Dərs vəsaiti kimi tövsiyyə edilib. 3-cü nəşr Moskva: Akademik Layihə

Sosial isçinin rolları və mikrososial mühitdə təcrübə modelləri


Sosial işçinin rolları
Subyekt - sosial işçi və vətəndaşın subyekt qarşılıqlı təsiri, həm də vətəndaşın problemlərinə müdaxilənin xüsusi növlərini müəyyən edir. Mikrososial mühitin makro prosesləri “hadisə” ilə işdən fərqli təşkilati formalar vasitəsilə həlli mümkün olan xüsusi problemlər yaradır. Bu sosial işçinin roluna, qarşılıqlı təsirinə prinsipial yanaşmalara təsir edir. Beləcə sosial işçinin mikrososial mühitlə subyekt-subyekt qarşılıqlı təsirində “üz-üzə” olmaq prinsipi «struktur vasitəsilə» prinsipinlə əvəz olunur. Ona görə də dəstək təcrübəsində ən vacib yanaşmalar yardım proqramları və sosial agentliklərdir. Sosial işçinin rol qarşılıqlı təsirində dədəyişikliklər baş verir. Mikro cəmiyyətdə əsas rollar bunlardır:

• 
  Vəkil
  
• 
  Broker
  
• 
  Ekspert
  
• 
  Sosial istiqamət verən
  

Bu rolların baza konsepsiyasımikrososial mühitdə kollektiv və qruplara yardımın təşkili və təqdim edilməsinə əsaslanmışdır. Onlar icmanın inkişafının aktivləşdirilməsinə şərait yaratmalı, onun həyat və fəaliyyətinin modelini yaxşılaşdırmalıdır.
Mikrososial mühit peşəkar səlahiyyətə qarşı müəyyən tələblər irəli sürür. Onlara aiddir: sosial, psixoloji, demoqrafik, statistik məlumatlar əsasında elmi tədqiqatlar aparmağı bacarmaq; birliyin problemlərini və inkişaf vəziyyətini adekvat təsəvvür etmək üçün əldə olunmuş informasiyann düzgün təhlil etmə və interpretasiya etmə bacarığı.
Lakin operativ müdaxilə səlahiyyətə dair elə tələblər qoyur ki, onlar sosial iş çərçivəsindən kənara çıxır. O, müştərək fəaliyyətə müxtəlif peşəkarların cəlb edilməsini tələb edir. Beləliklə, hüquqşünas, həkim, psixoloq, psixoterapevtlərdən ibarət komanda və bilavasitə sosial işçilərin iştirakı ilə icmanın ayrıca qruplarında narkotik, alkoqol asılılığının aradan qaldırılmasına istiqamətlənmiş silsilə işlər yerinə yetirirlər. Bu hald ayardım multidissiplinar xarakter daşıyır, çünki hər bir işçi çalışır ki, öz bilik və bacarıqlarını ümumi prosesə sərf etsin, bundan başqa onun həm də müəyyən ictimai vəzifələri də olur.
Qriffis Reporta görə mikrososial mühitdə işin əsas prinsipvə modelləri bunlardır:

1. 
   Xidmətin əlçatarlığı;
   
2. 
   İstifadəçilərin sosial agentliklərlə fəal əməkdaşlığı
   
3. 
   İdarələrarası iş
   
4. 
   Yeni təşəbbüsün inkişaf etdirilməsi
   
5. 
   Dəstək şəbəkəsinin yaradılması
   
6. 
   Büdcəyə müdaxilə etmə metodlarına nəzarət qeyri-məzrkəzləşdirilməsi
   
7. 
   Yanaşmaların aktivləşdirilməsi
   
8. 
   Mikrososial mühitdə qapalı xidmət
   
9. 
   Mobillik
   

Mikro cəmiyyətdə sosial işin şərti praktik modellərinə lokal inkişafı, sosial planlaşdırmanı və sosial aksiyaları aid etmək olar. Cədvəldə C. Rosman və C. Troman-ın konsepsiyasına görə mikro cəmiyyətdə sosial işin əsas modelləri göstərilmişdir.

