Dərs vəsaiti kimi tövsiyyə edilib. 3-cü nəşr Moskva: Akademik Layihə

Yatroqeniya — bu tibbi personalın mənfi sözlərinə və ya təsirlərinə görə yaranan psixogen pozuntudur.

Eqogeniya — xəstənin öz diaqnozu və öz xəstəliyi haqqında qərəz və qorxuları ilə bağlı çox zərərli özünətəsiridir. Rus tədqiqatçıları 1000 xəsətəyə uyğun önəmli ailə-məişət və istehsal psixotravmatik vəziyyətlər arasında faiz nisbətini ayırmışlar.

Psixotravmatikvəziyyətlərintipləri	Xəstələrin sayı
	ABS	%
1 Ailə-məişət
• Yaxınların ölümü və ağır xəstəliyi	75	11,7
• Maddi çətinliklər	42	6.5
• Ailə cütlüyünün valideynlərlə mübahisələri	20	3.1
• Ailə cütlüyü arasında pis münasibətlər	160	24,9
Mübahisələr	51	7.9
Bir həyat yoldaşının digərini sevməməsi	24	3,74
Xəyanət	26	4,04
Ailə bağlarının qırılması	30	4.7
Qısqanclıq	9	1.4
2İstehsal:
• İşin gərgin xarakteri	77	11.9
• İşdə xoşagəlməz hadisələr	37	5.3
• İşdən narazılıq	11	1.7
• İşdənhaqlıolmayanazadolunma	9	1,4
• Qanunu pozmalara görə cəza təhlükəsi	7	1.1
• Azödənişli işə köçürmə	9	1.4

İşin gərgin xarakteri ailə-məişət vəziyyətləri, boşanmalar, qohumların həlak olması, uşaqların əlilliyi və s. kimi psixotravmatik vəziyyətlər, nevrozların müxtəlif tiplərinə gətirib çıxarırlar. Sosial işçilər yardımın neqativ emosiyaların aradan qaldırılmasına yönəldilmiş strategiyalarında istifadə edirlər.

5. Sosial həyatın aspekti kimi seksuallıq

Müştərilərlə iş prosesində sosial işçi insan davranışının müxtəlif aspektləri ilə rastlaşır. Problemli sahələrdən biri müştərilərin seksual davranışı olur. Cəmiyyətdə insanların homoseksual və heteroseksual davranışı spesifik problemlər doğururlar.

Öz homoseksual xüsusiyyətlərini dərk etmiş subyekt adətən öz davranışını çətinliklə qəbul edir, yeniyetmə yaşında bu intihara da səbəb ola bilər. homoseksual cinsi orientasiyalı insanların problemləri ilə yalnız seksoloqlar, psixoterapevtlər məşğul olmurlar, onlarla həm də seksual konsultasiya problemləri üzrə ixtisaslaşmış sosial işçilər də çalışırlar.

Homoseksualizmin genezisi

Homoseksual davranışın birmənalı izahı mövcud deyil. Bəzi alimlər hesab edirlər ki, homoseksualizm anadangəlmə biseksuallıqla bağlıdır, başqaları səbəbi hormonal balansın pozulmasında, digərləri isə — inkişaf və tərbiyə xüsusiyyətlərində görürlər.

İ.Kon hesab edir ki, bu gün seksual oriyentasiyaların formalaşmasını izah edən iki paradiqma mövcuddur: bioloji-tibbi və psixoloji. Bioloji - tibbi paradiqma, etioloji modeldir —homoseksuallığı hermafroditizm, tranvestizm ilə bir təsnif edir, yəni onu cinsi patologiyanın müəyyən növü hesab edir. Əsasında — cinsi identikləşmənin inversiyası, daim qeyri-adekvat seksual partnyorun seçilməsi durur.

HERMAFRODİTİZM — kişi və qadın cinsinin əlamətlərinin eyni fərddə mövcudluğudur. TRANSSEKSUALİZM— öz bioloji cinsinin "yanlışlığında" əminlik və əks cinsə aid olmaq arzusu ilə xarakterizə olunur. Transseksualizm cərrahiyə yolu ilə cins dəyişikliyinə cəhdlə müşayiət olunur. TRANSVESTİZM—başqa cinsin geyimini geyinməklə cinsi məmnunluğun təmin olunmasıdır.

Psixoloji paradiqma homoseksuallığı şərtlənmiş davranış kimi yeniyetməlikdənöncəki və yeniyetmə yaşı böhranı dövründə formalaşmış cinsi maraq kimi qiymətləndirir. Davranış, bioloji amillər əsasında İ. Kon seksual oriyentasiyanın formalaşmasının növbəti müqayisəli sxemini təklif edir:

	Etioloji model	Psixolojimodel
Ümumi hesab sistemi	Cinsi patologiya	İnkişaf psixologiyası
Tədqiqat sahəsi	İnversiya, nəzərdə tutulan normadan kənarlaşma	Normal psixo-cinsi inkişaf prosesi
Tədqiqat predmeti	Homoseksuallıqperversiya, deviasiya, parafiliya kimi	Cinsi orientasiya
Əsas psixi proses	Öz yaxud əks cins identifikasiyası	Özünün cinsi istəklərinin dərk edilməsi və formalaşması
Kritik dövr	Erkən uşaqlıq	Yeniyetməlikdən öncəki və pubertat dövr
Ən əhəmiyyətli başqaları	Valideynlər	Yaşıdlar
Mümkun biloji amillər	Prenatal hormonal pozuntular, bədənin cinsi stereotiplərə uyğunsuzluğu	Fiziki, cinsi və sosial inkişşafın anormal uyğunsuzluğu
Nevrotik davranış amilləri	Cins-rol gözləmələrinə uyğun olmayan davranış	Homo və heteroseksuallığın nisbəti, ünsiyyətin xarakteri və əhatə etdiyi insanlar