla göstərir. UĢaqlar məlumata qarĢı ifrat dərəcədə reaksiya
verə bilərlər. Onların fəaliyyət səviyyələri ya ifrat dərəcədə yüksək, ya
da ifrat dərəcədə aĢağı olur. UĢaq ya həmiĢə hərəkətdə, ya da süst
vəziyyətdə olur. Bundan əlavə bəzi uĢaqlar bu iki ifrat vəziyyət arasında
çabalayırlar. Bu üç sistemdə disfunksiya yarananda, böyük və yaxud
incə-motor hərəkətlərinin əlaqələndirilməsi problemləri yaranır və bu da
öz növbəsində nitq, yaxud dil qüsurları yaradır. DavranıĢ baxımından
vəziyyətə asanlıqla öyrəĢə bilmir və burada özünü son dərəcə aqressiv
aparırlar.
MəĢğulluq terapevtləri və yaxud fiziki tərbiyə terapevtləri əsas
sensor inteqrasiya problemlərinin dəyərləndirilməsi və müalicəsini
yerinə yetirirlər. Terapevtin ümumi vəzifələrinə daxildir:
UĢağın mərkəzi sinir sisteminin yaxĢı təĢkil etməyə yardım
göstərən sensor məlumatla təmin edilməsi.
UĢağa qeyri-məhsuldar sensor məlumatın uyğunlaĢdırılmasında
yardım göstərilməsi.
UĢağa sensor faktlara qarĢı müvafiq reaksiya göstərmək iĢində
yardım göstərilməsi.
|