Əsas anlayışlar

Mikrososial mühit, icma, dəstək şəbəkəsi

Referat mövzuları

1. 
   Sosial planlaşdırma və icmada təşkilat
   
2. 
   Mikrosial mühitdə işin xüsusiyyətləri
   
3. 
   Mikrorayonda sosial iş
   
4. 
   İcma nəzəriyyəsi. Yanaşmaların müxtəlif növləri.
   

Özünə nəzarət üçün suallar

1. 
   «Mikrossosial mühit», «icma» anlayışına tərif verin
   
2. 
   Mikrososial mühitdə işlə sosial iş arasında fərq vardırmı?
   
3. 
   Mikrososial mühitdə işləyənin əsas sollarını sadalayın
   
4. 
   Mikrososial mühitdə işin əsas modellərini qeyd edin.
   

	Lokal inkişaf modeli	Sosial planlaşdırma modeli	Sosial aksiyalar modeli
Məqsəd aksiyaları	Özünəyardımın təşkili, inteqrasiya	Problemə sitiqamətlənmiş məsələlərin nəzərdən keçirilməsi	Qarşılıqlı münasibətlərin və resursların tənzimlnməsi, institutsional mübadilə
Struktur və problem şərtlərinə riayət	Anomiya,demokratik qarşılıqlı münasibətlərin, ənənələrin saxlanması	Sosial problemlər, psixi və fiziki sağlamlıq	Sosial ədalətsizlik, deprivasiya
Əsas strategiyalar	Sosialproblemlərin geniş spektri və onların həlli	Fakt yığımı və problemlərin rasional həlli	Neqativ təzahürlərə qarşı birliyin təşkil edilməsi
Fəaliyyətin taktikası və texnikaları	Konsensus:qrup diskussiyaları və maraqlı şəxslərlə birliyin qruplarının qarşılıqlı təsiri	Konsensus-mübahisə	Konflikt-yarışma: konfrontasiyalar, direktiv aksiyalar
Rollar	Koordinator, etik dəyərlər və problemli məsələlərin həlli üzrə müəllim	Fasilitator, analitik, proqram icarçısı	Vəkil, təbliğatçı, broker
Vasitələr	Manipulyasiyalar, problemə istiqamətlənmiş qruplar	Formal təşkilatlar və məlumatlarla manipulyasiyalar	Kütlənin təşkili və siyasi proseslərlə manipulyasiya
Konsepsiyalar və ictimai maraqlar	Rasionalizm-birləşmə	İdealizm-birləşmə	Realizm-birləşmə
Müştəri konsepsiyaları	Şəhər sakinləri	İstifadəçilər	Qurbanlar
Müştərilərin rol konsepsiyaları	Problemli proseslərin iştirakçıları	Istifadə edənlər yaxud qəbul edənlər	Qulluqçular, seçicilər

Ədəbiyyat
1.Гуслякова В.Г., Холостова Е.М. Основы теории социальной работы. М.: Институт социальной работы, 1997.
2.Основы социальной работы: Учебник / О гв. ред. П.Д. Пав- ленок. М.: ИНФРА-М, 1997.
3.Теория и методика социальной работы: В 2 ч. М: Союз, 1994.
4.Теория и методология социальной работы: Учебное пособие/ С.И. Григорьев, Л.Г. Гуслякова, В.А. Ельчанинов и др. М.: Наука, 1994.
5.Фирсов М.В., Сгуденова Е.Г. Теория социальной работы: Учеб.пособие для студ. высш. учеб. заведений. М.: ВЛА- ДОС, 2000.
6.Берилер Г., ЮнссонЛ. Теория социально-психологической работы / Пер. со швед. М.: Институт молодежи, 1992.
7.Доэл М., Шадлоу С. Практика социальной работы / Пер. с англ. Под ред. Б.Ю. Шапиро. М: Аспект Пресс, 1995.
8.Леннер-Аксельсон Б., Тюлефорс М. Психосоциальная по¬мощь населению / Пер. со швед. М.: Институт социальной работы, 1995.
9.Социальная работа / Под общ.ред. В.И. Курбатова. Ростов н/Д: Феникс, 1999; М.: ВЛАДОС, 2000.

Mövzu 19