Dərs vəsaiti kimi tövsiyyə edilib. 3-cü nəşr Moskva: Akademik Layihə

4. Sosial iş sahəsində təhsilin institutlaşma problemləri
Sosial işin institutlaşmasının tarixi mərhələsi “könüllü xeyriyyəçilərin” reprodiksiyası ilə bağlıdır. Və bu, onları əmək bazarında diqər peşəkarlardan fərqləndirən, müəyyən səviyyə, bacarıqlar və bilik ilə xarakterizə olunur.Yeni sosial-iqtisadi şəraitdə spontan yardımın başa çatdırılması mərhələsi peşəkarlaşmağa (azad bazarın dağıdıcı nəticələrini aradan qaldırmaq üçün uzun, müntəzəm və sistemli fəaliyyətdir) ehtiyac kimi formalaşır.
Bu dövr, insan və onun cəmiyyətdəki davranışı barədə məlumatların yığılması, sistemləşdirilməsi ilə xarakterizə olunur. Sosial iş üçün xüsusi praktika material kimi işlənirdi, interpretasiya əsasları isə müvafiq fənlərdən əldə edilən biliklər idi, ilk mərhələdə sosiologiya, psixologiya, tibb və s. Praktik fəaliyyətlərin genişləndirilməsi ilə yanaşı, nəzərə alınan problemlərin çərçivəsində yalnız sosial və iqtisafi problemlər deyil, həm də tibbi olanlara daxil olmaqla, bilik sahəsinin genişlənməsi baş verir.Tarixi şərait və milli təhsil ənənələrindən asılı olmayaraq, təhsilin institutlaşmasının növbəti mərhələsi biliklərin standartlaşması, bacarıqların birləşdirilməsi (hansında ki, müxtəlif səviyyə və istiqamətlər qeyd olunur) ilə xarakterizə edilir.
Qərb sivilizasiyasında sosial təhsil ideologiyaları
1900-1940-cı illər. Bu dövrdə sosial iş peşəkar fəaliyyət kimi formalaşır.Sosial işçilər üçün təhsil müəssisələrinin açılması da bu dövrə aiddir. Professional biliklər etnisentrizm, sosial xidmətər ideologiyası, yoxsullara sosial nəzarət əsnasında formalaşır. Filantropiya, paternalizm və sosial xeyriyyəçilik ənənələri də böyük gücə sahib idi.
ETNOSENTRİZM — şəxsi mədəniyyətin standartları üzrə başqa qrupların davranışını mühakimə etmək; etnik şüurun xüsusiyyətini qəbul etmək və ənənələrin prizması arasından dünyanın bütün hadisələrini qiymətləndirmək tendensiyadır.
PATERNALİZM (latın paternus — ata) — kiçiklərlə bağlı böyüyün himayəsidir; qəyyumluq altında olanlara qayğı. Firmalar səviyyəsində paternalizm inkişaf etmiş sənaye ölkələrində genişlənir. 1940-cı ildən 1970-ci ilə qədər dövr. Sosial işin amerika modelinin ekspansiyası. Hadisəylə fərdi işin tətbiqiylə bağlı təlimin ideologiyası, sosial qrup işi, mikrososiumda işlər — Avropaya "ixrac edilir". Çatışmazlıqlar ondadır ki, milli ənənələr nəzərə alınmırdı, rifah ideologiyası bu və ya digər ölkənin siyasi reallıqlarıyla az əlaqələndirilirdi. Sosial işin tibbi modelinin mütləqləşdirilməsi dəstəyin və müdafiənin başqa modellərinin axtarışlarını saxlayırdı.
1970-ci ildən 1990-cı ilə qədər dövr. Sosial iş məktəblərinin qlobal şəbəkəsində sosial işin ixrac edilən qərb modelləri. Təhsil Cənubi Amerika qitəsini, Afrikanı, Yaxın Şərqi əhatə edir, o yerləri ki, orada yoxsulluğun problemləri, sosial inkişaf qərb cəmiyyətinin standartlarına sığmırlar. Şəxsi yanaşmaların formalaşmasının cəhdləri kimi təhsil prosesinə, həm də siyasi və mədəni konteksti nəzərə alaraq sosial iş modellərinin axtarışları həyata keçirilir. Əsrlərin sərhədində dünyanın sivilizasiya sahəsində etiraf edilir ki, sosial işin peşəkar identikliyi ölkədən asılıdır, o harada həyata keçirilir, orada sosial təhsilin tendensiyalarına təsir etməyə bilmir. Ancaq qeyd etmək olar ki, tədris planlarının strategiyasında ənənəvi yanaşma, hansı ki, son onillikdə müşahidə olunurdu, nə vaxt ki, sosial işin sosial kontekstinin xüsusiyyətləri fərdiləşdirmə vasitəsilə açılırdı, reallıq haqqında spesifik biliklər, əlaqələr, təşkilat konteksti, ehtiyaclar, sosial müəssisələrin xidməti, müdafiələr — genişlənir. Tədris planının üç sahəsi əmələ gəldi, hansı ki, ideologiyası aşağıdakı determinantlar hesabına açılır: iqtisadi, ictimai, siyasi, mədəni və coğrafi amillər kontekstdə müştərinin sosial problemlərinin etiologiyası, ictimai cəhətdən - siyasi, mədəni və coğrafi amillər; bacarıqların və müştərinin səlahiyyətlərinin genişlənməsi, fərdi problemlərin həlli üçün ehtiyaclar və təlim cəmiyyətin problemləriylə, qrupların və individlərin ehtiyaclarıyla sıx bağlanmış, sosial ədalətin konseptlərinə əsaslandırılmış olmalıdır.
