Dərs vəsaiti Bakı Biznes Universitetinin 20 illik yubileyinə bir töhfədir



Yüklə 2 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə81/101
tarix10.05.2022
ölçüsü2 Mb.
#115786
növüDərs
1   ...   77   78   79   80   81   82   83   84   ...   101
Sxem 5. Sənaye məhsulu qiymətinin quruluşu. 
 
Məhsulun 
maya 
dəyəri 
Mənfəət 
Sənayenin 
satış 
təşkilatlarının 
xeyrinə 
ticarət 
əlavəsi 
Dövriyyə 
vergisi 
Ticarət 
əlavəsi 
Müəssisə 
topdansatış qiyməti 
 
 
Sənaye topdansatış qiyməti 
Dövlət pərakəndə satış qiyməti 


 
 
256 
Sənaye  məhsulu  üzrə  qiymətlər  preyskurant  qiymət-
ləri  şəklində  müəyyən  edir.  Preyskurantlarda  müəyyən 
məhsul növü üçün olan qiymətlərdən başqa həmin məhsu-
lun  texniki  təsviri,  növü,  markası,  artikulu,  istismar  mə-
mulatları,  qabaritləri,  çəkisi  və  texniki  şərtləri  verilir. 
Preyskurantlarda qiymətlər məhsulun sortundan və keyfiy-
yətindən asılı olaraq göstərilir.  
Bazar iqtisadiyyatı şəraitində  məhsulun qiymət həd-
di rəqabət mübarizəsi şəraitində bazarda tələb və təklifdən 
asılı  olaraq  hər  bir  istehsalçı  müəssisə  (satıcı)  tərəfindən 
sərbəst surətdə müəyyən edilir. Lakin bu zaman aşağıdakı 
prinsiplər nəzərə alınır: 
a)  qiymətlərin  əlverişliliyi  prinsipi  –  tələb  edir  ki, 
qiymət  həm  istehsalçı  müəssisələrin  (satıcıların),  həm  də 
alıcıların  (istehlakçıların)  mənafeyinə  uyğun  olsun,  yəni 
qiymət  elə  olmalıdır  ki,  o,  alıcını  özünə  cəlb  etməklə  is-
tehsalçı müəssisəni maddi cəhətdən maraqlandırmış olsun; 
b)  qiymətlərin  diferensiallaşdırılması  prinsipi  –  qiy-
mət həddinin müəyyənləşdirilməsində ona təsir edən müx-
təlif amillərin nəzərə alınmasına əsaslanır. Bu o deməkdir 
ki,  qiymətlər  müəyyən  edilərkən  bazardakı  tələb  və  təkli-
fin  səviyyəsi,  malların  satılması  şərtləri,  alıcılara  qayğı, 
haqq-hesab sistemi, alıcının ödəmə qabiliyyəti və s. nəzərə 
alınmalıdır;  
v) qiymətlərin tələb və təkliflərə uyğunluğu prinsipi – 
bazarın  perspektivliyini  nəzərə  almaqla  qiymətlərin  təyin 
edilməsini  tələb  edir.  Bu  o  deməkdir  ki,  qiymətlər  bazarın 
tələb və təklifindən asılı olaraq dəyişkən olmalıdır;  
q) qiymətlərin dinamikliyi prinsipi – tələb edir ki, ba-
zarın  real  vəziyyətini  və  pulun  infilyasiya  (infilyasiya  – 


 
 
257 
kağız  pul  kütləsinin  malların  həqiqi  tələblərinə  nisbətən 
həddindən  çox  artması  deməkdir)  səviyyəsini  nəzərə  al-
maqla  məhsulun  qiymət  həddi  müəyyənləşdirilməlidir. 
Özü də məhsulun qiyməti o həddə müəyyən edilməlidir ki
o  infilyasiya  indeksinin  kəmiyyətindən  az  olmasın,  çünki 
bu halda əvvəlki mənfəət təmin edilməmiş olur. Buna nail 
olmaq  üçün  qiymətləri  vaxtaşırı  olaraq  indeksləşdirmək 
lazımdır.  
Müasir  zamanda  bazar  iqtisadiyyatı  şəraitində  qiy-
mətlər sərbəstləşdirildiklərinə görə onların müxtəlif növlə-
rindən  istifadə  edilir.  Belə  bir  hal  qiymətlərin  təsnifləşdi-
rilməsini  zəruri  edir.  Adətən,  qiymətlər  aşağıdakı  əlamət-
lərə görə təsnifləşdirilir: 
a)  xidmət  dövriyyəsinin  xarakterinə  görə  –  topdan 
satış, alış, pərakəndə satış, əhaliyə xidmət tarifləri və qiy-
mətləri,  tədavül  sferasında  əlavələr  və  s.  qiymətləri  fərq-
ləndirirlər; 
b)  azadlıq  (sərbəstlik)  dərəcəsinə  görə  –  bütün  qiy-
mətlər  azad,  tənzimlənən  və  təsbit  edilmiş  qiymətlər  qru-
puna ayrılır; 
c) tətbiqi üsuluna görə  –  qiymətlər kontakt, transfert 
(transfert  –  pulun  bir  maliyyə  idarəsindən  digərinə  və  ya 
ölkədən ölkəyə köçürülməsi deməkdir), birja və torq qiy-
mətlərə ayrılır; 
d)  əsaslandırılması  dərəcəsinə  görə  –  qiymətlər  bazis, 
arayış, preyskurant, faktiki və istehlak qiymətlərinə bölünür; 
e)  fəaliyyət  göstərmə  müddətinə  görə  –  daimi,  cari, 
sürüşkən, mövsümi və pilləli qiymətlər fərqləndirilir. 


 
 
258 
Ümumiyyətlə,  milli  iqtisadiyyatda  müəssisənin  fəa-

Yüklə 2 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   77   78   79   80   81   82   83   84   ...   101




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©muhaz.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin