Yatroqeniya — bu tibbi personalın mənfi sözlərinə və ya təsirlərinə görə yaranan psixogen pozuntudur.
Eqogeniya — xəstənin öz diaqnozu və öz xəstəliyi haqqında qərəz və qorxuları ilə bağlı çox zərərli özünətəsiridir. Rus tədqiqatçıları 1000 xəsətəyə uyğun önəmli ailə-məişət və istehsal psixotravmatik vəziyyətlər arasında faiz nisbətini ayırmışlar.
Psixotravmatikvəziyyətlərintipləri
|
Xəstələrin sayı
|
|
ABS
|
%
|
1 Ailə-məişət
|
|
|
• Yaxınların ölümü və ağır xəstəliyi
|
75
|
11,7
|
• Maddi çətinliklər
|
42
|
6.5
|
• Ailə cütlüyünün valideynlərlə mübahisələri
|
20
|
3.1
|
• Ailə cütlüyü arasında pis münasibətlər
|
160
|
24,9
|
Mübahisələr
|
51
|
7.9
|
Bir həyat yoldaşının digərini sevməməsi
|
24
|
3,74
|
Xəyanət
|
26
|
4,04
|
Ailə bağlarının qırılması
|
30
|
4.7
|
Qısqanclıq
|
9
|
1.4
|
2İstehsal:
|
|
|
• İşin gərgin xarakteri
|
77
|
11.9
|
• İşdə xoşagəlməz hadisələr
|
37
|
5.3
|
• İşdən narazılıq
|
11
|
1.7
|
• İşdənhaqlıolmayanazadolunma
|
9
|
1,4
|
• Qanunu pozmalara görə cəza təhlükəsi
|
7
|
1.1
|
• Azödənişli işə köçürmə
|
9
|
1.4
|
İşin gərgin xarakteri ailə-məişət vəziyyətləri, boşanmalar, qohumların həlak olması, uşaqların əlilliyi və s. kimi psixotravmatik vəziyyətlər, nevrozların müxtəlif tiplərinə gətirib çıxarırlar. Sosial işçilər yardımın neqativ emosiyaların aradan qaldırılmasına yönəldilmiş strategiyalarında istifadə edirlər.
5. Sosial həyatın aspekti kimi seksuallıq
Müştərilərlə iş prosesində sosial işçi insan davranışının müxtəlif aspektləri ilə rastlaşır. Problemli sahələrdən biri müştərilərin seksual davranışı olur. Cəmiyyətdə insanların homoseksual və heteroseksual davranışı spesifik problemlər doğururlar.
Öz homoseksual xüsusiyyətlərini dərk etmiş subyekt adətən öz davranışını çətinliklə qəbul edir, yeniyetmə yaşında bu intihara da səbəb ola bilər. homoseksual cinsi orientasiyalı insanların problemləri ilə yalnız seksoloqlar, psixoterapevtlər məşğul olmurlar, onlarla həm də seksual konsultasiya problemləri üzrə ixtisaslaşmış sosial işçilər də çalışırlar.
Homoseksualizmin genezisi
Homoseksual davranışın birmənalı izahı mövcud deyil. Bəzi alimlər hesab edirlər ki, homoseksualizm anadangəlmə biseksuallıqla bağlıdır, başqaları səbəbi hormonal balansın pozulmasında, digərləri isə — inkişaf və tərbiyə xüsusiyyətlərində görürlər.
İ.Kon hesab edir ki, bu gün seksual oriyentasiyaların formalaşmasını izah edən iki paradiqma mövcuddur: bioloji-tibbi və psixoloji. Bioloji - tibbi paradiqma, etioloji modeldir —homoseksuallığı hermafroditizm, tranvestizm ilə bir təsnif edir, yəni onu cinsi patologiyanın müəyyən növü hesab edir. Əsasında — cinsi identikləşmənin inversiyası, daim qeyri-adekvat seksual partnyorun seçilməsi durur.
HERMAFRODİTİZM — kişi və qadın cinsinin əlamətlərinin eyni fərddə mövcudluğudur. TRANSSEKSUALİZM— öz bioloji cinsinin "yanlışlığında" əminlik və əks cinsə aid olmaq arzusu ilə xarakterizə olunur. Transseksualizm cərrahiyə yolu ilə cins dəyişikliyinə cəhdlə müşayiət olunur.
TRANSVESTİZM—başqa cinsin geyimini geyinməklə cinsi məmnunluğun təmin olunmasıdır.
|
Psixoloji paradiqma homoseksuallığı şərtlənmiş davranış kimi yeniyetməlikdənöncəki və yeniyetmə yaşı böhranı dövründə formalaşmış cinsi maraq kimi qiymətləndirir. Davranış, bioloji amillər əsasında İ. Kon seksual oriyentasiyanın formalaşmasının növbəti müqayisəli sxemini təklif edir:
|
Etioloji model
|
Psixolojimodel
|
Ümumi hesab sistemi
|
Cinsi patologiya
|
İnkişaf psixologiyası
|
Tədqiqat sahəsi
|
İnversiya, nəzərdə tutulan normadan kənarlaşma
|
Normal psixo-cinsi inkişaf prosesi
|
Tədqiqat predmeti
|
Homoseksuallıqperversiya, deviasiya, parafiliya kimi
|
Cinsi orientasiya
|
Əsas psixi proses
|
Öz yaxud əks cins identifikasiyası
|
Özünün cinsi istəklərinin dərk edilməsi və formalaşması
|
Kritik dövr
|
Erkən uşaqlıq
|
Yeniyetməlikdən öncəki və pubertat dövr
|
Ən əhəmiyyətli başqaları
|
Valideynlər
|
Yaşıdlar
|
Mümkun biloji amillər
|
Prenatal hormonal pozuntular, bədənin cinsi stereotiplərə uyğunsuzluğu
|
Fiziki, cinsi və sosial inkişşafın anormal uyğunsuzluğu
|
Nevrotik davranış amilləri
|
Cins-rol gözləmələrinə uyğun olmayan davranış
|
Homo və heteroseksuallığın nisbəti, ünsiyyətin xarakteri və əhatə etdiyi insanlar
|
Dostları ilə paylaş: |