Rusiya
Sözsüz ki, yardım edən insanının dünya tendensiyalarını yerli sosial təhsil özündə hiss etməyə bilmir. 1990-cı illərin sonlarında sosial işin maarifləndirici sahəsi öz formalaşmasının ikinci mərhələsini yaşayır. Birinci mərhələdə, 90-cı ilin başlanğıcı, onun elmi və peşəkar identikliyinin problemləri müzakirə edilirdi, nə vaxt ki, sosial işi biliyin və maarifləndirici təcrübənin sabitləşmiş elmi formalarıyla əlaqələndirirdilər. Problemlərin əsas spektri sosial işin sosial pedaqoqikaya aid olmasını aydınlaşdırmaqla bağlı idi. Bu faydalı müzakirələr dövrü idi, o vaxt idi ki, predmetin və sosial işin obyektinin təyininə yanaşmaları nəzərdə tutulurdular, güman edilən konsepsiyaları formalaşdırılırdılar, "sosial iş" anlayışıyla əlaqələndirilən anlayışların yerli ekvivalentlərini təklif ediirdilər. Məhz bu dövrdə sosial işin qərb modelləri mükəmməl model idi və ya "mütləq ideyalar", hansının ki, dərk edilməsi nəzəri biliyin və maarifləndirici təcrübənin milli perspektivlərini nəzərdə tutmağa icazə verirdi. Məhz bu dövrdə sosial işin əsasları əmələ gəldi, pedaqogika, psixologiya və sosiologiya sosial işin nəzəri və maarifləndirici milli modelinin xüsusiyyətini müəyyən edilməsində öz sistemli-yaradıcı rolunu oynadı. İkinci mərhələ "dövlət standartları" konseptləriylə bağlıdır. "Dövlət standartları" paradoksu nədədir? Dünya sivilizasiyası təcrübəsində dövlət standartları o vaxt meydana çıxır ki, yardımın və insanın həyat fəaliyyətinin bütün sferalarına ehtiyac duyanların müdafiəsinin böyük təcrübəsi kifayət qədər qazanılmışdır, prinsiplər, texnika və vaxtında problemlərin xəyalı sabit məktəblərlə, sosial işin istiqamətləriylə əlaqələndirilmişdir. Bu gün demək olmaz ki, sosial işin obyekti və predmetinə, sosial işin elmi identikliyinə dair kifayət qədər sabitləşmiş nöqteyi-nəzərlər, yanaşmalar mövcuddur və sosial işin biliyinin təbiətinə, onun metodları, texnikalarına, müştərinin və peşəkarın şəxsiyyətinə dair nəzəri konsepsiya və sistemləşdirilmiş baxış yoxdur. Nə vaxt ki, interpretasiyalar subyektivliklə və ya paradiqmatik peşəkarların təsəvvürləriylə birbaşa bağlıdır, kimin elmi ixtisaslaşdırması başqa elmi sahələr çərçivəsində formalaşdırılmışdı, biz o gün həmçinin "prinsipial plüralizmin", "modernizm" konseptlərinin girovuyuq. Maarifləndirici sahənin başqa toplusundan ənənələrin pozitiv axını və əlavələri qazanır. Müştərinin "çətin həyat vəziyyətinə" dəyişikliyin subyekti kimi peşəkarın şəxsiyyətinin nəzəriyyəsi işlənir. Və bu mütəxəssis hazırlığının yerli modelinin başında duran peşəkarın hazırlığının şəxsi yönümlü komponenti, spesifik bazisi, metodoloji əsası , sosial təhsilin qərb məktəblərinin qurucuları tərəfindən nəzərdə tutulan təməl daşıdır .