Dərs vəsaiti Bakı Biznes Universitetinin 20 illik yubileyinə bir töhfədir
Yüklə 2 Mb. Pdf görüntüsü
|
| İstehsalın mexanikləşdirilməsi və avtomatlaşdirilma-
sı səviyyəsinin yüksəldilməsi – texnoloji prosesin bütün mərhələlərində əl əməyinin maşınla əvəz edilməsini təmin edir. Müasir dövrdə istehsalın mexanikləşdirilməsi və av- tomatlaşdırılması bir-birinə uyğun gələn rejimlərdə maşın və digər avadanlıqlar yaradılması və tətbiqi əsasında həyata keçirilir; belə maşın və avadanlıqlar məhsuldarlığa görə bir-biri ilə əlaqəli olur və texnoloji prosesin daha yaxşı yerinə yetirilməsini təmin edir. Bu zaman əl əməyin- dən maşın və avadanlıqları idarə etməkdə, nizamlamaqda və sazlamaqda, həmçinin əməyi yüngülləşdirmək və məh- suldarlığı yüksəltmək üçün mexanikləşdirilməsi və avto- matlaşdırılması o qədər də mühüm əhəmiyyət kəsb etmə- yən və iqtisadi cəhətdən məqsədəuyğun olmayan az əmək- tutumlu proseslərdə istifadə olunur. İstehsalın mexanik- ləşdirilməsinə və avtomatlaşdırılmasına bu cür yanaşma kompleks mexanikləşdirilmiş və avtomatlaşdırılmış axın xətlərinin, sexlərin yaradılmasına, müəssisələrin yaradıl- 167 masına zəmin hazırlayır və onların yaradılmasını təmin edir. Bütün bunların hamısı mövcud maşın və avadanlıq- lardan tam və hərtərəfli istifadə olunmasına imkan verir ki, bu da vaxt vahidi ərzində istehsal olunmuş məhsulun (işin, xidmətin) həcminin artırılmasının zəruri şərtləridir. Avadanlığın boş dayanma hallarının ləğv edilməsi – mövcud maşın və avadanlıqlardan istifadənin yaxşılaşdı- rılmasının əsas yollarından biri hesab edilir. Avadanlığın iki cür boş dayanmasını: planlaşdırılan və planlaşdırılma- yan boş dayanma hallarını fərqləndirirlər. Avadanlığın planlaşdırılan boş dayanmaları bilavasitə onların iş rejim- ləri ilə bağlıdır. Belə ki, bəzi sənaye müəssisələrində həya- ta keçirilən texnoloji proseslərin özü avadanlığın gecə- gündüz işləməsini tələb edir. Məsələn, elektrik stansiya- ları, toxuculuq fabrikləri, neft-qaz quyularının qazılması və mənimsənilməsi, domna və marten peçləri, neft-qaz emalı zavodları və s. fasiləsiz işləyirlər. Digər sənaye müəssisələrində isə, məsələn, maşınqayırma zavodlarında maşın və avadanlıqlar, adətən, iki və ya bir növbə ilə işlə- yirlər. Müəssisələrdə maşın və avadanlıq üçün müəyyən edilmiş iş rejimi onların növbəlik əmsalı ilə xarakterizə olunur. Növbəlik əmsalı – maşın və avadanlığın hər bir vahi- dinin (məsələn, dəzgahın, aqreqatın, axın xəttinin və s.) gün, ay, rüb və il ərzində orta hesabla neçə növbə işlədiyi- ni göstərir. Növbəlik əmsalı bütün növbələrdə işlənmiş növbə-dəzgahların (növbə-maşınların) miqdarını qurulmuş avadanlığın miqdarına bölməklə müəyyən edilir. Avadanlığın planlaşdırılmayan boş dayanmalarının ləğv edilməsi müəssisələrdə xeyli miqdarda istehsal güclə- rinin artırılmasına imkan verir. Maşın və avadanlıqların planlaşdırılmayan boş dayanmalarının əsas səbəbləri onla- rın saz olmamasından, təmir gözləməsindən və təmir işlə- 168 rinin həyata keçirilməsi müddətindən, işə salma müddəti- nin uzanmasından və s. ibarətdir. Ümumiyyətlə, maşın və avadanlıqların uzun müddət və növbə daxili işləməməsini fərqləndirirlər. Adətən, maşın və avadanlıqların uzun müddət işləməməsi istehsal olunan məhsulun çeşidinin ya- xud onun hazırlanması texnologiyasının dəyişilməsi nəti- cəsində baş verir. Maşın və avadanlığın növbə iş vaxtı itkiləri isə işdə istehsal prosesinin normal gedişinin, həmçinin əmək inti- zamı tələblərinin pozulmasından irəli gələn reqlamentləş- dirilməyən (aradan qaldırıla bilən) fasilələrdir. Pozuntula- Yüklə 2 Mb. Dostları ilə paylaş:
|