Dərs vəsaiti kimi tövsiyyə edilib. 3-cü nəşr Moskva: Akademik Layihə

Sosial işin ümumi prinsipləri

Bu prinsiplər təcrübənin təzahürü və ehtiyacı olan müştərinin subyektivliyi şəklindən asılı olmayaraq mövcud olan sosial işlərin təsnifatı və taksonomiyası, tipoloji münasibətləri və əlaqələrinin bütün tipik tiplərini əks etdirir. Ümumi prinsiplər proseslərin təsviri və müəyyənləşdirilməsi aydın və əlçatan, şəffaf anlayışlar vasitəsilə həyata keçirilir.Onlar sosial iş fəlsəfəsini təcrübənin meta səviyyəsinin nəzəri konsepsiyaları aspektində müştərilərin problemlər və ehtiyaclar reallığının zəruri istiqamətində dəyişiklik kimi ifadə edirlər.Subyekt-subyekt, subyekt- obyekt, obyekt-subyekt əlaqələrinin mahiyyətini əks etdirən belə prinsiplər aşağıdakılardır:

Aktivləşdirmə prinsipi bərabər tərəfdaşlıq və subyekt və obyektin sosial yardım prosesində bərabər məsuliyyəti ideyasından gəlir. Aktivizasiyanın məqsədləri həm siyasi, həm hüquqi, həm iqtisadi müstəqilliyində, həm də öz problemlərini müstəqil şəkildə müəyyən etmək, müdafiə etmək və həll etmək bacarığına aid olan yardım obyektlərinin müstəqilliyini müəyyənləşdirməklə bağlıdır.

"Ətraf mühit - şəxsiyyət" prinsipi  ətraf mühitin mübadilə obyekti kimi fəaliyyət göstərən qarşılıqlı təsir prosesində metodoloji parametrlərlə bağlıdır. Mühit cəmiyyətdən referent qruplara qədər müxtəlif mubadilə obyektləri ilə təsvir oluna bilər. Həm də subyekt və ətraf mühitin əsas əlaqə və münasibətlərini əsaslandırmaq, fərdi inkişaf strategiyalarını dəyişdirmək, həmçinin durğunluğa gətirib çıxaran metodoloji əsas kimi xidmət edir.

"Şəxsiyyət - ətraf mühit" prinsipi fərdi subyektin modifikasiya agenti kimi çıxış etdiyi yardımın mezo və makro obyektlərində dəyişiklik və inkişaf strategiyalarının mahiyyətini əks etdirir.Bu prinsip sosial iş fəlsəfəsini və onun subyektlərin fərdi transformasiyalarının təsiri altında dəyişən mühitdən insanın asılılığı olmadığını irəli sürən idrak prosesini ifadə edir.

. "Burada və indi" prinsipi sosial işçisinin müştəri ilə qarşılıqlı əlaqə və idrak prosesi üçün bir konkret vaxtda baş verən düşüncə, duyğu və hadisələrin aktuallaşması üçün ümumi bir vəziyyətdir.

Ümumi formada "orada və sonra " prinsipi keçmiş müştəri ilə qarşılıqlı əlaqə və idrak prosesində sosial işçinin müştəriyə diqqət yetirməsidir.

"Mən və başqaları" prinsipi sosial işdə obyektin inkişaf strategiyalarında dəyişikliklərə gətirib çıxaran təsirlərin nəzərə alınma prinsipidir. Onlar müxtəlif əlaqələr, münasibətlər, vəziyyətlər ilə təmsil edilə bilər və yardım sahəsinə aid olmayan müxtəlif sahələrdə və mövcud olan sahələrdə ola bilərlər.

Konseptual və ideoloji yönümlü olmağından asılı olmayaraq, göstərilən prinsiplər universaldı, onlar sosial işin bütün bilik məktəbləri üçün xarakterikdir. Bunlar tarixən əsaslandırılmışdır, sosial inkişafın müəyyən bir mərhələsini və sosial iş biliklərini əks etdirir, tarixi, sosial, idrak ehtiyaclarına və şərtlərinə uyğun olaraq daim yenilənir, təmizlənir.

Nəzəri konsepsiyaların müxtəlifliyi, inkişaf prosesində daim olan istiqamətlər bu prinsiplərin bütün spektrini əks etdirməyi çətinləşdirir, lakin onların təsnifatlarına yanaşma və əsas konsepsiyaların xarakterizə olunması onların fəaliyyət təbiətini təsvir edir.

M. Blumun elmi nəzəriyyə komponentləri konsepsiyası əsasında, sosial iş təcrübəsi ilə bağlı elmi konsepsiyalar sübuta yetirilmiş, elmi cəhətdən əsaslandırılmış və ziddiyyətli komponentlərdən ibarətdir. Hər bir komponent bilik vəzifələrinin səviyyəsini əks etdirməlidir, reallıq analizinin vahidini təmsil etməlidir. Buna görə elmi konsepsiyanın strukturu aşağıdakılardan ibarət olmalıdır:

• anlayışlar;

• klassifikasiya;

• normativ modellər;

• prinsiplər.

Beləliklə, bu səviyyədə idrak prinsipləri konsepsiyanın əsas hadisələri, prosedurları və mənaları ilə bağlıdır. Bir universal xarakterə malik olmayaraq, elm və təcrübənin müəyyən bir sahənin əlaqə və münasibət anlayışını əks etdirirlər. Bu bir neçə nümunədə göstərilə bilər.