Dərs vəsaiti Bakı Biznes Universitetinin 20 illik yubileyinə bir töhfədir
Yüklə 2 Mb. Pdf görüntüsü
|
| məsuliyyətli cəmiyyətin iştirakçıları cəmiyyətin təsis sə-
nədləri əsasında müəyyən edilmiş əmanətin dəyəri çərçi- vəsində istər öz əmanətləri üzrə öhdəliklərə və istərsə də cəmiyyətin bütün fəaliyyətinə birgə məsuliyyət daşıyır. İş- 63 tirakçılardan birinin müflisləşdiyi şəraitdə onun öhdəliklə- ri qalan iştirakçılar arasında əmanətlərə uyğun proporsio- nal qaydada bölüşdürülür. Sahibkarlıq fəaliyyətinin müasir təşkilat formasından biri də təsərrüfat cəmiyyətləridir. Təsərrüfat cəmiyyətləri- nin aşağıdakı növləri fərqləndirilir: məhdud məsuliyyətli cəmiyyətlər, əlavə məsuliyyətli cəmiyyətlər, səhmdar cə- miyyətləri, asılı cəmiyyətlər. Müasir şəraitdə sahibkarlığın ən geniş yayılmış for- malarından biri səhmdar cəmiyyətidir. Səhmdar cəmiyyət- lərinin əksəriyyəti dövlət və bələdiyyə mülkiyyətinə əsas- lanan müəssisələrin özəlləşdirilməsi yolu ilə yaradılır. Səhmdar cəmiyyəti təsərrüfat fəaliyyətini həyata keçirmək məqsədilə nizamnamə fondunu səhm buraxmaq yolu ilə formalaşdıran fiziki və ya hüquqi şəxslərin könüllü saziş əsasında yaradılan müəssisədir. Səhmdar cəmiyyəti qapalı, yaxud açıq tipli səhmdar cəmiyyəti formasında yaradılır. Səhmləri yalnız təsisçilər arasında bölüşdürülən və təsisçilərin əksəriyyətinin razılı- ğı ilə özgəninkiləşdirilən cəmiyyət qapalı tipli səhmdar cə- miyyəti hesab edilir. Səhmləri müstəqil surətdə özgəninki- ləşdirilə bilən cəmiyyət açıq tipli səhmdar cəmiyyəti hesab edilir. Dövlət əmlakına sərəncam vermək hüququna malik olan idarəetmə orqanlarının təsis etdikləri səhmdar cəmiy- yəti istisna olmaqla, səhmdar cəmiyyəti azı üç fiziki və ya hüquqi şəxs tərəfindən təsis edilir. Dövlət əmlakına sərən- cam etmək səlahiyyətinə malik olan idarəetmə orqanları- nın təsis etdikləri səhmdar cəmiyyətinin təsisçilərinin sayı məhdudlaşdırılmır. Onlar təklikdə (təkbaşına) səhmdar cə- miyyətinin təsisçiləri ola bilərlər. 64 Cəmiyyətin təsisçilərinin ümumi yığıncağında qəbul edilən nizamnamədə aşağıdakılar göstərilməlidir cəmiyyə- tin adı, tipi, hüquqi ünvanı, fəaliyyət növü, təsisçi və ya təsisçilər tərəfindən alınan səhmlərin kateqoriyası, növü, nominal dəyəri, təsisçi və ya təsisçilər tərəfindən alınan səhmlərin miqdarı səhmdarlar öz öhdəliklərini yerinə ye- tirmədikdə görülən tədbirlər; idarəetmə, nəzarət və maliy- yə-təftiş orqanlarının tərkibi və səlahiyyətləri, fondların siyahısı və onların formalaşdırılması qaydası. Səhmdar cəmiyyətinin formalaşdırılmasında dövlət müəssisəsi iştirak etdikdə Maliyyə Nazirliyinin rəyi olmalıdır. Səhmdar cəmiyyəti dövlət müəssisəsinin çevrilməsi əsasında da yaradıla bilər. Bu halda dövlət müəssisəsinin səhmdar cəmiyyətinə çevrilməsi əsaslarını parlament müəy- yənləşdirir. Cəmiyyətin nizamnamə fondunun ümumi həcmi açıq tipli cəmiyyətlər üçün 10 milyon manat, qapalı tipli cə- miyyətlər üçün isə 5 milyon manat məbləğində müəyyən edilir. Elan olunmuş nizamnamə fondunun məbləği bir il ərzində formalaşmalıdır və cəmiyyət səhmlərini dövlət qeydiyyatından keçirməlidir. Cəmiyyət nizamnamə fondunu dövlət üçün o vaxt artıra bilər ki, buraxılmış bütün səhmlər nominal dəyərdən az olmamaq şərtilə ödənilmiş olsun. Nizamnamə fondu yeni səhmlərin buraxılması, istiqraz vərəqələrinin səhmlə- rə dəyişdirilməsi və səhmlərin nominal dəyərinin artırıl- ması yolu ilə artırılır. Açıq tipli səhmdar cəmiyyəti Maliyyə Nazirliyinin müəyyənləşdirdiyi formada hər il öz fəaliyyəti barəsində kütləvi informasiya vasitələrində məlumat dərc etdirməli- dir. Dərc olunmuş məlumatın düzgünlüyünə səhmdar cə- miyyəti və onun məsul işçiləri məsuliyyət daşıyırlar. 65 Səhm bölünməzdir. Bir səhm bir neçə şəxsə məxsus olduqda səhmdarların hamısı cəmiyyət qarşısında bir şəxs kimi çıxış edirlər. Səhmlər yalnız onların dəyəri tam ödənildikdə veri- lir. Fiziki şəxslər ancaq adlı səhmlərin sahibi ola bilirlər. Cəmiyyət həmçinin imtiyazlı səhm buraxa bilər. On- ların ümumi məbləği cəmiyyətin nizamnamə fondunun 10 faizindən çox ola bilməz. Cəmiyyətin nizamnaməsində başqa hallar nəzərdə tutulmadıqda imtiyazlı səhm sahibləri səsvermə hüququna malik olmurlar. Cəmiyyətdə nizamna- mədə nəzərdə tutulmuş həcmdə ehtiyat fondu yaradılır. Ehtiyat fondunun minimum həcmi nizamnamə fondunun 15 faizindən az, maksimum həddi isə 25 faizindən çox ol- mamalıdır. Ehtiyat fondu cəmiyyətin balans mənfəətindən ayırmalar hesabına yaradılır. Ayırmaların həcmi nizamna- mədə mənfəətin 5-10 faizi həcmində nəzərdə tutulmalıdır. Cəmiyyət səhmdarların ona verdiyi əmlakın təsərrüfat fəa- liyyəti nəticəsində istehsal olunmuş məhsulun, qazanılmış gəlirin, həmçinin qanunvericilikdə yol verilən əsaslarla əl- də edilmiş əmlakın sahibidir. Səhmdarlar cəmiyyətin nizamnamə fonduna öz pay- larını bina, avadanlıq, qiymətli əşyalar, qiymətli kağızlar, torpaqdan, sudan və başqa təbii ehtiyatlardan istifadə hüquqları, pul vəsaiti, o cümlədən xarici valyuta şəklində verə bilərlər. Cəmiyyətin adi idarəetmə orqanı səhmdarların ümu- mi yığıncağıdır. Ümumi yığıncaq səsvermə hüququna malik olan səhmdarların azı 60 faizi iştirak etdikdə səlahiyyətli sayılır. |