Dərs vəsaiti Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Dövlət Ġdarəçilik

Assimilyasiyanın istiqaməti 
 
Assimilyasiya istiqamətin görə iki cür olur: irəli assimilya-
siya və geri assimiliyasiya. 
a) İrəli assimilyasiya. Birinci səsin ikinci səsə təsiri nəticə-
sində yaranan assimilyasiya irəli assimilyasiya adlanır.İrəli assi-
milyasiyanın istiqaməti kökdən şəkilçiyə doğru olur: məsələn: 
Səndən — n — d == nn — sən 
Sərinlik — n — l == nn — sərinniy 
Bu misalların hamısında birinci yerdə duran səs özündən 
sonrakı səsə təsir edib onu assimilyasiyaya uğratmışdır. 
b) assimilyasiya. İkinci səsin birinci səsə olan təsiri nəti-
cəsində əmələ gələn assimilyasiyaya geri assimilyasiya deyilir. 
Geri assimilyasiyanın istiqaməti şəkilçidən kökə və ikinci sözdən 
birinci sözə tərəf olur. Məsələn: 
Dinməz-n-m-mm = dimməz
Yavaşca-ş-c == cc – yavacca 
Dilimizdə irəli assimilyasiyaya nisbətən, geri assimilyasiya 
azlıq təşkil edir. 
Assimilyasiyaya uğramış səs, təsirinə düşmüş səslə ya tam 
həmcinsləşir, ya da məxrəccə ona yaxın səsə çevrilir.

---

 
41 
Assimilyasiyanın keyfiyyəti 
Bu cəhətdən assimilyasiya hadisəsi tam və natamam olur. 
1 ) tam assimilyasiya 
Təsirə düşən səsin təsiredən səslə tamamilə həmcinsləşmə-
sinə tam assimilyasiya deyilir.Məsələn: 
Onlar—n—l== onnar
Şorlu—r –l == şorru 
Bu misallarda n səsi l səsinə, r səsi l səsinə təsir edərək onu 
tamamilə eyni məxrəcli səsə çevirmişdir. 
2 ) Natamam assimilyasiya
Təsirə düşən səsin təsiredən səslə tam həmcinsləşməsinə, ona 
yaxın səsə çevrilməsinə natamam, yaxud yarımçıq assimilyasiya 
deyilir. Məsələn:
Atlar –t– l == td – atdar 
Gözlük – z–l ==zd gözdük və s. Bu misalda l səsi m səsini və 
l səsi z səsinin düşmüş və başqa səsə çevrilmişdir.